H βραδιά που οργάνωσε η Ένωση Ελληνοαμερικανών Συγγραφέων στο ιστορικό υπόγειο του Cornelia Street Café ήταν πλούσια και προσεγμένη: ποίηση, απόσπασμα από τη «Μήδεια», τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι και γνωριμίες με Ελληνοαμερικανούς, κυρίως δεύτερης γενιάς, που ζουν στην πόλη, το μεγαλύτερο ίσως χωνευτήρι του πλανήτη.
Kατά τύχη βρέθηκα σε αυτό το ενδιαφέρον γεγονός, καθώς ήταν άλλος ο σκοπός του ταξιδιού μου. Όπως ήταν από τύχη που διασταυρώθηκα στην πολύβουη 5η Λεωφόρο με κορυφαίο Έλληνα πολιτικό, ο οποίος περπατούσε αμέριμνος μαζί με το παιδί του, ενώ την ίδια μέρα τα ελληνικά media έπαιζαν τις oξείες δηλώσεις του για τον τρόπο που πορεύεται η δεύτερη αξιολόγηση.
Τα αλλεπάλληλα σοκ στη δημόσια πολιτική που αφορούν τη ζωή του πλανήτη και οι κοσμογονικές εξελίξεις στα media ήταν δύο από τα θέματα που είχα την ευκαιρία να συζητήσω στις επαγγελματικές μου συναντήσεις. Το κύμα των αλλαγών που φέρνουν οι πολιτικές και το στυλ του Προέδρου Τραμπ είναι βράχια, όχι απλώς πετραδάκια, που πέφτουν στη λίμνη όπου ζούμε όλοι.
Για αρκετούς οι ριζικές αλλαγές του τελευταίου χρόνου (Τραμπ, Brexit κ.λπ.) ήταν αδιανόητες. Για ορισμένους άλλους, όμως, δεν ήταν παρά ένας καθοριστικός σταθμός σε εξελίξεις που διαμορφώνονταν τα τελευταία χρόνια.
Θέματα όπως τα δικαιώματα των εργαζομένων, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η ενίσχυση της θέσης των γυναικών και τα δικαιώματα των LGBT που είχαν μπει σε μια σειρά μετά από πισωγυρίσματα και διαμάχες χρόνων υποχωρούν τον τελευταίο καιρό από τις πρώτες θέσεις των προτεραιοτήτων κυβερνήσεων και οργανισμών. Με τη ρετσινιά ότι επρόκειτο για ενδιαφέροντα που προωθούσε μια «προοδευτική» ελίτ και ένα σοσιαλδημοκρατικό κατεστημένο, αντιμετωπίζονται πλέον ως πολυτέλειες ή λάθος προτεραιότητες που θα αναστραφούν.
Σε πρώτο πλάνο έρχονται τα μέτρα προστατευτισμού που προωθούν οι ΗΠΑ, η Βρετανία (και ενδεχομένως η Γαλλία), με στόχο να θωρακιστεί η λευκή μεσαία τάξη που έχασε έδαφος και εισόδημα τα τελευταία 20 χρόνια. Το γεγονός ότι 4 στα 5 αυτοκίνητα που κυκλοφορούν στους δρόμους της Νέας Υόρκης είναι «ξένα» (κυρίως γιαπωνέζικα και δευτερευόντως ευρωπαϊκά) είναι ενδεικτικό τού πόσο πολύπλοκο είναι το ζήτημα. Α, ναι, και τα αναμνηστικά στο Empire State Building είναι… made in China.
Διαταγές μέσω Twitter να «γυρίσουν πίσω οι θέσεις εργασίας» έχουν θορυβήσει σε πρώτη φάση κάποιες εταιρείες, αλλά στο τέλος όλες θα επιλέξουν αυτό που επιβάλλει η στήριξη της μετοχής τους στη Wall Street. Μετά το πρώτο προεδρικό tweet πριν από τέσσερις μήνες, η Carrier δήλωσε ότι θα ακυρώσει τη μεταφορά 1.000 θέσεων εργασίας στο Μεξικό, διατηρώντας τες εντός των συνόρων. Αυτό όμως δεν αλλάζει καθόλου τη ροή βιομηχανικών θέσεων εργασίας από τις ΗΠΑ σε άλλες χώρες.
Η 5η Λεωφόρος αλλιώς
Περπατώντας στους δρόμους της Νέας Υόρκης, γίνεται φανερή η κρίση που περνούν οι αμερικανικές εταιρείες ρούχων: οι GAP και Polo Ralph Lauren διαθέτουν φθηνότερα προϊόντα και από το Zara. Πάνε οι εποχές που στο κεντρικό κατάστημα της Abercrombie & Fitch, απέναντι από το Trump Tower, οι νέοι έκαναν ουρά 300 μέτρων για να ψωνίσουν στον χώρο με τα ημίγυμνα μοντέλα. Η 5η Λεωφόρος, Μέκκα των προϊόντων μόδας, αντιμετωπίζει την κρίση στην αγορά της λιανικής.
Το θέμα όμως είναι βαθύτερο, καθώς το λεγόμενο fast-fashion (κατά το fast-food) αλλάζει τον χάρτη της λιανικής μόδας στη Νέα Υόρκη (και μειώνει τις θέσεις εργασίας). Το κάποτε περιθωριακό Soho τώρα φιλοξενεί «μουσεία» με τις πιο γνωστές φίρμες, αλλά η δυναμική κλίνει προς τις τεράστιες αποθήκες του Μπρούκλιν που θα γίνουν κέντρα διανομής για ηλεκτρονικές πωλήσεις.
