ΚΑΤΙ Η ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ που τρέχει με ξέφρενους ρυθμούς, κάτι ο εκλογικός ορυμαγδός, το πολύνεκρο προσφυγικό ναυάγιο της Πύλου γρήγορα πέρασε στο περιθώριο της ειδησεογραφίας, παρότι ούτε οι αιτίες και οι ευθύνες έχουν διερευνηθεί ακόμα διεξοδικά ούτε το πόσοι τελικά πνίγηκαν έχει εξακριβωθεί. Στην τραγωδία αναφέρθηκε, μάλιστα, και ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ομπάμα, στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Ελλάδα.
Ας δούμε, όμως, τι μέλλει γενέσθαι με τους 104 διασωθέντες –σχεδόν όλοι τους άντρες ηλικίας 15-50 ετών–, πού θα διαμείνουν στο εξής και πόσο πιθανό είναι να μπουν σε καθεστώς ασύλου αφενός, να προχωρήσουν σε οικογενειακή επανένωση όσοι έχουν τη δυνατότητα αφετέρου.
Μίλησα σχετικά με τη Στέλλα Νάνου, υπεύθυνη επικοινωνίας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, και τον Λευτέρη Παπαγιαννάκη, διευθυντή του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ). Απευθυνθήκαμε, επίσης, στο υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, το οποίο τελικά, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις που λάβαμε, δεν ανταποκρίθηκε.
Το πόσες αιτήσεις ασύλου θα εγκριθούν είναι αρμοδιότητα της πολιτείας και εξαρτάται τόσο από το εκάστοτε άτομο όσο και από την εθνικότητά του.
Όλα αυτά σε αναμονή του ερευνητικού πορίσματος του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου κ. Ντογιάκου για το τραγικό συμβάν, ενόσω αξιωματούχοι της Frontex ζητούν στο μεταξύ αναστολή της δραστηριότητάς της στην Ελλάδα, επικαλούμενοι και την «ανεπαρκή πληροφόρηση» που λαμβάνουν από τις εγχώριες αρχές και ενώ βρίσκεται υπό σύσταση πρωτοβουλία δικηγόρων και νομικών προκειμένου να υπάρξει μια «εξαντλητική διερεύνηση των συνθηκών του ναυαγίου, να αναδειχθεί η αλήθεια και να αποδοθούν οι ευθύνες σε όλους εκείνους που επιλήφθηκαν του περιστατικού από οποιαδήποτε θέση και με οποιαδήποτε ιδιότητα».
Προφυλακισμένοι παραμένουν εξάλλου οι εννέα Αιγύπτιοι που κατηγορούνται ως διακινητές –οκτώ στις φυλακές Ναυπλίου και ένας που είναι ανήλικος στις φυλακές Αυλώνα–, όλοι τους πάντως εξακολουθούν να δηλώνουν αθώοι.
Στέλλα Νάνου
Υπεύθυνη επικοινωνίας Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR)
Οι διαδικασίες καταγραφής αιτημάτων ασύλου για όσους το επιθυμούν είναι σε εξέλιξη και θα ακολουθήσει η αξιολόγησή τους από την αρμόδια Υπηρεσία Ασύλου. Ενδεχομένως ως αιτούντες άσυλο να μεταφερθούν τις επόμενες μέρες σε άλλες δομές εντός ή και εκτός Αττικής, αλλά αυτό είναι αρμοδιότητα του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου. Στη Μαλακάσα σιτίζονται κανονικά, τους έχουν δοθεί ρουχισμός και είδη πρώτης ανάγκης, επίσης έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και ψυχικής υγείας, σε παροχή ενημέρωσης από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες καθώς και σε νομική βοήθεια. Κινούνται, παράλληλα, οι διαδικασίες από το υπουργείο και την Ομάδα Αναγνώρισης Θυμάτων Καταστροφών για την ταυτοποίηση των θυμάτων του ναυαγίου, τόσο μέσα από τη λειτουργία τηλεφωνικού κέντρου για την παροχή πληροφοριών σε οικογένειες και συγγενείς αυτών όσο και μέσω της λήψης και της εξέτασης βιολογικού υλικού (DNA) από συγγενικά τους πρόσωπα.
Καθώς αρκετοί επιζώντες έχουν συγγενείς σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη, είναι πολύ σημαντικό να προχωρήσουν γρήγορα και να ευοδωθούν οι διαδικασίες διευρυμένης οικογενειακής επανένωσης ανεξαρτήτως χώρας προέλευσης, βάσει της ανθρωπιστικής ρήτρας που προβλέπει ο Κανονισμός του Δουβλίνου. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) στέκεται εξαρχής στο πλευρό αυτών των ανθρώπων, στηρίζοντας κάθε δίκαιο αίτημά τους».
