TO BLOG ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΣΤΑΒΕΡΗ
Facebook Twitter

Το παράξενο ημερολόγιο

Το παράξενο ημερολόγιο

 

Του Γάλλου φιλοσόφου Marcel Conche

Ο Marcel Conche μόλις έφυγε από τη ζωή, κοντά στα εκατοστά του γενέθλια. Χάσαμε έναν πολύ ξεχωριστό διανοούμενο, ο οποίος αναμείγνυε είδη που δεν ταιριάζουν πάντα μεταξύ τους. Υπήρξε κατ' αρχάς ιστορικός της φιλοσοφίας, ιδιαίτερα στη Σορβόννη, και ειδικός στην αρχαία υλιστική φιλοσοφία (χωρίς να είναι ο ίδιος πραγματικά υλιστής), ιδίως στον Ηράκλειτο, αλλά και στον Επίκουρο. Επίσης, ήταν αυτός που ενθρόνισε τον Μονταίνιο ως φιλόσοφο στο Μονταίνιος ή η ευτυχισμένη συνείδηση, ενώ μέχρι τότε θεωρούνταν μόνο συγγραφέας.

Yvon Quiniou - Mediapart - Blog - 05.03.2022

Το παράξενο ημερολόγιο Facebook Twitter
Σπύρος Στάβερης
 
 
 

XXXVI. Αν σύντομος είναι ο χρόνος

Είναι τόσο σύντομος ο χρόνος που μας απομένει για να ζήσουμε όταν φτάνουμε στη μεγάλη ηλικία, που μας καταλαμβάνει ένα είδος εκνευρισμού ή ανυπομονησίας που μας ήταν άγνωστο στα νιάτα μας. Τον χρόνο που με έκαναν να "σπαταλάω", τον έπαιρνα από τον χρόνο που είχα στη διάθεσή μου για μια συγκεκριμένη ενασχόληση: μια σχολική εργασία, για παράδειγμα· δεν θεωρούσα ότι αφαιρούνταν από τον χρόνο της ζωής μου. Αν με διέκοπταν στη μέση κάποιας δράσης, έλεγα: "Δεν έχω χρόνο", που σήμαινε: "Δεν έχω χρόνο τώρα· θα τον έχω αργότερα ή αύριο". Όταν είσαι νέος, έχεις την αίσθηση ότι διαθέτεις ένα απεριόριστο απόθεμα χρόνου: παίζεις χαρτιά ή σκάκι, πηγαίνεις στον γήπεδο σαν θεατής, στον κινηματογράφο, παίζεις μπιλιάρδο, πίνεις ένα ποτό με τους φίλους σου κ.λπ. Σκεφτόμαστε πως δεν έχουμε χάσει πραγματικά τον χρόνο μας αν το παιχνίδι ήταν ευχάριστο, αν ο αγώνας, η ταινία ήταν "καλοί" κ.λπ., και ακόμη και αν τον χάναμε, ήταν μια απώλεια που "αναπληρώνεται", τόσο μεγάλο είναι το απόθεμα του χρόνου. Όταν βρίσκεσαι στο κρίσιμο στάδιο της ηλικίας, συνειδητοποιείς πόσο λίγος χρόνος σου απομένει να ζήσεις πριν την πτώση. Θέλουμε - θέλω - να ζήσουμε αυτόν τον χρόνο με τον πιο καθαρό, πιο προσωπικό τρόπο· θέλουμε να είμαστε ο εαυτός μας, χωρίς συμβιβασμούς, χωρίς παραχωρήσεις. Πόσοι όμως ενοχλητικοί τότε! Υπάρχουν εκείνοι που θέλουν να μας παρασύρουν σε κάποια συνάντηση, σε κάποιο σύλλογο, εκείνοι που σε προσκαλούν σε μια δεξίωση, σε μια βραδιά, ή που θέλουν, λένε, την αποψή σου για κάποιο πολιτικό γεγονός, στην πραγματικότητα για να σου πουν τη δικη τους· υπάρχουν εκείνοι που θέλουν να θυμηθούν το παρελθόν και την εποχή που ζούσε η γυναίκα σου, την οποία γνώριζαν, εκείνοι που σε προσκαλούν να έρθεις "για ένα τσάι" για να συναντήσεις, με την ευκαιρία αυτή, κάποιον "πολύ ενδιαφέροντα", που ζωγραφίζει ή γράφει, εκείνοι που ρωτούν: "μπορώ να έρθω να σας δω;" - πώς μπορείς να τους το αρνηθείς; - : ξέρουν ότι θα τους ακούσεις χωρίς να φανερώσεις πλήξη ή ανυπομονησία. Περνάς τη ζωή σου δημιουργώντας άμυνες· το απλούστερο πράγμα θα ήταν να πεις: "Όχι, δεν ενδιαφέρομαι", και αυτό είναι που λέω συχνά. Αλλά πρέπει να ξέρεις πώς να πεις "όχι", αποφεύγοντας να δυσαρεστήσεις, να προσβάλλεις, να πληγώσεις ανθρώπους. Εξάλλου, σε αυτά που μόλις είπα, θα ήθελα να προσθέσω μια διόρθωση: για έναν μοναχικό άνθρωπο, είναι καλό να υπάρχουν "ενοχλητικοί". Είναι όμως αλήθεια τέτοιοι; Εξ ου και τα εισαγωγικά.

