#quote#Με αφορμή τη νέα, εμπλουτισμένη έκδοση της πιο επίκαιρης από ποτέ Τελευταίας μαύρης γάτας (Μεταίχμιο), ο Ευγένιος Τριβιζάς εξηγεί ένα σωρό μυστήρια του σύγχρονου κόσμου. Πώς συνδέεται η Χιονάτη με την Apple, πώς η Ελλάδα μεταμορφώθηκε σε Σταχτοπούτα, πώς μπορείς να γίνεις αόρατος και πώς ο Πίκος Απίκος συνεχίζει ακόμα τις ανταποκρίσεις του από το Αυγατηγανιστάν.
Ποια είναι η ιστορία της τελευταίας μαύρης γάτας για την οποία έχει γραφτεί -κάνοντας μια σύνθεση ορισμένων κριτικών- πως «διερευνά την κάθοδο ενός έθνους στα βάθη του φανατισμού και αποκαλύπτει το έλλειμμα δημοκρατίας, τις μηχανορραφίες του σύγχρονου κόσμου, τον κάθε λογής ρατσισμό»;
Σε ένα μακρινό νησί τα μέλη μιας μυστικής αδελφότητας προληπτικών πιστεύουν ότι οι μαύρες γάτες φέρνουν γρουσουζιά και αποφασίζουν να τις εξολοθρεύσουν με χίλιους δυο αποτρόπαιους τρόπους. Τις απόψεις τους ενστερνίζονται επιχειρηματικοί όμιλοι, οι οποίοι εμπορεύονται φάκες, αλλά και πολιτικοί ηγέτες, οι οποίοι βρίσκουν έναν πειστικό τρόπο για ν’ απαλλαγούν από τις δικές τους ευθύνες για τα δεινά του τόπου. Σε λίγο οι αμείλικτοι διώκτες έχουν σχεδόν επιτύχει τον σκοπό τους. Μόνο μια μαύρη γάτα απομένει ζωντανή. Μόνο μια μαύρη γάτα απομένει ζωντανή. Μέλη της αδελφότητας, τάγματα ενόπλων και φανατισμένα πλήθη είναι αποφασισμένα να τη βρουν και να την εξοντώσουν. Αυτή είναι η ιστορία του ανελέητου διωγμού της τελευταίας μαύρη γάτας. Πρόκειται για ένα «κατηγορώ» κατά του ρατσισμού, της προκατάληψης και της δεισιδαιμονίας.
Πέρα από τον φυλετικό ρατσισμό, ποια άλλα είδη ρατσισμού θα λέγατε πως βρίσκονται σε «άνθιση» σήμερα στην Ελλάδα και όχι μόνο;
Το Βαμμένο Πουλί, ένα μυθιστόρημα του Jerzy Kosinski, περιγράφει την ιστορία ενός σκουρόχρωμου αγοριού που περιπλανιέται στην Ανατολική Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, βιώνοντας την απόρριψη και την προκατάληψη. Στο βιβλίο αυτό ένας κυνηγός διασκεδάζει μ’ έναν διεστραμμένο τρόπο. Αιχμαλωτίζει ένα πουλί από κάποιο σμήνος και του βάφει τα φτερά με όμορφα, ζωηρά χρώματα. Μετά το αφήνει ελεύθερο. Όταν το πουλί φτερουγίζει για να ενταχθεί πάλι στο σμήνος του, οι σύντροφοί του του επιτίθενται και το ξεσκίζουν με τα ράμφη τους, ώσπου το άτυχο πλάσμα πέφτει άψυχο στο έδαφος. Είναι εμφανής ο συμβολισμός του συγγραφέα, ο οποίος είχε και ο ίδιος υποστεί τα πάνδεινα λόγω της διαφορετικότητάς του. Ο ρατσισμός, ο φανατισμός και η προκατάληψη είναι Λερναίες Ύδρες που δεν είναι εύκολο να τις αποκεφαλίσεις. Το χρώμα, οι πεποιθήσεις, η εμφάνιση, το βάρος, το φύλο, η ηλικία, το καθετί, μπορεί να στιγματίσει άτομα και ομάδες. Είναι λυπηρό, είχε πει ο Αϊνστάιν, το ότι στην εποχή μας είναι ευκολότερο να διασπάσουμε ένα άτομο, παρά μια προκατάληψη. Όπως επισημαίνουν πρόσφατες έρευνες, οι κυρίαρχες σύγχρονες εκδοχές του ρατσισμού στην Ευρώπη και την Αμερική διαφέρουν από παλαιότερες, επειδή δεν είναι πλέον κραυγαλέα εμφανείς. Είναι συγκεκαλυμμένες και έμμεσες, λόγω του ότι κανείς δεν θέλει να χαρακτηρίζεται ρατσιστής.
