Η Αθήνα έχει εξαιρετικό καιρό περίπου 8 με 9 μήνες τον χρόνο. Ο τρόπος ζωής και διασκέδασης στην πόλη, και ειδικά μέσα στα όρια του ιστορικού κέντρου, έχει οργανωθεί σχεδόν αποκλειστικά με βάση αυτή την ιδιαίτερη κλιματολογική συνθήκη. Τα περισσότερα μαγαζιά στηρίζονται στα τραπεζοκαθίσματα που βγάζουν έξω, στους κοινόχρηστους δημόσιους χώρους, γι' αυτό και συνήθως οι εσωτερικοί τους χώροι είναι μικροί και χωράνε πολύ λίγο κόσμο.
Η διαδικασία παραχώρησης και χρήσης των κοινόχρηστων χώρων του δήμου για ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων είναι πολύ συγκεκριμένη. Ο καταστηματάρχης, με τη βοήθεια ενός μηχανικού, καταθέτει αίτηση και μαζί ένα σχεδιάγραμμα με τον αριθμό που χρειάζεται, λαμβάνοντας υπόψη όσα προβλέπονται στην ισχύουσα νομοθεσία, όπως π.χ. η απόσταση από τις οδεύσεις τυφλών, τα περίπτερα ή οι είσοδοι των στοών, και με την προϋπόθεση ότι τα τραπεζοκαθίσματα δεν βλάπτουν τα στοιχεία διαμόρφωσης του πεζοδρομίου (φωτισμός, δάπεδο, φύτευση κ.λπ.). Με βάση αυτό το σχεδιάγραμμα, ο δήμος και το Υγειονομικό ελέγχουν και εγκρίνουν κατά περίπτωση τον αριθμό των τραπεζοκαθισμάτων.
Ο περιορισμός της ανεξέλεγκτης χρήσης τραπεζοκαθισμάτων, σε συνδυασμό με τη μείωση της ηχορρύπανσης και των παρκαρισμένων οχημάτων, μπορεί να βελτιώσει την εικόνα του ιστορικού κέντρου.
Σε θεωρητικό πλαίσιο όλα μοιάζουν καλά. Με μια βόλτα όμως στο κέντρο της πόλης και χωρίς να είναι απαραίτητο να γνωρίζει κανείς τι προβλέπουν οι ισχύουσες διατάξεις και οι πιο πρόσφατες τροποποιήσεις στη νομοθεσία, μπορεί εύκολα να διαπιστώσει ότι πολλά μαγαζιά βγάζουν έξω περισσότερα τραπεζοκαθίσματα απ' όσα προβλέπεται, προσπαθώντας να εκμεταλλευτούν όσο μεγαλύτερο μέρος του κοινόχρηστου δημόσιου χώρου υπάρχει μπροστά τους, είτε αυτό λέγεται πλατεία, είτε πεζόδρομος, είτε πεζοδρόμιο. Το πρόβλημα, μάλιστα, εντείνεται σε περιοχές όπου υπάρχουν πολλά καταστήματα σε λίγα τετραγωνικά.
«Υπάρχει μια γενικότερη ασυδοσία την οποία ο δήμος δεν μπορεί ν' αντιμετωπίσει, για δύο λόγους. Ο ένας λόγος είναι ότι το κανονιστικό πλαίσιο του δένει τα χέρια, δεν του δίνει ευρείες αρμοδιότητες να μπορεί να κλείνει ο ίδιος τα καταστήματα που παραβαίνουν τους κανονισμούς που υπάρχουν και ο δεύτερος είναι ότι δεν υπάρχουν υπηρεσίες που μπορούν να κάνουν τη δουλειά αυτή. Υπάρχει η υπηρεσία των αδειών των καταστημάτων που έχει την εποπτεία, αλλά δεν διαθέτει ελεγκτικό μηχανισμό» εξηγεί ο κ. Γιώργος Μισούλης, αρχιτέκτονας, κάτοικος της Αγίας Ειρήνης και μέλος της Επιτροπής Δημόσιου Χώρου, Περιβάλλοντος και Πρασίνου του Δήμου Αθηναίων.
