Όταν ήμασταν παιδιά, το να μη συμπαθεί κάποιος μεγάλος τις γιορτές μας φαινόταν ανήκουστο. Κάποτε, όμως, τα παιδιά μεγαλώνουν, και με ολοένα αυξανόμενη συχνότητα γίνονται «αντιρρησίες εορταστικής συνείδησης». (Η παιδική ηλικία δεν είχε άγχος, μια και τότε δεν έπρεπε να διοργανώσουμε/χρηματοδοτήσουμε εμείς οι ίδιοι τις γιορτές μας...).
Κυνικά σλόγκαν στο facebook, αντιχριστουγεννιάτικα παραμύθια, αυτοκόλλητα «I HATE XMAS», τραγούδια με ανάλογους στίχους – ακόμα και οι «Εξομολογήσεις» στην ομώνυμη στήλη του LIFO.gr αποδεικνύουν ότι περισσότεροι απ' όσοι φανταζόμασταν στην προ-ίντερνετ εποχή αντιπαθούν τις γιορτές.
Είτε επειδή είναι εναλλακτικό και κάπως cool να αδιαφορείς και να είσαι υπεράνω, είτε επειδή ασφυκτιούν στον παραδοσιακό, οικογενειακό εορτασμό, είτε εξαιτίας αυτού που αποκαλείται συχνά «κατάθλιψη των Χριστουγέννων».
H ψυχολόγος Κατερίνα Βαλαβανίδη εξηγεί στη LIFO: «Aκόμα και αν κάποιος είναι αποφασισμένος ότι δεν τον αφορά η εορταστική περίοδος, ότι μεγάλωσε πια γι' αυτά ή ότι δεν θα ενδώσει στον υπερκαταναλωτισμό της, δεν μπορεί παρά να αντιλαμβάνεται ότι γύρω του πλανάται η προσδοκία των γιορτών. Γιατί οι γιορτές αυτό δημιουργούν: προσδοκίες. Και ακόμα και η άρνηση του εορτασμού ή και η θλίψη και η μελαγχολία που προκύπτουν συχνά από αυτές δεν παύουν να είναι μια αντί-δραση σε αυτό που μας περιβάλλει τέτοια εποχή, κάθε χρόνο, από τότε που θυμόμαστε τον εαυτό μας...».
Μερικοί πιθανοί λόγοι για τη μελαγχολία των γιορτών (ποικίλλουν από άτομο σε άτομο): η Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή –που προκύπτει με την αλλαγή της εποχής, κατά την οποία μειώνεται σε μεγάλο ποσοστό το φως της ημέρας–, η τυχόν υπάρχουσα κατάθλιψη και άλλες ψυχοπαθολογίες, οι δυσλειτουργικές οικογένειες, η μοναξιά, οι οικονομικές δυσκολίες, οι αναμνήσεις, η απώλεια αγαπημένου προσώπου.