Πώς μπορεί κάποιος να πιστέψει σήμερα στα παραμύθια, όταν όλα τον σπρώχνουν σ’ έναν ωμό ρεαλισμό; Όλοι μιλούν πια γι’ αυτόν το ρεαλισμό...
Ο μύθος είναι το τρέιλερ της πραγματικότητας που θ’ ακολουθήσει. Μανδύες που σε καθιστούν αόρατο, για παράδειγμα, ανέκαθεν βρίσκαμε στους μύθους και τα παραμύθια. Μόνο πρόσφατα η επιστημονική ομάδα του καθηγητή Xiang Zhang στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ κατάφερε να καταστήσει αόρατα τρισδιάστατα αντικείμενα, καλύπτοντάς τα με τα λεγόμενα «metamaterials». Ένα αντικείμενο το βλέπουμε επειδή διαχέει το φως που το χτυπάει, αντανακλώντας μέρος του στα μάτια μας. Τα metamaterials, κάτι σαν οπτικά τέφλον, απωθούν τα σωματίδια φωτός γύρω από το επιχρισμένο αντικείμενο, καθιστώντας το με αυτό τον τρόπο αόρατο. Κορυφαίοι επιστήμονες γαλουχήθηκαν με παραμύθια. Ο Άλαν Τούρινγκ, ο πατέρας της επιστήμης των ηλεκτρονικών υπολογιστών, για παράδειγμα, είχε επηρεαστεί στο έργο του από παραμύθια με προφητείες που διάβαζε όταν ήταν παιδί. Σε μεγάλη ηλικία μοιραζόταν την αγάπη του για τα παραμύθια με τον μαθηματικό Γκέντελ, ο οποίος είχε πει ότι μόνο οι μύθοι αναπαριστούν την πραγματικότητα όπως θα έπρεπε να είναι. Ακόμα και η αυτοκτονία του Τούρινγκ ήταν μια αναπαράσταση του αγαπημένου του παραμυθιού της Χιονάτης. Αυτοκτόνησε, δαγκώνοντας μια μπουκιά από ένα μήλο εμποτισμένο με κυάνιο. Πολλοί πιστεύουν ότι το δαγκωμένο μήλο των υπολογιστών Αpple είναι φόρος τιμής στον πατέρα των ηλεκτρονικών εγκεφάλων.