Το πρόβλημα είναι αρκετά έντονο και στην περιοχή της Πλάκας, που ας μην ξεχνάμε ότι είναι και ο βασικός προορισμός των τουριστών που επισκέπτονται την Αθήνα. Ο κ. Παναγιώτης Παρασκευόπουλος, αρχιτέκτονας και Πρόεδρος της Επιτροπής Πρωτοβουλίας Κατοίκων Πλάκας της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού γνωρίζει καλά τα προβλήματα: «Το πρόβλημα εντοπίζεται σε όλη την Πλάκα και είναι η ολοκληρωτική και πολλές φορές αυθαίρετη κάλυψη των δημοσίων χώρων με τραπεζοκαθίσματα. Καταλαμβάνουν πεζοδρόμους και δρόμους ακόμη και στο 100% του οδοστρώματος, ξηλώνουν παγκάκια και δεν αφήνουν χώρο στον πολίτη που δεν θέλει να καταναλώσει. Υπάρχει για παράδειγμα ένας πεζόδρομος στη Θέσπιδος όπου δεν μπορεί να περάσει, αν χρειαστεί, ούτε ένα πυροσβεστικό όχημα, ούτε ένα ασθενοφόρο. Δεν μιλάμε δηλαδή μόνο για πολεοδομικούς ή αισθητικούς λόγους. Μιλάμε και για κίνδυνο. Έχουμε κάνει πολλές διαμαρτυρίες. Οι νόμοι δεν μας λείπουν. Νόμοι υπάρχουν και είναι πλήρεις. Δεν υπάρχει εφαρμογή του νόμου σε ένα ανεκτό ποσοστό. Όταν ο δήμος αποφασίσει να δράσει και ν' ακούσει τους κατοίκους, προσκρούει πολλές φορές πάνω σε γραφειοκρατικά ζητήματα και κάθε είδους νομικές διαδικασίες, οι οποίες είναι ατελείωτες. Η καταγγελία που ξεκινάει από έναν πολίτη παίρνει πολύ χρόνο και φτάνει σ' ένα σημείο που δεν μπορεί να την παρακολουθήσει ούτε ο πιο ενεργός από αυτούς. Αυτή η κατάσταση μπορεί να λυθεί μόνο μέσω της επιβολής της νομιμότητας».
Πέρα, όμως, από την όποια αδυναμία του δήμου να ελέγξει ή όχι τις παραβάσεις των μαγαζιών την οποία επισημαίνει ο κ. Μισούλης, υπάρχει ένα ακόμη πρόβλημα, που αφορά το Σχέδιο της Κανονιστικής Πράξης που ισχύει για την παραχώρηση και χρήση τμημάτων των κοινόχρηστων χώρων για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων. Όπως επισημαίνουν μερικοί καταστηματάρχες με τους οποίους επικοινωνήσαμε, αλλά δεν θέλησαν να μιλήσουν επωνύμως, περιέχει κάποιους γενικούς κανόνες περί αποστάσεων (π.χ. η ζώνη των 3,50 μ.), αλλά δεν γίνεται να εφαρμοστεί κατά περίπτωση. Ρωτάω τον κ. Μισούλη αν έχει την ίδια γνώμη: «Κατά τη γνώμη μου, ναι. Δεν μπορεί να εφαρμοστεί μια γενική κανονιστική διάταξη για όλα τα καταστήματα της Αθήνας, διότι προφανώς υπάρχουν τοπικές ιδιαιτερότητες. Είχα προτείνει στον δήμο να γίνει μια λεπτομερής αποτύπωση μιας περιοχής πιλοτικής. Είχα προτείνει την Αγία Ειρήνη που την ξέρω καλά και έχω κάνει ένα προσχέδιο για το πώς μπορούν να οριοθετηθούν τα καταστήματα. Αυτό θα λειτουργούσε πιλοτικά, για να δούμε πώς θα μπορέσει να εφαρμοστεί μετά