ΑΠΟΣΤΟΛΗ/ Φιόνα Σω: Η Ελλάδα είναι η αγάπη της ζωής μου

#quote#

Όταν με την πρώτη σου σχεδόν θεατρική εμφάνιση σε έχουν χαρακτηρίσει «νέα Βανέσα Ρεντγκρέιβ», όταν έχεις παίξει από Μήδεια και Ηλέκτρα μέχρι Έντα Γκάμπλερ, τον μισό Σαίξπηρ (μέσα και ο Ριχάρδος Β’), όταν είσαι Ιρλανδή και γκέι (χωρίς, πάντως, και να το πολυδιαφημίζεις), δικαιούσαι να μην παίρνεις πολύ στα σοβαρά το θεατρικό σου σταριλίκι. Να παίζεις, δηλαδή, τη θεία Πετούνια στον Χάρι Πότερ και μια μάγισσα στο βαμπιρικό σίριαλ «True Blood» και να το ευχαριστιέσαι. Και την ίδια στιγμή να οργανώνεις φιλόδοξα ποιητικά πρότζεκτ για την Πολιτιστική Ολυμπιάδα της χώρας σου (Peace Camp 2012), να ετοιμάζεσαι να πρωταγωνιστήσεις το φθινόπωρο σε παράσταση του Εθνικού Θεάτρου και να πειραματίζεσαι επί ελληνικού εδάφους.

Η 54χρονη Φιόνα Σω, κορυφαία ηθοποιός της Μεγάλης Βρετανίας, σε λίγες μέρες θα

παρουσιάσει στη Μικρή Επίδαυρο (3, 4 Αυγούστου) την Μπαλάντα του γέρου ναυτικού του Σάμιουελ Τέιλορ Κόλεριτζ (1772-1834), ένα από τα σημαντικότερα ποιήματα της αγγλικής λογοτεχνίας, σε σκηνοθεσία της Φίλιντα Λόιντ (Mamma Mia, Σιδηρά Κυρία). Η παράσταση, με τη Σω και έναν χορευτή επί σκηνής, δεν θα κάνει απλώς την παγκόσμια πρεμιέρα της στην Ελλάδα, είναι ουσιαστικά ένα δώρο της Σω και της Λόιντ στη χώρα μας. «Μας φτάνει που θα παιχτεί στη Μικρή Επίδαυρο», λέει η Φιόνα Σω, αδιαφορώντας αν θα παιχτεί και άλλου - ήδη, όμως, η

παράσταση έχει προκαλέσει μεγάλο διεθνές ενδιαφέρον. Καθόλου τυχαίο. Με μια ανάλογη θεατρική μεταφορά της Έρημης Χώρας του Τ.Σ Έλιοτ το 1996, σε σκηνοθεσία της Ντέμπορα Γουόρνερ, επί χρόνια alter ego της, η Φιόνα Σω μπήκε στην ιστορία του θεάτρου.

Όσοι την είδαν θα τη θυμούνται για πάντα. Όπως, άλλωστε κι εμείς, οι Έλληνες, που επί δύο συνεχόμενα καλοκαίρια (2007, 2008) της παραδώσαμε με την καρδιά μας την Επίδαυρο για να παίξει τις Ευτυχισμένες Μέρες του Μπέκετ. Ήταν ένας θρίαμβος και μια μεγάλη διαφήμιση του Ελληνικού Φεστιβάλ στο εξωτερικό.

Facebook Twitter

Φέτος, όμως, τέρμα το θαρραλέο, κυνικό χιούμορ του συμπατριώτη της συγγραφέα απέναντι στην ανθρώπινη μοίρα. Η Μπαλάντα του γέρου ναυτικού, γραμμένη το 1797, σου σηκώνει την τρίχα κάγκελο. Διηγείται μια φρικιαστική περιπέτεια στη θάλασσα, με διάφορες μεταφυσικές, εξωπραγματικές εμφανίσεις και συμβάντα, που ο επιζών γεροντάκος γυρνάει τον κόσμο και την αφηγείται. Θα ταιριάξει, άραγε, αυτό το καταραμένο ποίημα ενός Άγγλου ρομαντικού ποιητή στην αρχαία γαλήνη της Μικρής Επιδαύρου; «Γιατί όχι;», απαντά η Φιόνα Σω. «Όπως και οι αρχαίοι τραγικοί, ο Κόλεριτζ αποθεώνει τη γλώσσα και την ανθρώπινη μοίρα».

