Η Αρκτική και η Ανταρκτική βρίσκονται στους δύο αντίθετους πόλους της γης. Η πρώτη είναι ένας ωκεανός που περιβάλλεται από ηπείρους, η δεύτερη μια ήπειρος που περιβάλλεται από έναν ωκεανό.
Στη μία υπάρχουν κοινότητες αυτοχθόνων και εποίκων, στην άλλη μόνο περαστικοί που βρίσκονται εκεί για μια ή δύο σεζόν. Ο βορράς έχει το μεγαλείο των πολικών αρκούδων, ο νότος τη συγκίνηση των πιγκουίνων. Συνδέονται με το γεγονός ότι αντιμετωπίζουν ριζικές αλλαγές λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Αλλά σε σύγκριση με τις αλλαγές που επηρεάζουν την Αρκτική, αυτές που απειλούν την Ανταρκτική υποτιμώνται σε μεγάλο βαθμό. Εν μέρει αυτή η απουσία ενδιαφέροντος και ανησυχίας οφείλεται στην απομόνωση της Ανταρκτικής. Η μεγαλύτερη βάση εκεί, η αμερικανική McMurdo, απέχει σχεδόν 4.000 χιλιόμετρα από την πλησιέστερη πόλη (το Christchurch στη Νέα Ζηλανδία).
Οι επισκέπτες ως επί το πλείστον είναι επιστήμονες, ταξιδιώτες που τους έλκει η περιπέτεια και βοηθητικό προσωπικό. Υπάρχει επίσης κατά διαστήματα στασιμότητα. Η αλλαγή στην Ανταρκτική δεν είναι σαν αυτή στην Αλάσκα, όπου το λιώσιμο του πάγου λυγίζει δρόμους και γκρεμίζει κτίρια, ή σαν τη Σιβηρία, όπου ο καπνός από την καμένη τούνδρα σκοτεινιάζει τον ουρανό και καίει τους πνεύμονες.
Πράγματι, για μεγάλο χρονικό διάστημα οι επιστήμονες έτειναν να βλέπουν την Ανταρκτική ως σχετικά σταθερή, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα. Ωστόσο τα στρώματα πάγου της περιέχουν αρκετό νερό για να ανεβάσουν τις θάλασσες κατά 60 μέτρα, όμως οποιοσδήποτε καταποντισμός θα χρειαζόταν αιώνες. Βολικός εφησυχασμός: το μεγαλύτερο ψυγείο της Γης, όπως περιγράφεται από επιστήμονες, παρουσιάζει ανησυχητικά σημάδια μεγάλης απόψυξης, η οποία θα έχει συνέπειες για τον υπόλοιπο πλανήτη.
Ακραία γεγονότα όπως η εξαφάνιση μιας ολόκληρης περιοχής θαλάσσιου πάγου στο μέγεθος της Γροιλανδίας κατά τη διάρκεια του περσινού αυστραλιανού χειμώνα, αποτελούν συνέπεια της επιτάχυνσης της αστάθειας. Οι ειδικοί στους παγετώνες μιλούν για «αλλαγή καθεστώτος». Τμήματα ενός από τα τεράστια στρώματα πάγου που καλύπτουν το 98% της ηπείρου ολισθαίνουν προς τις θάλασσες. Πριν από 20 χρόνια, νερό που μετατοπιζόταν από το ηπειρωτικό υπόστρωμα της Ανταρκτικής προς τον Νότιο Ωκεανό συνέβαλλε μόλις κατά 4% στην παγκόσμια άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Σήμερα η αναλογία είναι 12% και τις επόμενες δεκαετίες θα αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό.
Αυτό το φαινόμενο έχει συνέπειες που έχουν υποτιμηθεί. Καθώς η Ανταρκτική λιώνει, η έλξη που ασκεί ο συρρικνωμένος πάγος της στις γειτονικές θάλασσες εξασθενεί. Αυτό προκαλεί την ακόμα ταχύτερη άνοδο της στάθμης της θάλασσας αλλού. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας που προέρχεται από την Ανταρκτική θα επηρεάσει την Αυστραλία και την Ωκεανία, αλλά θα επηρεάσει επίσης δυσανάλογα τη Βόρεια Αμερική.
Το λιώσιμο των πάγων δεν αυξάνει μόνο τη στάθμη της θάλασσας. Προκαλεί επίσης αλλαγές στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία, που εκτείνονται στον Ισημερινό και πέρα από αυτόν, αλλάζοντας τον καιρό στο Σαχέλ της Αφρικής και την Αμαζονία. Και ο Νότιος Ωκεανός είναι μια από τις μεγαλύτερες δεξαμενές άνθρακα στον κόσμο, υπεύθυνη για την απορρόφηση του 40% όλου του διοξειδίου του άνθρακα που αλλάζει το κλίμα και στο σύνολο του απορροφάται κάθε χρόνο από τους ωκεανούς. Αν θερμανθεί, θα απορροφήσει λιγότερο, ένα φαινόμενο που μπορεί να επιδεινωθεί όταν τρισεκατομμύρια τόνοι γλυκού νερού ξεχυθούν από τον μεγάλο παγωμένο Νότο και μεταβάλουν τα ωκεάνια ρεύματα.
Παρ' όλα αυτά, ορισμένες χώρες περικόπτουν τους προϋπολογισμούς τους για έρευνες στην Ανταρκτική, αν και η μέτρηση και η μοντελοποίηση των παγετώνων υστερεί πολύ σε σχέση με τη μελέτη της ατμόσφαιρας και των ωκεάνιων ρευμάτων. Οι συζητήσεις πρέπει να προχωρήσουν επειγόντως σχετικά με το τι πρέπει να γίνει και πώς να κινητοποιηθούν οι 56 χώρες που έχουν υπογράψει τη συνθήκη για την Ανταρκτική ώστε να συνεργαστούν όσο γίνεται καλύτερα. Μπορεί να μην είναι σε θέση να προστατεύσουν το περιβάλλον της Ανταρκτικής, ένα καθήκον για το οποίο είναι δεσμευμένες απέναντι στο περιβαλλοντικό πρωτόκολλο της συνθήκης, αλλά μπορούν τουλάχιστον να εντείνουν τις προσπάθειές τους ώστε να μάθουν τι σημαίνουν οι αλλαγές που συμβαίνουν στην κενή ήπειρο, την ευθύνη της οποίας έχουν, για τον υπόλοιπο κόσμο.
Με στοιχεία από τον Economist