Γιατί τα παραμύθια πρέπει να έχουν πάντα ευτυχισμένο τέλος ή, έστω, ν’ αφήνουν ένα αίσθημα λύτρωσης;
Σε παραμύθια που απευθύνονται σε μικρότερα παιδιά είναι απαραίτητο να δίνει κανείς αισιόδοξα μηνύματα, ότι όλα είναι δυνατά, ότι τα προβλήματα ξεπερνιούνται, ότι πάντα υπάρχει ελπίδα. Για μεγαλύτερα παιδιά δεν διστάζω να γράψω έργα με τραγικό τέλος. Πολλά από τα παραμύθια του βιβλίου Ο Ταξιδιώτης και η Μαργαρίτα, για παράδειγμα, δεν έχουν «ευτυχές» τέλος. Στα παραμύθια αυτά, μεταξύ άλλων, ένα αστέρι ερωτευμένο με μια μαργαρίτα τη μαδάει, για να διαπιστώσει αν ανταποκρίνεται στα αισθήματά του, κι ένα σύννεφο γίνεται βροχή, για να μη μαραθεί το αγαπημένο του λουλούδι. Στο πρώτο μου μυθιστόρημα Ο χιονάνθρωπος και το κορίτσι η μικρή ηρωίδα φτιάχνει έναν χιονάνθρωπο και του ζητάει να μη λιώσει ποτέ. Ο χιονάνθρωπος, για να μπορέσει να κρατήσει την υπόσχεσή του, ξεκινάει για τον Βόρειο Πόλο. Όταν μετά από πολλές περιπέτειες καταφέρνει να φτάσει στον προορισμό του, αισθάνεται τόσο ευτυχισμένος, που αρχίζει να κλαίει και λιώνει από τα δάκρυα της ευτυχίας του. Σε άλλες περιπτώσεις, το εάν το τέλος είναι «ευτυχές» ή όχι είναι θέμα ερμηνείας του εκάστοτε έργου. Στο Όνειρο του σκιάχτρου», ας πούμε, το τέλος μπορεί να ερμηνευτεί με δύο διαφορετικούς τρόπους: είτε ότι το σκιάχτρο πραγματώνει την επιθυμία του να πετάξει είτε ότι θυσιάζεται για τους φίλους του.
Εκτός από συγγραφέας παιδικών βιβλίων, είστε και καθηγητής Εγκληματολογίας. Πού συναντιούνται αυτές οι δυο ιδιότητες;
Tα θέματα και τα προβλήματα που απασχολούν τη σύγχρονη εγκληματολογία, όπως η ενοχή, η αθωότητα, η παραβατικότητα και η τιμωρία, προσφέρουν πλούσιο υλικό για τα βιβλία μου. Η διαμόρφωση καταστάσεων, συγκρούσεων και χαρακτήρων αντλεί συχνά από την αστείρευτη αυτή πηγή, όπως, για παράδειγμα, η δίκη με τους γαιοκτήμονες του ανυπάκουου σκιάχτρου που ονειρεύεται να πετάξει στο Όνειρο του σκιάχτρου, το άσυλο όπου απομονώνουν τους απροσάρμοστους μάγειρες τα μηχανικά ρομπότ στους Ιππότες της τηγανητής πατάτας, οι αβάσταχτες τύψεις της μικρής Άννας στη Νύχτα της μπανανόφλουδας, οι εξωφρενικοί τρόποι εκτέλεσης καταδίκων στο Τηγάνι του δήμιου ή η απροσδόκητη πρωτοχρονιάτικη συνάντηση ενός διαρρήκτη κι ενός φιλάργυρου μέσα σ’ ένα χρηματοκιβώτιο στις Χελώνες του βαρόνου.
Ποια είναι η εικόνα που έχετε για την Ελλάδα, όντας στο εξωτερικό;
Η απόσταση και η νοσταλγία εξιδανικεύουν, ενώ η πραγματικότητα προσγειώνει, πολλές φορές ανώμαλα...
Αν η ελληνική κρίση ήταν παραμύθι, τι τίτλο θα είχε και πώς θα εξελισσόταν;
Η Σταχτοπούτα και οι σαράντα κλέφτες. Θα είχε για ηρωίδα μια χώρα Σταχτοπούτα, η οποία όχι μόνο υφίσταται προπηλακισμούς κι εξευτελισμούς από τις κακές μητριές, για να της επιτραπεί να ζει στην κουζίνα του μεγάρου τους, αλλά προδίδεται και από τις καλές νεράιδες που χρόνια τώρα της χάριζαν πανέμορφες τουαλέτες, μεγαλοπρεπείς άμαξες με καθαρόαιμα άλογα και αμαξάδες με λιβρέες, που βλέπει, όταν σημαίνουν μεσάνυχτα, να μετατρέπονται σε ράκη, κούφιες κολοκύθες και ποντίκια.
