[προηγούμενο: 7. Η οδός Αναπαύσεως]
Το μακάβριο της εκταφής αποτελεί το σημαντικότερο κίνητρο για να προτιμάται η αποτέφρωση από την ταφή (ένα δεύτερο είναι ο φόβος της νεκροφάνειας...). Αυτό με διαβεβαιώνει ο κ. Αντώνης Αλακιώτης, πρόεδρος της Επιτροπής Για το Δικαίωμα της Αποτέφρωσης των Νεκρών στην Ελλάδα, εταιρείας αστικής μη κερδοσκοπικής, μέλος της Παγκόσμιας Οργάνωσης Αποτέφρωσης. «Η εκταφή είναι η πιο βέβηλη, ανίερη, βάρβαρη πράξη» λέει με ένταση. «Είναι ιεροσυλία κι εμείς την έχουμε κάνει καθημερινότητα με ό,τι μπορεί αυτό να σημαίνει για την ιερότητα του νεκρού και για τη συναισθηματική κατάσταση του συγγενούς, ο οποίος βιώνει έναν δεύτερο θάνατο. Οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας της Ελλάδος θα έπρεπε να ντρέπονται. Και δεν είναι καν παρόντες να βοηθήσουν συναισθηματικά τους ανθρώπους που υποφέρουν τη στιγμή εκείνη».
Η Επιτροπή Για το Δικαίωμα της Αποτέφρωσης των Νεκρών στην Ελλάδα συνεστήθη το 1996. Τελευταία επιθυμία του στενού φίλου του κ. Αλακιώτη και ζωγράφου Παύλου Μοσχίδη (αδελφού του ηθοποιού Γιώργου Μοσχίδη) ήταν να αποτεφρωθεί. «Αρκετά χρόνια πριν ο Παύλος είχε γίνει βουδιστής. Όταν όμως μου εξήγησε ότι θα ήταν μια οδύσσεια και ότι θα έπρεπε να ταριχευθεί για να μεταφερθεί σε ξένη χώρα η σορός του ώστε να αποτεφρωθεί, αποφάσισα ότι θα χρησιμοποιούσα τις πολιτικές γνωριμίες που είχα από τα φοιτητικά μου χρόνια, ώστε να γίνει νόμος στην Ελλάδα όπου επιτρέπεται η αποτέφρωση των νεκρών».
Το νομοθετικό πλαίσιο έχει μεν ολοκληρωθεί, η αποτέφρωση είναι νόμιμη στην Ελλάδα, αλλά δεν υπάρχει αποτεφρωτήριο. «Εδώ και καιρό είμαστε παγιδευμένοι σε μια προϋπόθεση στη χωροθέτηση που θέτει τα αποτεφρωτήρια εντός υφιστάμενων κοιμητηρίων ή σε επαφή με αυτά». Η Αττική έφτασε δύο φορές πολύ κοντά στο να χτιστούν αποτεφρωτήρια εντός κοιμητηρίων, αλλά και τις δύο φορές το ζήτημα μπλοκαρίστηκε από τοπικούς εκπροσώπους της Εκκλησίας.
Σύμφωνα με τον κ. Αλακιώτη, στην τελευταία Ιερά Σύνοδο, που πραγματοποιήθηκε μετά την ύπαρξη του νομοθετικού πλαισίου, αποφασίστηκε ότι τίθεται στη διακριτική ευχέρεια των ιερέων αν θα παρέχουν την εξόδιο ακολουθία στους τεθνεώτες που είχαν εκδηλώσει την επιθυμία να αποτεφρωθούν. «Ήταν μια κατάκτηση. Η εξέλιξη σε τέτοια θέματα είναι πολύ αργή, διότι είναι ζητήματα νοοτροπίας».
Πέρα από τη νοοτροπία όμως, παραμένουν ορισμένα βασικά, πρακτικά προβλήματα. Τα 29 από τα 31 κοιμητήρια στην Αθήνα βρίσκονται εντός του οικιστικού ιστού, πράγμα που δυσκολεύει την ανέγερση αποτεφρωτηρίου, το οποίο, σε κάθε περίπτωση, δεν απαιτεί ιδιαίτερα μεγάλη έκταση (κάπου 300 τ.μ.). Σύμφωνα με τον κ. Αλακιώτη: «Ακόμα και αν υπήρχε χώρος για αποτεφρωτήριο εντός του Α' Κοιμητηρίου, αν πάτε στον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθηνών (ΟΡΣΑ), θα διαπιστώσετε ότι με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου επί δημαρχίας Μπέη (1979-1986), το Α' Κοιμητήριο έχει αποχαρακτηριστεί από νεκροταφείο και είναι χώρος πρασίνου και ιστορικής μνήμης. Με άλλα λόγια, παρατύπως γίνονται κηδείες και εάν κάποιος θέλει να σταματήσει να λειτουργεί ως νεκροταφείο, δεν έχει παρά να προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Επίσης, σχετικά με το Γ' Κοιμητήριο, ο Δήμος Νίκαιας το έχει χωροθετήσει στον ΟΡΣΑ ως χώρο κοινωνικών δραστηριοτήτων και, όπως γράφει το σχετικό έγγραφο, μετά την απομάκρυνση του νεκροταφείου θα γίνει χώρος αθλοπαιδιών και πρασίνου. Κάτω από αυτό τον προσδιορισμό της χρήσης του, δεν μπορεί η Πολεοδομία να εκδώσει άδεια για την ανέγερση αποτεφρωτηρίου».