Ήταν δική σας ιδέα η παράσταση με την «Μπαλάντα του γέρου ναυτικού»;

Έμαθα απέξω το ποίημα όσο βρισκόμουν στην Αμερική για τα γυρίσματα του «True Blood». Σκόπευα να κάνω μια πολύ μικρή παράστασή του με τη Φίλιντα Λόιντ στην Αγγλία, ακόμα και στο ίδιο της το σπίτι. Και τότε άρχισα να σκέφτομαι, όπως κι εκείνη, τη δυνατότητα συνεργασίας μ’ έναν χορευτή. Πριν καν της το πω, ζήτησα μάλιστα από έναν χορογράφο κι έναν χορευτή να έρθουν σε μια πρόβα. Κάναμε μια σειρά από δοκιμές και πειράματα στο Sadler’s Wells χρησιμοποιώντας πολλούς χορευτές και τελικά ανακαλύψαμε ότι θα ήταν καλύτερα με έναν μόνο. Γιατί το ποίημα προχωρά με τόσο γρήγορο ρυθμό και ο κόσμος γύρω από τον γέρο ναυτικό αλλάζει συνέχεια και αιφνιδιαστικά, που δεν θα μπορούσε εύκολα να συνδεθεί με μεγάλο χορευτικό εγχείρημα. Σιγά-σιγά, αλλά με τεράστιο όγκο δουλειάς, αρχίσαμε να βρίσκουμε έναν τρόπο να μεταφέρουμε το ποίημα προς το κοινό με τη χρήση δύο προσώπων και όχι μόνο με ένα, κάτι που είναι ασυνήθιστο. Στο ποίημα υπάρχουν, βέβαια, δύο πρόσωπα, ο γέρος ναυτικός και ο καλεσμένος στον γάμο, έτσι ήταν καλό να είμαστε και εμείς δύο, παρόλο που ο δεύτερος δεν μιλάει. Σε γενικές γραμμές η Μπαλάντα αποδείχτηκε μια πολύ ενδιαφέρουσα εξάσκηση πάνω στο πώς κάνεις θέατρο.

Και τι θα λέγατε στους ανθρώπους -και είναι νομίζω πολλοί- που πιστεύουν ότι η ποίηση δεν είναι για να ακούγεται αλλά για να διαβάζεται σε μοναξιά και σιωπή;

Θα τους έλεγα ότι οι λέξεις που μιλιούνται είναι η βάσηn της γλώσσας. Οι γραπτές λέξεις ήρθαν αργότερα. Η βασική ανθρώπινη  επικοινωνία γίνεται μέσα από τον προφορικό λόγο. Η Μπαλάντα του γέρου ναυτικού είναι γραμμένη σύμφωνα με τις επιταγές της προφορικής παράδοσης. Οι άνθρωποι παλιά χρησιμοποιούσαν στίχους γιατί τους διευκόλυναν να θυμούνται πιο εύκολα τα πράγματα. Δεν είχαν τη δυνατότητα να τα καταγράψουν, να τα σημειώσουν.

Facebook Twitter

Έπαιξε ρόλο στην πίστη σας για τη «θεατρικότητα» της ποίησης η τεράστια καλλιτεχνική επιτυχία που γνωρίσατε με την « Έρημη Χώρα» του Τ.Σ. Έλιοτ;

Έχετε δίκιο. Γύρισα με την Έρημη Χώρα σχεδόν ολόκληρο τον κόσμο και ανακάλυψα ότι το κοινό παντού ήταν ενθουσιασμένο με την προοπτική ν’ ακούσει το ποίημα.

Γιατί έπαιρναν μέσα τους πιο εύκολα και καθαρά τις εικόνες του απ’ ό,τι αν το διάβαζαν. Η ποίηση με αυτό τον τρόπο παύει να είναι μια διανοητική εμπειρία, γίνεται συναισθηματική, δηλαδή κάτι ανάλογο με το θέατρο. Και πιστεύω ότι πολλές φορές το θέατρο, ειδικά όταν βασίζεται σε καλή πρόζα, καταλήγει να γίνεται ποίηση γιατί συμπυκνώνει αίσθημα και σκέψη. Για μένα αυτό ακριβώς είναι η ποίηση. Στην περίπτωση του Κόλεριτζ έχουμε μια πολύ σφιχτή δομή κι έναν εξίσου αυστηρό ρυθμό, που θυμίζει τα παιδικά ποιήματα. Κι όμως, η ιστορία που διηγείται αφορά τους μεγάλους. Έτσι, νομίζω ότι σχεδόν γράφτηκε για να απαγγέλλεται.