Λευτέρης Παπαγιαννάκης
Διευθυντής Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες
Σε οργανώσεις όπως το ΕΣΠ δόθηκε άδεια πρόσβασης στη Μαλακάσα, ακόμη όμως, και για καθαρά πρακτικούς λόγους, δεν έχουμε δει ούτε τους μισούς, οπότε θα χρειαστεί λίγος χρόνος ακόμα ώσπου να ολοκληρώσουμε τη δική μας καταγραφή. Ναι, υπάρχει πρόβλεψη μιας έστω στοιχειώδους ψυχολογικής υποστήριξης για όσους τη χρειάζονται, όχι όμως κάποια πρόνοια για τους δεκάδες συγγενείς τους που ήρθαν να τους δουν από το εξωτερικό ώστε να διευκολυνθούν η διαμονή, η μετακίνηση και βέβαια η επαφή με τους δικούς τους ανθρώπους που θα είναι ανεμπόδιστη όταν πια μετά μεταφερθούν από την κλειστή δομή της Μαλακάσας σε άλλες. Ανεμπόδιστη θα είναι και η κυκλοφορία όσων έχουν καταθέσει αίτημα ασύλου, το ίδιο και η διαμονή, αν επιλέξουν να στεγαστούν εκτός δομών.
Σε γενικές γραμμές, μπήκαμε ήδη σε μια “κανονικότητα”, με όλες τις αναμενόμενες καθυστερήσεις. Το πόσες αιτήσεις ασύλου θα εγκριθούν είναι αρμοδιότητα της πολιτείας και εξαρτάται τόσο από το εκάστοτε άτομο όσο και από την εθνικότητά του. Η Αίγυπτος και το Πακιστάν, για παράδειγμα, δεν θεωρούνται χώρες εμπόλεμες ή που δοκιμάζονται από κάποια μεγάλη ανθρωπιστική κρίση, παρότι βέβαια το ποιος μπορεί να θεωρηθεί πρόσφυγας και για ποιους λόγους είναι μια μεγάλη συζήτηση.
Είναι όμως πιθανό οι αιτούντες από τέτοιες χώρες να λάβουν τελικά άσυλο λόγω των ειδικών συνθηκών που προκάλεσε το πολύνεκρο ναυάγιο και της μεγάλης δημοσιότητας που έλαβε. Αυτό εξάλλου ζητήσαμε πρόσφατα τόσο εμείς όσο και άλλες οργανώσεις με κοινή μας ανακοίνωση, να υπάρξει μέριμνα απόδοσης ασύλου για ανθρωπιστικούς λόγους σε όλους τους επιζήσαντες. Από την πλευρά μας στηρίζουμε και νομικά όσο μπορούμε, υπάρχει εξάλλου η δυνατότητα κατάθεσης και δεύτερης, ακόμα και τρίτης αίτησης για άσυλο, αν η πρώτη απορριφθεί. Όσον αφορά τις αιτήσεις για οικογενειακή επανένωση, πάλι, η έγκρισή τους εξαρτάται και από τη χώρα όπου ζουν οι συγγενείς του ενδιαφερόμενου. Όχι, δεν γνωρίζουμε ακόμα αν υπάρχει τέτοιο αίτημα που να αφορά την Ελλάδα.
Το ζήτημα, τώρα, μιας πιθανής δικαστικής προσφυγής για τις συνθήκες του ναυαγίου της Πύλου, όπως συνέβη και με το Φαρμακονήσι τον Ιανουάριο του 2014, οπότε όσοι προσέφυγαν δικαιώθηκαν και η Ελλάδα καταδικάστηκε πέρσι από το ΕΔΔΑ να καταβάλει 330.000 ευρώ σε αποζημιώσεις, εξαρτάται από τους ίδιους τους επιζήσαντες. Θα πρέπει δηλαδή κάποιοι εξ αυτών να κινήσουν τη διαδικασία – εφόσον μας εξουσιοδοτήσουν να τους συνδράμουμε, σίγουρα θα το κάνουμε. Προς το παρόν, αναμένουμε το πόρισμα της έρευνας που διεξάγει ο αντιεισαγγελέας του Αρείου Πάγου κ. Ντογιάκος και όταν αυτό εκδοθεί, θα κινηθούμε ανάλογα».