Πώς, όμως, μπορεί κάποιος να νικήσει την κατάθλιψη και το άγχος των Χριστουγέννων (ώστε και να μην τα μισεί πια, και να τα απολαμβάνει); Απαντά η ψυχολόγος Κ. Βαλαβανίδη:
«Είναι σημαντικό να καταλάβουμε τους λόγους για τους οποίους πολλοί άνθρωποι μπορεί να αισθάνονται άγχος και κατάθλιψη κατά τη διάρκεια των γιορτών. Η κατανόηση μπορεί να επιτρέψει την καταπολέμησή τους. Για να μιλήσουμε γι' αυτά τα προβλήματα πρέπει πάντα να λαμβάνουμε υπόψη μας την ψυχολογική κατάσταση και τις συνθήκες ζωής του κάθε ανθρώπου. Η οικογενειακή και η κοινωνική στήριξη, η αποδοχή των άλλων γι' αυτό που είναι και όχι γι' αυτό που θα θέλαμε να είναι, είναι επίσης καταπραϋντικοί παράγοντες της κατάθλιψης την περίοδο των γιορτών. Είναι σημαντικό επίσης να μπορούμε να λέμε "όχι" σε πράγματα που είναι για μας στρεσογόνα, όπως η συνεύρεση με ανθρώπους που μας προκαλούν δυσάρεστα συναισθήματα, η υπέρμετρη κατανάλωση και η διοργάνωση οικογενειακών συγκεντρώσεων που έχουν ως αποτέλεσμα τη σωματική και την ψυχολογική κούραση. Η αποδοχή της πραγματικότητας ως έχει, δηλαδή ότι οι άνθρωποι δεν είναι τέλειοι, όπως επίσης και η ζωή, και ότι άρα δεν μπορούν να είναι και οι γιορτές πάντα τέλειες, μπορεί να μας απαλλάξει από τις υψηλές προσδοκίες που δημιουργούν τα Χριστούγεννα κι έτσι να μπορέσουμε να τα περάσουμε καλύτερα, χωρίς πίεση, άγχος και μελαγχολία».
Μπορεί οι άθεοι συνήθως να επωφελούνται απ' την εορταστική ατμόσφαιρα, κι ας μην πιστεύουν, όμως υπάρχουν κι άλλοι λόγοι που, ειδικά τα τελευταία χρόνια, κάποιοι δεν γιορτάζουν τα Χριστούγεννα. Αν μπήκατε πρόσφατα σε ταξί με ελληνόψυχο οδηγό, μπορεί να πληροφορηθήκατε ότι «η γιορτή είναι εβραϊκή και εμείς οι Έλληνες δεν πρέπει να γιορτάζουμε τη γέννηση ενός Εβραίου που οδήγησε τις τράπεζες σε παντοκρατορία!».
Το ετερόκλητο πλήθος των αρνητών των Χριστουγέννων συμπεριλαμβάνει επίσης κάποιους χορτοφάγους που αντιτίθενται στα λουκούλλεια φαγοπότια των γιορτών, για τα οποία σφαγιάζονται εκατομμύρια ζώα κάθε χρόνο, καθώς και τους αντικαπιταλιστές που μισούν το –όντως– υπερκαταναλωτικό κλίμα των ημερών. Ενίοτε και κάποιοι γονείς καταλήγουν να είναι δυσαρεστημένοι με τις γιορτές, και συγκεκριμένα με τις δύο εβδομάδες των σχολικών διακοπών που έχουν ως αποτέλεσμα τη συνεχή, καθημερινή παρουσία του παιδιού στο σπίτι.
Με πολύ χιούμορ αντιμετωπίζει και η τέχνη τη λατρεία των Χριστουγέννων. Ταινίες και παραστάσεις έχουν καταφέρει να εκφράσουν τη βαρεμάρα ή και την αγανάκτηση που νιώθουν πολλοί με τις γιορτές. Oι δε TREAT, μια λονδρέζικη καλλιτεχνική ομάδα, δημιούργησαν πέρσι πέντε σποτάκια με θέμα τα αντι-Χριστούγεννα – υπάρχουν στο Ίντερνετ και είναι το ένα καλύτερο απ' το άλλο.
Σε μία απ' τις δεκάδες σχετικές σελίδες στο facebook που είναι αφιερωμένες στη χιουμοριστική δυσφήμιση των γιορτών, την «Anti-Christmas!», βλέπουμε, εκτός των άλλων:
Έναν Αϊ-Βασίλη έξαλλο και τρομακτικό που φωνάζει «BUY MY SHIT»! Kούπες προς πώληση που γράφουν «Τα μισώ τρελά τα Χριστούγεννα!». Ένα meme που λέει «Θέλω να τελειώσουν, επιτέλους, τα Χριστούγεννα!». Μια πικρή γελοιογραφία που δείχνει ένα έλατο κομμένο στα δύο, σε ένα κατεστραμμένο, πια, δάσος.
