ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γεννήθηκα Ιούλιο, λυκόφως, αστερισμός Καρκίνος. Οταν με φέρανε για να με δει, γύρισε προς τον τοίχο.
Έτσι ξεκινάει το πρώτο βιβλίο της Μαργαρίτας Καραπάνου, "η Κασσάνδρα και ο Λύκος". Σήμερα, 37 χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση, διαβάζεται και ξαναδιαβάζεται σαν να είναι γραμμένο μόλις χθες. Εργο ποιητικό για την παιδική ηλικία, σκληρό, νευρώδες συλλαμβάνει τη λεπτομέρεια για να δώσει την μεγάλη εικόνα. Ανοίγει ένα φάκελλο στην σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, καθώς περιγράφει τη μητρική απουσία, την ερωτική εξερεύνηση και την αγωνία της μικρής Κασσάνδρας.
Το βασανιστικά σκληρό έργο της, το οποίο κινείται ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα, σκηνοθετεί ο Ενκε Φεζολλάρι, στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.
Μια μέρα, η Μαμά-μου η Κασσάνδρα, μου έφερε μια ωραία κούκλα, για να μου την κάνει δώρο.
Ητανε μεγάλη και για μαλλιά είχε κίτρινους σπάγγους.
Την κοίμησα στο κουτί-της, αφού πρώτα έκοψα τα πόδια και τα χέρια για να χωράει.
Αργότερα της έκοψα και το κεφάλι για να μην είναι βαριά.
Τώρα την αγαπώ πολύ.
«Πρώτη γνωριμία με το έργο της Καραπάνου στην παράσταση της Αντζελας Μπρούσκου «Ναι». Επαθα κλακάζ. Είδα την παράσταση επτά φορές. Είπα; «Ποια είναι αυτή, δεν είναι Ελληνίδα συγγραφέας». Μπήκα σε μια λούπα να τη βρω. Πήγαινα και καθόμουνα στο Τσάο, στην καφετέρια στο Κολωνάκι, για να τη βλέπω. Είχα πάθει πλάκα. Ελεγα «τι προσωπικότητα είναι αυτή». Δεν τόλμησα να της μιλήσω ποτέ. Πήρα όλα τα έργα της τα διάβασα, ήμουνα εμβρόντητος με αυτή τη γραφή. Ολα της τα έργα σήμερα τα θεωρώ συνταρακτικά.
Είμαι στην Αντίπαρο το 2003 και μπαίνω σε ένα βιβλιοπωλείο και βρίσκω την πρώτη έκδοση της «Κασσάνδρας». Αυτή κρατάω ακόμα στα χέρια μου στις πρόβες», λέει ο Ενκε Φεζολλάρι.
Τι ήταν αυτό που σε γοήτευσε περισσότερο στο έργο;
Πρώτα από όλα το ποιητικό της στοιχείο. Στη συνέχεια, το ωμό, το σπαρακτικό, ένα μελό τόσο καλά βιωμένο και ειπωμένο με μαεστρία. Ηταν σαν να βλέπω τρεις ταινίες μαζί. Όλο αυτό το επιθετικό που δεν είναι ποτέ χυδαίο, αλλά κατορθώνει και το εμφανίζει η Καραπάνου ως ποιητικό. Και φυσικά όλη αυτή η διαστρέβλωση της σεξουαλικότητας και της ανθρώπινης ύπαρξης. Με άγγιξε πολύ αυτό το πονεμένο πλάσμα.
Στη σκηνή πώς μεταφέρονται αυτά;
Στη σκηνή σαφώς χάνουν αυτά. Ενα βιβλίο είναι ένα βιβλίο. Προσπάθησα να διατηρήσω την αίσθηση, έχω κρατήσει τα γράμματα της μαμάς και βίντεο για να δηλώσω την απουσία της. Κράτησα τους χαρακτήρες που για μένα είχαν ζωτική σημασία. Το θείο Χαρίλαο που αυτοκτονεί, γιατί ήθελα να δώσω την έννοια της αυτοκτονίας, τη Γιαγιά, τη Φανή την υπηρέτρια, για να περιγράψουμε τις ταξικές διαφορές, τα ξαδέρφια, τους παιδικούς ήρωες. Δηλαδή μια γκάμα από το κωμικό μέχρι το τραγικό και αυτή τη μοναξιά που όλο και μεγάλωνε.
Η Φανή με περιμένει στην πόρτα
-Πως πήγε το σχολείο;
-Πολύ καλά. Εμαθα να μιλώ, ν΄απαντώ και να σκέπτομαι με συλλαβές
-Τότε γιατί κλαις;
-Είναι οι συλλαβές. Πονάω όταν κόβω τις λέξεις στη μέση.
-Θα συνηθίσεις, μου λέει η Φανή. Θα συνηθίσεις.