Τι πρέπει να κάνω; Τίποτα, εκτός από το να εφεύρω το υλικό της ζωής μου. Υπήρχε μια εποχή που θα έλεγα: έχω να προετοιμάσω τις διαλέξεις μου, να ελέγξω τις τάδε συγκριτικές σημειώσεις, να τελειώσω αυτό το βιβλίο. Αυτή τη στιγμή, έχω βάλει τέλος στις προκαθορισμένες, προγραμματιζόμενες ενέργειες· το μέλλον μου είναι μια κενή σελίδα. Έτσι συμβαίνει και με τους περισσότερους ηλικιωμένους, οι οποίοι το μόνο που έχουν να κάνουν είναι να βλέπουν τηλεόραση, να παίρνουν τα φάρμακά τους και να ζουν. Πως γίνεται εγώ να θεωρώ, βλέποντας τηλεόραση, ή ακόμη και μια ταινία - μία από αυτές τις ταινίες που είναι διασκεδατικές, αλλά δεν δίνουν αφορμές για προβληματισμό, συγκινησιακό θαυμασμό ή ευγενικές σκέψεις - ή συζητώντας για λίγο για διάφορα πράγματα, ότι αυτό αποτελεί χάσιμο χρόνου; Δεν είναι περίεργο, από τη στιγμή που δεν έχω τίποτα να κάνω και επομένως έχω "όλο μου τον χρόνο"; 'Εχω να είμαι. Χάνω, σπαταλάω τον λίγο χρόνο που έχω, αν δεν τον γεμίσω με το είναι μου, ένα είναι που δεν το διακρίνει μία οποιαδήποτε συνθήκη ύπαρξης (καθηγητής, κ.λπ.), αλλά η μοναδικότητά του. Ωστόσο, τι είναι αυτό που με κάνει να ξεχωρίζω από κάθε άλλο ανθρώπινο ον; Τι μου προσδίδει τη μοναδικότητά μου; Δεν είναι ετούτη ή η άλλη πολιτική ή αισθητική άποψη, ούτε ετούτη ή η άλλη ηθική ή μεταφυσική πεποίθηση, ούτε ετούτος ή ο άλλος ξεχωριστός τρόπος να σκέφτεσαι ή να συναισθάνεσαι: είναι το μείγμα όλων αυτών, στα οποία προστίθεται η ιδιαιτερότητα της ιστορίας μου και η αντανάκλασή της στη μνήμη μου. 'Επομένως, η μοναδικότητα του ατόμου, να τι πρέπει να γραφτεί στην κενή σελίδα του μέλλοντος. Πρέπει να σημαδέψω αυτή τη σελίδα με ό, τι συνθέτει τη διαφορετικότητά μου, ουσιαστικά στο επίπεδο της σκέψης και, κατά συνέπεια, στον τρόπο που δίνω έμφαση στα πράγματα για να τους προσδώσω ύπαρξη ή μη ύπαρξη, αξία ή μη αξία. Διότι, "για όλα τα πράγματα μέτρο είναι ο άνθρωπος (;;;;;; ;;;;;;; ;;;;;; ;;;;;;;)", λέει ο Πρωταγόρας. Αλλά εναπόκειται στον καθένα να μετρήσει σύμφωνα με το δικό του μέτρο.