Υπάρχουν τόσες ερμηνείες γύρω από αυτό το ποίημα: η αυτοβιογραφική, η θρησκευτική, ακόμα και η πολύ προχωρημένη, που θέλει τον γέρο ναυτικό, με τις απίστευτες εμπειρίες ανάμεσα σε ζωή και θάνατο, να είναι ένα πορτρέτο του κάθε καλλιτέχνη.  Διαλέξατε με τη Φίλιντα Λόιντ μια συγκεκριμένη γραμμή ή θα μας αφήσετε να δούμε το ποίημα με τα δικά μας μάτια;

Νομίζω ότι η δουλειά του καλλιτέχνη είναι να λέει το ποίημα, να προσπαθεί να το κάνει να περάσει «κάτω», να επικοινωνήσει με το κοινό. Η ερμηνεία και η εξήγησή του μάλλον είναι δουλειά του θεατή. Θα έλεγα, πάντως, ότι η Μπαλάντα έχει να κάνει με πολλά θέματα, με την ίδια την ανθρώπινη φύση. Κατά κάποιον τρόπο, είμαστε την ίδια στιγμή όλοι μας γερο-ναυτικοί, είμαστε και καλεσμένοι στον γάμο.

Όσο, όμως, προχωρούσαν οι πρόβες τόσο μου φαινόταν ότι το θέμα της είναι κυρίως η απερισκεψία της αμαρτίας. Είναι η ιστορία κάποιου που κάνει μια τρομερή πράξη, σκοτώνει ένα πουλί (το άλμπατρος), χωρίς να συνειδητοποιεί τι κάνει. Όλοι μας έχουμε κάνει φρικτές πράξεις, χωρίς ιδιαίτερη περίσκεψη. Το ποίημα μιλάει ακόμα και για την αργή κι επίπονη απόκτηση της σοφίας και της ωριμότητας. Αλλά με τίποτα δεν είναι διδακτικό, δεν περιγράφει το μάθημα που παίρνει ένας άνθρωπος από τη ζωή αλλά τις εμπειρίες που αποκτά. Επιμένω, όμως, ότι η δουλειά μου είναι όχι να το ερμηνεύσω αλλά να το εκφράσω, έστω κι αν υπάρχει αυτό το τεράστιο άλμα από τα αγγλικά στα ελληνικά. Νομίζω ότι ο καθένας θα πάρει από το ποίημα αυτό που θέλει.

Facebook Twitter

Νομίζετε ότι θα λειτουργήσει αυτό το φρικιαστικό παραμύθι σε ένα αρχαίο θέατρο, που, πάντως, είναι κοντά στη θάλασσα; Το πήρατε υπόψη σας στη διάρκεια των δοκιμών αυτό το στοιχείο;

Φυσικά. Βρίσκω θαυμάσιο το ότι η θάλασσα είναι τόσο κοντά. Είναι φανταστικό που οι θεατές θα μπορούν να τη βλέπουν. Επιπλέον, με συγκινεί πολύ που ένα τόσο παλιό και παλιομοδίτικο ποίημα θα βρει τη θέση του σε ένα αρχαίο θέατρο. Πιστεύω πως πολύ σοφά διαλέξαμε τη Μικρή Επίδαυρο, αφού η παράσταση έχει πειραματικό χαρακτήρα και απευθύνουμε πρόσκληση στο κοινό να δει κάτι εντελώς διαφορετικό. Η Μπαλάντα δεν είναι ούτε υποδύεται το θεατρικό έργο. Είναι μια ευκαιρία να φέρετε τα αυτιά και τα μάτια σας για να δείτε κάτι όμορφο και να ακούσετε κάτι πολύ βαθύ. Αλλά ακόμα κι εγώ δεν ξέρω αν και πώς θα λειτουργήσει. Ελπίζω ότι τελικά θα τα καταφέρουμε. Δουλέψαμε και σκεφτήκαμε πάρα πολύ. Είμαστε, άλλωστε, ενθουσιασμένοι που ερχόμαστε στη Μικρή Επίδαυρο.