Για σένα η Κασσάνδρα είναι ένα παιδί;
Για μένα είναι μια αποχώρηση από την παιδική μου ηλικία. Συγχρόνως είναι η αποχώρηση από ένα κομμάτι που θέλω να κρατήσω. Ολος αυτός ο γυάλινος κόσμος, τον οποίο έχει και η Κασσάνδρα, το εύθραυστο κομμάτι, αυτό που μας σώζει σε μια εποχή δύσκολη, μια γυάλινη μπάλα. Είναι μια κραυγή: θέλω να ζήσω, θέλω να ενηλικιωθώ, θέλω να φύγω, να βγω στη ζωή και να περπατήσω ανώνυμα στο πλήθος.
Για μένα αυτό ζητάει η Κασσάνδρα. Υπάρχουν κομμάτια στο βιβλίο που είναι πολύ έντονα και ταυτίζομαι με αυτά. Είναι μια γυναίκα που παίζει το παιδάκι. Μοιάζει με ένα παιδί με ρυτίδες, αυτοκαταστροφικό, αυτό με συγκλόνισε, η ρυτίδα που έχει αυτό το παιδί. Και φυσικά το χιούμορ και ο σαρκασμός. Δεν είναι όλα ένα δράμα.
Γιατί μπορεί να σε αγγίξει αυτό το έργο;
Η Καραπάνου γράφει χωρίς να κρύβει την καταγωγή της. Αυτό όμως που γράφει αγγίζει έναν άνθρωπο στην Κηφισιά και έναν άλλο στο Περιστέρι ή την Αγία Βαρβάρα με τον ίδιο τρόπο.
Είναι ριζοσπαστικό και μοντέρνο το κείμενο και εγώ βρήκα ότι για την Ελλάδα είναι μια τομή. Ποιος νεοέλληνας συγγραφέας έχει μιλήσει έτσι; Αυτό που κατάφερε η Καραπάνου, δηλαδή να βγάλει το τραύμα στην επιφάνεια, την σχέση με τη μητέρα είναι μεγαλειώδες. Μόνο η Καραπάνου το κάνει. Και η Ζατέλλη. Θα τις διαβάζουμε και σε πενήντα χρόνια σαν να γράφτηκε το έργο τους εκείνη τη στιγμή. Δεν είναι μαρτυρίες, είναι σπουδαία λογοτεχνία. Είναι ένα βιβλίο για παράξενα παιδιά και όλα τα παιδιά είναι παράξενα. Η γραφή είναι μαγική.
Την περίπτωση της Καραπάνου, πιστεύω ότι πολύς κόσμος την έμαθε μέσα από τις θεατρικές παραστάσεις. Για μένα αυτό είναι το μεγάλος κέρδος.
Αλλωστε και εγώ έτσι ανακάλυψα το έργο της. Θα είμαι πολύ τυχερός αν ένας θεατής βγει από την παράσταση και ψάξει τα βιβλία της.
Δε με ενδιαφέρει να δουν μόνο τη σκηνοθεσία. Εμένα η ματιά μου είναι αυτή. Καταφεύγουμε στη λογοτεχνία και τα κείμενά της για να επικοινωνήσουμε με αυτά.
Να κάνουμε ένα διάλογο μέσα από την τέχνη μας, άσχετα με το αποτέλεσμα μιας παράστασης, αυτό το κρίνει ο καθένας μόνος του.
Εγώ, αγαπώ την Καραπάνου και με ενδιαφέρει να την ανακαλύψουν όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι. Με όποιο τρόπο. Ειδικά η νέα γενιά.
Είναι ένας τρόπος το θέατρο να κοιτάξουν και την ελληνική λογοτεχνία.
Αγαπημένη μου Μαμά,
Με ρώτησες κάτι στο Αλλο-σου γράμμα. Γιατί ζωγραφίζω πάνω σε κίτρινο χαρτί. Πάντως σε άκουσα, και τώρα ζωγραφίζω μόνο σε άσπρο, με κίτρινες ρίγες.
Αμα μάθω και τις λέξεις όλες, δε θα χρειάζομαι χαρί καθόλου, θα σου τις στέλνω σκέτες, ή θα βρω καινούργιο χαρτί, πιο γλυκό.
Εχθές βγήκα με τον Πέτρο, περάσαμε πολύ ωραία, κι έπειτα γυρίσαμε σπίτι.
Αγαπημένη-μου Μαμά, πότε θα γυρίσεις; Θέλω να σε σκοτώσω.
Οι συντελεστές της παράστασης:
Κείμενο: Μαργαρίτα Καραπάνου Σκηνοθεσία: Ένκε Φεζολλάρι Σκηνικά – Κοστούμια: Αλεξία Θεοδωράκη Βοηθός Σκηνοθέτη: Μαρίνα Κανελλοπούλου Φωτισμοί: Ελίζα Αλεξανδροπούλου Βίντεο: Γιάννης Gizmo Μπερερής Φωτογραφίες: Κική Παπαδοπούλου Παίζουν: Έλλη Μερκούρη, Σόλων Τσούνης.
To βιβλίο της Μαργαρίτας Καραπάνου "Η κασσάνδρα και ο λύκος" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτης.
Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση εδώ