Επίσης, στο Ίντερνετ κάνει φέτος θραύση ένα γράφημα με τους λόγους που τα «Χριστούγεννα είναι χάλια».
Νο1 είναι η απάντηση: «Ακούω –θέλοντας και μη– χριστουγεννιάτικη μουσική όπου και να πάω, συνέχεια, 24 ώρες το 24ωρο». Ακολουθούν οι απαντήσεις: «Έχει πολυκοσμία και τεράστιες ουρές», «Έχει εξαγριωμένους πελάτες όπου και να κοιτάξεις», «Ασταμάτητες χριστουγεννιάτικες διαφημίσεις», «Ψευτο-εορταστικά προγράμματα στην τηλεόραση».
Στο αντι-χριστουγεννιάτικο κλίμα των ημερών, πάντως, αναφέρεται (από τελείως διαφορετική σκοπιά) και το περιοδικό ΣΩΤΗΡ, σε πρόσφατο άρθρο του με τίτλο «Αντιχριστούγεννα»:
«Η δυτική δαιμονολατρία, την ώρα που το αντίπαλο παρανοϊκό σύστημα αντικαθιστούσε τα Χριστούγεννα με τα Σταλινούγεννα, μετέτρεψε τη Γέννηση του Χριστού σε γέννηση του οποιουδήποτε – τα "Christmas" (=Χριστούγεννα) σε "Xmas" (=γέννηση του "Χ"), τάχα χάριν συντομογραφίας. Σήμερα, δε, η βρικολακιασμένη Ευρώπη, δήθεν για να μην ενοχλούνται οι αλλόθρησκοι, απαγορεύει ήδη εορταστικό διάκοσμο που να υπενθυμίζει τη Γέννηση του Χριστού. Εορτάζει τα γενέθλια όλων και καταργεί σταδιακά τη Γέννηση του Σωτήρος. Καθιερώνει παγκόσμιες ημέρες για τα πιο γελοία πράγματα: ύπνου, χορού, κέικ, μπίρας, γέλιου, ομοφυλοφοβίας, αριστερόχειρων κ.λπ., σβήνει δε τη μόνη άξια τιμής ημέρα του Χριστού. Η πρόκληση, ειδικά εφέτος, μετά τις τόσες δραματικές εξελίξεις στην Πατρίδα μας με την ψήφιση αντιχριστιανικών νόμων, είναι μεγάλη: Πρόκληση να ζήσουμε αληθινά Χριστούγεννα».
Σε κάθε περίπτωση, το ότι μεγαλώνουμε και ωριμάζουμε (;) εξηγεί γιατί χάνεται ο παιδικός ενθουσιασμός. Ο Διονύσης Σαββόπουλος το περιέγραψε εύστοχα και συγκινητικά στο τραγούδι του «Πρωτοχρονιές του Ραδιοφώνου»:
«Πρωτοχρονιές με τους μεγάλους, μικρός εσύ μικρός κι ο χρόνος, αλλάζατε κι οι δυο συγχρόνως / Λίγο μετά στα δεκαεφτά, με τους γονιούς σου ήσουν πάλι, μα αισθανόσουν ήδη απών, σε συντροφιά συμμαθητών / Ύστερα γιόρταζες με φίλους, σ' ένα δωμάτιο καπνού – το θαύμα πάλι ήταν αλλού, στις παιδικές Πρωτοχρονιές, στον χρόνο που άλλαζε μαζί σου, πριν μεγαλώσει η αντίστασή σου / Πάει ο καιρός που οι δικοί σας σκηνοθετούσαν τη γιορτή σας και είσ' εσύ που πρέπει τώρα να υψώσεις της γιορτής τα δώρα / Ποιος θα νοιαστεί και ποιος θα παίξει, Χρονοποιός ας είναι η λέξη γιατί τα χρόνια τρέχουν χύμα, κι εμείς τους δίνουμε ένα σχήμα».