Η Επιτροπή προσανατολίζεται τώρα στην ανέγερση αυτόνομου αποτεφρωτηρίου επί της εθνικής οδού Αθηνών-Λαμίας. «Δεν χρειάζονται πολλά στην Ελλάδα, ένα, δύο το πολύ. Και να είναι ανεξάρτητα. Οι τελετές να γίνονται στον ναό της ενορίας του θανόντος, να παρέχεται ο καφές και μετά όσοι θέλουν να πηγαίνουν στο αποτεφρωτήριο. Έχουμε όμως τύχει σε αυτήν τη μεταβατική κυβέρνηση, όπου δεν παίρνει κανένας καμία απόφαση για οτιδήποτε».
Αυτήν τη στιγμή, όσοι Έλληνες επιθυμούν την αποτέφρωση καταφεύγουν στη Βουλγαρία ή και τη Γερμανία. Στη Γερμανία, τα μηχανήματα υπερέχουν και οι υπηρεσίες είναι πιο αξιόπιστες, κοστίζει όμως πολύ περισσότερο η μεταφορά της σορού εκεί απ' ό,τι στη γειτονική Βουλγαρία. Κατά τον κ. Αλακιώτη, «το 2004 στη Βουλγαρία το αποτεφρωτήριο έπαιρνε περί τα 1.300 ευρώ. Τώρα έχει πέσει στα 860. Επιπλέον, απαιτούνται 1.500 ευρώ για τη μεταφορά, το φέρετρο, την ταρίχευση κ.λπ. Σύνολο, κάπου 2.500-3.500 ευρώ». (Για περισσότερες πληροφορίες: www.cremation.gr).
Η αποτέφρωση είναι ταυτισμένη στις συνειδήσεις των περισσότερων με τη διασπορά της τέφρας στη φύση και μία ένσταση που ακούγεται συχνά είναι ότι ο συγγενής δεν έχει ένα σημείο αναφοράς (μνήμα) που να τον συνδέει με τον νεκρό του. «Μα, η τεφροδόχος πρέπει να είναι δυνατά επισκέψιμη από κάποιον που θέλει να αφήσει λουλούδια, όπως σε ένα νεκροταφείο» διευκρινίζει ο κ. Αλακιώτης. «Στη Γερμανία έχουν γίνει έρευνες, σύμφωνα με τις οποίες, όταν ο συγγενής δεν έχει συγκεκριμένο σημείο αναφοράς με τον νεκρό του, προκύπτει ψυχολογικό κενό. Παράδειγμα, η ρίψη της τεφροδόχου στη θάλασσα. Στη Γερμανία χρησιμοποιούν συχνά υδατοδιαλυτή τεφροδόχο, από οικολογικό υλικό, η οποία διαλύεται στον βυθό (έχουμε συμπεριλάβει στη σχετική ελληνική νομοθεσία τέτοιες προϋποθέσεις). Την τελετή πραγματοποιεί ειδικό πλοίο μέσω του οποίου δίδεται στην οικογένεια η γεωγραφική συντεταγμένη, εγγράφεται στο ημερολόγιο του πλοίου, και όταν θέλει η οικογένεια να τελέσει μνημόσυνο, ξέρει πού να πάει».
Κατά τον κ. Αλακιώτη, σήμερα εν Ελλάδι κάπου 4.000 τεφροδόχοι βρίσκονται σε ντουλάπια σπιτιών, κάτι που απαγορεύεται στη Γερμανία. Επίσης, κάθε χρόνο έχουμε περίπου 700-1.000 αποτεφρώσεις Ελλήνων στο εξωτερικό. «Δεν έχει κάποιος παρά να εκφράσει αυτή την επιθυμία στους δικούς του. Ξέρω, βέβαια, την περίπτωση μιας κόρης που δεν αποτέφρωσε τον πατέρα της, ενώ της το είχε ζητήσει. Ορισμένοι το βλέπουν ακόμα ως στίγμα. Η δική μου συμβουλή είναι, αν έχουν περιουσία κάποιοι, να το θέσουν ως όρο στα παιδιά τους: αν δεν τους αποτεφρώσουν, η περιουσία θα δοθεί σε φιλανθρωπικά ιδρύματα. Πάντως, οι νεότερες γενιές είναι πολύ πιο θετικές απέναντι στην αποτέφρωση. Και σας λέω, στην Επιτροπή Κοιμητηρίων του Δήμου Αθηναίων, όπου συμμετέχω, έχουμε συνεχή αιτήματα παράτασης της ταφής των ανθρώπων τους προκειμένου να καθυστερήσει η εκταφή. Οι Εβραίοι, οι Μουσουλμάνοι δεν δέχονται την εκταφή, σε αντίθεση με εμάς. Για ένα θέμα θα έπρεπε οι Έλληνες ιερείς να είναι φανατικοί και εκεί συμβιβάζονται». Όταν ρωτώ τον κ. Αλακιώτη αν ο ίδιος επιθυμεί να αποτεφρωθεί, μου λέει: «Έχω ζητήσει η τέφρα μου να διασπαρεί στη θάλασσα».
σχόλια