κάτι αντίστοιχο στις περιοχές όπου υπάρχει τοπική υπερσυγκέντρωση καταστημάτων. Διότι εκεί όπου δεν υπάρχει υπερσυγκέντρωση καταστημάτων, δεν υπάρχει ουσιαστικό πρόβλημα. Πρόβλημα υπάρχει σε περιοχές όπως η πλατεία Αγίας Ειρήνης, του Ψυρρή, η οδός Αδριανού γύρω από την Πλάκα, ο πεζόδρομος στη Χάρητος στο Κολωνάκι, η περιοχή στη Μηλιώνη. Τοπικά υπάρχουν κι άλλες περιοχές, οι περιοχές που έχουν γίνει της μόδας κι έχουν συγκεντρώσει πάρα πολύ κοινό τα τελευταία 4-5 χρόνια. Σ' αυτές τις περιοχές όπου υπάρχουν πολλά καταστήματα πρέπει να εφαρμοστεί μια σαφής χωροθέτηση, η οποία θα μπορεί να αναρτηθεί στην είσοδο κάθε χώρου, ώστε να ξέρουν όλοι, οι καταστηματάρχες, οι περίοικοι και οι περαστικοί, ποια είναι η περιοχή στην οποία ανήκει κάθε κατάστημα και μπορεί να χρησιμοποιείται. Έτσι, θα μπορούσε να κάνει ευκολότερα τον έλεγχο και η δημοτική υπηρεσία» λέει ο κ. Μισούλης.
Ένας από τους βασικούς στόχους του αναπτυξιακού σχεδιασμού για την Αθήνα εν όψει του 2020, όπως έχουν εξαγγελθεί από τον δήμαρχο κ. Καμίνη, είναι η επανακατοίκηση του κέντρου. Ο περιορισμός της ανεξέλεγκτης χρήσης τραπεζοκαθισμάτων, σε συνδυασμό με τη μείωση της ηχορρύπανσης και των παρκαρισμένων οχημάτων, μπορεί να βελτιώσει την εικόνα του ιστορικού κέντρου. Επικοινωνήσαμε με το γραφείο του και ζητήσαμε από τον ίδιο μια δήλωση επί του θέματος:«Σε καμία περίπτωση δεν υποστηρίζω ότι η Δημοτική Αστυνομία λειτουργούσε άψογα, αλλά τα τελευταία δύο χρόνια η κατάργησή της έχει αφήσει ανεξίτηλα σημάδια στη λειτουργία της πόλης. Η ελεγχόμενη στάθμευση λειτουργεί με πολύ λιγότερο προσωπικό. Η λεγόμενη "αντικοινωνική στάθμευση" πάνω σε ράμπες ΑμεΑ και σε πεζόδρομους περνά ατιμώρητη. Από τις υπηρεσίες του δήμου μού έρχονται μηνύματα ότι ένα από τα μεγάλα ζητήματα στις επισημάνσεις των δημοτών είναι η παράνομη κατάληψη δημόσιου χώρου. Κάποιοι κακοί επαγγελματίες –θέλω να πιστεύω όχι η πλειονότητα– εκμεταλλεύονται την έλλειψη ελέγχων και με την παράνομη επέκταση των υπαίθριων κατασκευών, των τραπεζοκαθισμάτων ή των εμπορευμάτων τους κάνουν τον βίο αβίωτο σε πεζούς, σε γονείς με καρότσια, σε ανάπηρους, οι οποίοι δεν μπορούν να περπατήσουν στα ήδη στενά πεζοδρόμια της Αθήνας. Τώρα που οι πρώην δημοτικοί αστυνομικοί παίρνουν τον δρόμο της επιστροφής στους δήμους, ήρθε η ώρα, με καλύτερο σχεδιασμό και με τα παθήματα του παρελθόντος να μας έχουν γίνει μαθήματα, να δημιουργήσουμε ένα σώμα που θα έχει ως κύρια αποστολή του την προστασία του δημόσιου και ελεύθερου χώρου. Το έχει ανάγκη ο κόσμος, το έχει ανάγκη η πόλη».