Το ηλεκτρονικό εμπόριο είναι πιο ισχυρό από τις αποφάσεις των κυβερνήσεων και τις εντολές μέσω Twitter.
Το κτίριο της News Corporation του Ρούπερτ Μέρντοχ στην 6η Λεωφόρο και οι φωτεινές οθόνες του ακτινοβολούν κάτι από τη δικαίωση της Fox News με την εκλογή Τραμπ, αλλά δεν μπορούν να καλύψουν το διπλό σκάνδαλο από τις κατηγορίες εναντίον κορυφαίων στελεχών του για σεξουαλική παρενόχληση. Οι ειδικοί που συνάντησα από τον τομέα της επικοινωνίας λένε απερίφραστα αυτό που διαβάζουμε και δεν πιστεύουμε: «Η τηλεόραση έχει πεθάνει». Η επικείμενη πώληση της εταιρείας τηλεοπτικών παραγωγών και σταθμών Time Warner (CNN, HBO κ.ά.) στο τηλεπικοινωνιακό μεγαθήριο ΑΤ&Τ είναι η πιστοποίηση αυτής της τάσης.
Για αρκετούς οι ριζικές αλλαγές του τελευταίου χρόνου (Τραμπ, Brexit κ.λπ.) ήταν αδιανόητες. Για ορισμένους άλλους, όμως, δεν ήταν παρά ένας καθοριστικός σταθμός σε εξελίξεις που διαμορφώνονταν τα τελευταία χρόνια. Κάπου εκεί κυμαίνονται συναισθηματικά πολλοί Ελληνοαμερικανοί, η πλειονότητα των οποίων ανήκει στη λευκή μεσαία τάξη των ΗΠΑ. Έζησαν και αυτοί τη μείωση του εισοδήματός τους, την κάμψη του status τους, τον περιορισμό της κοινωνικής κινητικότητας που θα στερούσε από τα παιδιά τους την ευκαιρία για επαγγελματική ανέλιξη.
Η εργατικότητα πολλών Ελληνοαμερικανών, οι «αποσκευές» της ελληνικής πολιτισμικής κληρονομιάς και η ανάδειξη μελών της κοινότητας σε θέσεις ισχύος (από το Χόλιγουντ μέχρι την πολιτική) ήταν στοιχεία που τους προσέδωσαν ιδιαίτερο status. Ωστόσο, η δομή της αμερικανικής κοινωνίας που είχε αναδείξει αυτά τα χαρακτηριστικά έχει αλλάξει αρκετά. Συνεχίζει να αλλάζει δραματικά, με κύρια στοιχεία το θέμα των μεταναστών και την κρίση της λευκής μεσαίας τάξης.
Είναι ενδεικτική η κατάσταση στην αγορά του ελληνικού γιαουρτιού, που ευνοήθηκε από τις διατροφικές τάσεις των τελευταίων πέντε χρόνων: εδώ κυριαρχεί στα ράφια και στην επικοινωνία εταιρεία με ιδιοκτήτη τουρκικής καταγωγής, ενώ μια ελληνική εταιρεία που το λάνσαρε πρώτη ακολουθεί από μακριά.
Μουσεία σε σταυροδρόμι
Μπαίνοντας στο περίφημο Met (Metropolitan Museum της Νέας Υόρκης), ορισμένες από τις πιο επιφανείς πτέρυγες που θα συναντήσεις έχουν γίνει με χορηγία του Ελληνοαμερικανού Michael Jaharis (πέθανε πριν από έναν χρόνο). Δείγμα των καιρών και η βαθιά κρίση που περνά το ίδιο το Met: τα έξοδά του έχουν ξεφύγει, οι χορηγίες μειώνονται και η επέκτασή του στο πεδίο της σύγχρονης τέχνης (όπου είναι ισχυρή η παρουσία του ΜοΜΑ –Museum of Modern Art) αποδεικνύεται οικονομικά, και στρατηγικά, προβληματική. Τα μουσεία μπαίνουν το ένα στα χωράφια του άλλου, χωρίς να έχουν εξασφαλίσει τα έσοδά τους. Αυτά σε μια εποχή που οι νεότερες γενιές καταναλώνουν κουλτούρα αλλιώς, ενώ αλλάζει και η δυναμική, τα κριτήρια των χορηγών.
Αναζητώντας τα ίχνη των δύο παππούδων μου που μετανάστευσαν για λίγο στις ΗΠΑ το 1910, πέρασα και από το Ellis Island, όπου γινόταν μέχρι το 1952 το κύριο τσεκάρισμα όσων αναζήτησαν καλύτερη τύχη στον Νέο Κόσμο. Τα μεγάφωνα του πλοιαρίου που σε μεταφέρει εκεί παίζουν ένα πολύ συναισθηματικό μήνυμα για τη συμβολή των μεταναστών στη λαμπρή πορεία της χώρας αυτής τον 20ό αιώνα. Ένα μήνυμα σε αρκετά διαφορετικό μήκος κύματος από αυτό στο οποίο βρίσκεται η διαμάχη για το μεταναστευτικό που επικρατεί στην πολιτική και στην κοινωνία των ΗΠΑ τα τελευταία δύο χρόνια.
Ζούμε φορτισμένες εποχές και το βιώνουμε ακόμα και στα ταξίδια μας.