Η εμπειρία σας από τη μεγάλη Επίδαυρο δεν λέει ακόμα να ξεθωριάσει;

Δεν μπορώ να σας περιγράψω με λόγια πόσο μαγικό ήταν για μένα να παίζω στην Επίδαυρο τη Γουίνι με αυτή την τόσο σπασμένη, κοφτή, αποσπασματική της γλώσσα. Η γλώσσα του Κόλεριτζ είναι, αντίθετα, καλύτερη με τον ηθοποιό, πιο συνεκτική, πιο εύκολη, αν και παλιομοδίτικη. Το ποίημά του είναι, φυσικά, συντομότερο γιατί είναι πιο πυκνό από τις Ευτυχισμένες Μέρες. Το γεγονός ότι ο Μπέκετ λειτούργησε τόσο καλά στο μεγάλο θέατρο με κάνει να ελπίζω ότι αυτό το μικρό ποίημα θα ταιριάξει με το μικρό θέατρο.

Facebook Twitter

Είχα την αίσθηση πως τελευταία, πότε με τον «Χάρι Πότερ», πότε με το «True Blood», είχατε λίγο απομακρυνθεί από το θέατρο. Δυσκολεύεστε να βρείτε ρόλους που να σας εμπνέουν πραγματικά;

 Παραδέχομαιότι το Χόλιγουντ με καμάκωσε με το «True Blood», αλλά όσο καιρό έμεινα εκεί έκλεισα και μια μεγάλη θεατρική παραγωγή που θα κάνω στην Αμερική τον επόμενο χρόνο. Αλλά το ευχαριστιέμαι όταν κάνω κι άλλα πράγματα έξω από το θέατρο, το βρίσκω πολύ ενδιαφέρον. Λάτρεψα πραγματικά τον ρόλο της μάγισσας στο «True Blood».

Έχετε παίξει «Ηλέκτρα» και «Μήδεια». Σκέφτεστε, άραγε, έναν ακόμα τραγικό ρόλο, ίσως στην Επίδαυρο;

Η Μήδεια ήταν πολύ σκληρή εμπειρία. Δεν ξέρω αν θα μπορούσα ποτέ να την ξαναπαίξω. Γυρίσαμε σχεδόν όλο τον κόσμο και κυριολεκτικά με εξόντωσε. Αλλά θα ήταν μεγάλη τιμή για μένα να παίξω στην Επίδαυρο οποιονδήποτε άλλο γυναικείο τραγικό ρόλο.

Facebook Twitter

Δεν νομίζετε ότι το αγγλικό θέατρο, συγκρινόμενο ιδιαίτερα με το γερμανικό και το αγγλικό, είναι λίγο συντηρητικό; Πώς το εξηγείτε;

Το θέατρό μας είναι περισσότερο βασισμένο στον λόγο, γιατί είμαστε και πολύ περήφανοι για τους θεατρικούς προγόνους μας. Αλλά έχετε δίκιο, δεν είμαστε τόσο τολμηροί και προχωρημένοι σε θέματα σκηνοθεσίας και σκηνογραφίας. Αλλά, καμιά φορά, οι υπερβολικές σκηνοθετικές συλλήψεις μπορεί να φθείρουν τις λεπτομέρειες των κειμένων, και ειδικά των τεράστιων έργων του Σαίξπηρ, με τα οποία έχουμε ψύχωση. Δεν μας αρέσει να σκοτώνουμε τις αποχρώσεις των έργων του.

Έρχεστε σε μια Ελλάδα φτωχή, θυμωμένη, τρομοκρατημένη. Τι σκέφτεστε για την κρίση που πλήττει σχεδόν όλη την Ευρώπη;

Με απασχολεί και με ανησυχεί πολύ η κατάσταση στην Ελλάδα. Είναι η αγάπη της ζωής μου, έρχομαι για διακοπές σχεδόν κάθε χρόνο. Στενοχωριέμαι πολύ για τα οικονομικά και κοινωνικά σας προβλήματα. Ένας από τους λόγους που ερχόμαστε με την Μπαλάντα είναι μήπως σας προσφέρουμε μια ανακούφιση με τον μόνο τρόπο που έχουμε. Αλλά πρέπει να ξέρετε ότι έχετε πολλούς Ευρωπαίους φίλους στο πλευρό σας.

Ο πρωθυπουργός σας, πάντως, άρχισε ήδη να σκέφτεται πώς θα κρατήσει τα σύνορά σας κλειστά για εμάς, αν βγούμε από την ευρωζώνη και χρεοκοπήσουμε.

Φυσικά και δεν συμφωνώ καθόλου μαζί του.