Πόσο δύσκολο, κι ενδεχομένως σημαντικό, είναι για έναν άνθρωπο που ζει στην Ελλάδα του ’12 να κρατήσει τη φαντασία του ζωντανή;
Η φαντασία, δηλαδή η ικανότητα να σχηματίζουμε στον νου μας εικόνες ή ιδέες πέρα από την εμπειρική πραγματικότητα, έχει άμεση σχέση με την επιστημονική σκέψη, την τεχνολογική πρόοδο και την οικονομική ευμάρεια. Σε περιόδους οικονομικών κρίσεων, όταν όλοι επιζητούν ανάπτυξη και ανάκαμψη, είναι όσο ποτέ πολύτιμη. Όπως υποστηρίζει ο οικονομολόγος Kenneth Boulding, ο σημαντικότερος συντελεστής παραγωγής δεν είναι το κεφάλαιο, η γη, τα εργατικά χέρια ή οι φυσικές πλουτοπαραγωγικές πηγές. Είναι η φαντασία. Και αυτό επειδή οι άλλοι συντελεστές παραγωγής έχουν συγκεκριμένα όρια, ενώ η φαντασία είναι απεριόριστη και συνεπώς τα οφέλη της ανυπολόγιστα. Και κάτι άλλο, εξίσου σημαντικό: η φαντασία δεν είναι μόνο απεριόριστη, είναι και κάτι άλλο. Φτηνή! Για να επιστρατεύσει κανείς τη φαντασία του, ώστε να λύσει κάποιο πρόβλημα ή να επινοήσει κάτι πρωτοποριακό, δεν απαιτείται ούτε προηγμένη τεχνολογία ούτε υψηλά ερευνητικά κονδύλια. Ο Thomas Edison, που έχει στο ενεργητικό του ούτε λίγο ούτε πολύ 1.093 εφευρέσεις, το είχε θέσει πολύ απλά: «To invent, you need just a good imagination and a pile of junk». Για να εφεύρεις, δεν χρειάζεσαι τίποτα παραπάνω από πλούσια φαντασία κι ένα σωρό σκουπίδια.
Μιλώντας προηγουμένως για τον φανατισμό, πιστεύετε πως οι πολιτικές λιτότητας που επιβάλλονται όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη είναι δείγμα φανατισμού;
Κάθε θεωρία, όταν γίνεται δόγμα, έχει και τους φανατικούς της υποστηρικτές. Ο φανατισμός τούς τυφλώνει σε σημείο που αν η πραγματικότητα δεν συμφωνεί με το δόγμα, θεωρούν υπεύθυνη την πραγματικότητα.
Θέλω να σας κάνω και μια ερώτηση «εσωτερικής κατανάλωσης», εκμεταλλευόμενη την στενή σχέση που σας συνδέει με τον Πίκο Απίκο. Πώς σχολιάζει ο δαιμόνιος κι έμπειρος δημοσιογράφος την κρίση στον Τύπο και γενικότερα στα ΜΜΕ;
Ο δαιμόνιος δημοσιογράφος Πίκος Απίκος βρίσκεται αυτήν τη στιγμή στο Αυγατηγανιστάν για να καλύψει μια σύρραξη μεταξύ σφιχτών και μελάτων αυγών. Επικοινώνησα, όμως, μαζί του και με πληροφορεί ότι ακόμα και στις χειρότερες κρίσεις οι καλοί δημοσιογράφοι βρίσκουν ευκαιρίες για διακρίσεις και συγκλονιστικές ανταποκρίσεις.
σχόλια