Νωθρότητες. Παράξενο ημερολόγιο ΙΙ (2007), σελ. 177 - 179

 
 
 

XLIX. Αν μπορείς να αντλήσεις επιχείρημα από μία φωτογραφία

Ο Emmanuel Faye, στο βιβλίο-λίβελο Χάιντεγκερ Η εισαγωγή του ναζισμού στη φιλοδοσφία (Albin Michel, 2005), δημοσιεύει μια φωτογραφία που δείχνει τον Χάιντεγκερ "ανάμεσα στους ναζιστές πρυτάνεις που είχαν έρθει για να υποστηρίξουν τον Χίτλερ", στο συνέδριο της Λειψίας, στις 11 Νοεμβρίου 1933. Κάθεται "δίπλα στον ευγονιστή γιατρό και φυλετιστή Eugen Fischer, έχοντας πίσω του μια σειρά από σημαίες με σβάστικες των SA" (σελ. 131). Καλείσαι έτσι να κατατάσσεις τον Χάιντεγκερ στους κοινούς Ναζιστές.

Αλλά τι θα πει ο Emmanuel Faye αν του δείξω μια φωτογραφία όπου βλέπουμε μία αντιναζίστρια δίπλα στον ναζιστή, σύμφωνα με τον ίδιο, Χάιντεγκερ; Το ότι η Barbara Cassin είναι αντιναζίστρια χωρίς να είναι με το μέρος εκείνων που είναι "επιεικείς" απέναντι στον Χάιντεγκερ, μπορεί να συναχθεί από το γεγονός ότι "αποστασιοποιήθηκε" δημόσια από όσα είχε γράψει, σε μια συλλογή που συνδιευθύνει η ίδια, ένας από τους "δικούς της" συγγραφείς, ο Pascal David, επειδή ισχυρίστηκε ότι ο Χάιντεγκερ "δεν προσχώρησε ποτέ" στη ναζιστική ιδεολογία και μάλιστα "την πολέμησε" (βλ. Le Monde της 10ης Φεβρουαρίου 2006).

Να όμως, που εμφανίζονται στο βιβλίο Εξήντα-δύο φωτογραφίες του Μάρτιν Χάιντεγκερ, που επιμελήθηκε ο François Fédier (Gallimard, 1999), οι φωτογραφίες 55 και 56. Στην πρώτη, ο Χάιντεγκερ, έχοντας στρέψει με καλοσύνη την πρόσοχή του σε όσα του λέει η Barbara Cassin, είναι προφανώς γοητευμένος· αμφιβάλλω αν έχει κάνει εκείνη την παραμικρή αναφορά στο 1933. Στη δεύτερη, η Barbara βρίσκεται δίπλα στον François Vezin· απέναντί τους: ο Heidegger και ο Beaufret. Στην άκρη του τραπεζιού μιλάει ο Patrick Lévy. Ο Μάρτιν και η Barbara τον κοιτούν και τον ακούνε. Θαυμάζουμε τα όμορφα μαλλιά της Barbara.

Αν κάποιος δεν γνώριζε την Barbara Cassin, θα μπορούσε να βγάλει ένα λανθασμένο συμπέρασμα από αυτές τις φωτογραφίες. Επομένως, δεν πρέπει να αντλούμε επιχειρήματα από μια φωτογραφία.

Νωθρότητες. Παράξενο ημερολόγιο ΙΙ (2007), σελ. 237- 238

Αναδημοσίευση από το Cairn.info (01.01.2015)

 
Αλμανάκ

ΘΕΜΑΤΑ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

THE GOOD LIFO ΔΗΜΟΦΙΛΗ