ΑΚΟΥΩ ΣΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ τον Ευριπίδη Στυλιανίδη, ο οποίος στο παρελθόν έχει δηλώσει της «καραμανλικής» σχολής πολιτικής σκέψης (ό,τι και αν σημαίνει αυτό). Στην ερώτηση για το θέμα των ημερών ξεκινά να μιλά για αξίες, για ένα «αξιακό ζήτημα» που είναι, λέει, υπόθεση ατομικής συνείδησης. Από τη μία είναι η παραδοσιακή οικογένεια-στυλοβάτης της ελληνικής ζωής και από την άλλη η αξία του «ελεύθερου σεξουαλικού προσανατολισμού». Ο ισχυρισμός ότι κάποια θέματα δικαιωμάτων είναι απλώς ζήτημα αξιών και όχι αρχών επιτρέπει σε κάποιον να κατασκευάσει το δίπολο που τον συμφέρει και προφανώς να το πουλήσει στο κοινό του.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το κατά Στυλιανίδη δίπολο είναι η οικογένεια-θεμέλιο και από την άλλη κάποιες σύγχρονες επιλογές που οδηγούν στα «δεκαοκτώ» ή στα «πενήντα» φύλα. Κάπως έτσι πάει να παραμεριστεί τελείως η καρδιά του θέματος πως η ισότητα δεν είναι απλώς μια αξία ανάμεσα σε άλλες αλλά μια θεμελιώδης αρχή κάθε δημοκρατικής κοινωνίας. Γιατί το να βλέπουμε παντού απλώς αξίες και υποκειμενικές προτιμήσεις οδηγεί στην υποτίμηση των ανθρώπινων υποκειμένων. Η ζωή μας δεν αποτελείται από απλές προτιμήσεις ή προσανατολισμούς αλλά περιέχει πολλές άλλες διαστάσεις.
Η συγκεκριμένη αγιοποίηση της παραδοσιακής ελληνικής οικογένειας έχει στοιχίσει ακριβά στη χώρα. Έκρυψε πολλές ασχήμιες, στέγασε διάφορες μορφές διαφθοράς και απάνθρωπης κακοποίησης.
Αυτό το υπενθυμίζω γιατί και σε προοδευτικούς και ριζοσπαστικούς χώρους έχει μεγάλη διάδοση ένας τέτοιος λόγος, ασχέτως του αν τώρα τον χρησιμοποιούν κατά κόρον όσοι δηλώνουν ότι η «συνείδησή» τους έχει «άλλες αξίες» και δεν μπορούν τις παραβλέψουν. Η ίδια, άλλωστε, ρητορική με τις προσωπικές αξίες είχε γίνει κανονικό εργαλείο διαφόρων αρνητών στη διάρκεια της πανδημίας, πάλι με μια κινδυνολογία για την ελευθερία της συνείδησης.
Σκέφτομαι όμως και κάτι ακόμα καθώς ακούω έναν άνθρωπο γεννημένο το 1966 να ρητορεύει για την παραδοσιακή ελληνική οικογένεια. Η συγκεκριμένη αγιοποίηση έχει στοιχίσει ακριβά στη χώρα. Έκρυψε πολλές ασχήμιες, στέγασε διάφορες μορφές διαφθοράς και απάνθρωπης κακοποίησης. Όπως κάθε μυθοποίηση έφερε μαζί της ιδεολογική τυφλότητα και απίστευτη δόση υποκρισίας. Είναι προφανές πως για τον Στυλιανίδη και για πολλούς άλλους που αντιδρούν στην πρωτοβουλία για τον γάμο των ομόφυλων και την τεκνοθεσία η οικογένεια είναι μια μυθική κιβωτός που κουβαλάει εντός της και στο διηνεκές τον ελληνισμό: οτιδήποτε άλλο οδηγεί στον χαμό.
Δεν το λένε ευθέως. Φαίνεται όμως πως το πιστεύουν και τα λόγια τους υπονοούν πολύ περισσότερα απ' όσα επιτρέπουν στον εαυτό τους να εκφράσουν. Θα πει κανείς πως ένα τμήμα της Νέας Δημοκρατίας και σημαντικό μέρος των εκλογέων της έχει εθνικο-λαϊκές, συντηρητικές αναφορές. Δεν θα απαιτούσαμε από κομμουνιστές να αποδεχτούν ένα νομοσχέδιο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια (αφού συγκρούονται με την αντίληψή τους για το κοινωνικό και λαϊκό συμφέρον), πως μπορούμε λοιπόν να ζητάμε από συντηρητικούς να υπερψηφίσουν κάτι που «τραυματίζει» την οικογένεια;
Μα εδώ είναι το λάθος. Γιατί αυτό που συζητούμε τώρα είναι θέμα επέκτασης των όρων της ισότητας. Και η οικογένεια, η πατρική λειτουργία, η συμβολική της Αγάπης, η φροντίδα και η τρυφερότητα δεν εξαρτώνται από μυθοποιημένα οχυρά (όπως η «παραδοσιακή ελληνική οικογένεια») αλλά από ζωντανές, ενσώματες σχέσεις ανθρώπων. Φυσικά, ο συντηρητικός μπορεί να συγκινείται περισσότερο από μια συνθήκη ζωής και να μη χωνεύει ή να μην αντέχει αισθητικά και ηθικά μια άλλη.
Το πώς ρυθμίζονται, όμως, από το δίκαιο και τους κανόνες σημαντικά θέματα δικαιωμάτων και αξιοπρέπειας είναι άλλη υπόθεση. Και δεν ισχύει ότι οι αξίες πρέπει, εξ ορισμού, να είναι σεβαστές: η μικροπρεπής επιβολή ενός μοντέλου ζωής και οικογένειας δεν είναι εύλογη και σεβαστή αξία. Όπως δεν είναι τελικά αθώα και η αντίληψη που υπονοεί προσβλητικά πως κάποιος ή κάποια συνιστά απλώς «μια σεξουαλική επιλογή» και όχι ένα σύνθετο πρόσωπο με ανάγκες και αγωνίες.
Δεν είναι, εν τέλει, κάποιο θέμα σεξουαλικού προσανατολισμού που συζητούμε αλλά μια καινούργια ενσάρκωση της ισότητας και της ελευθερίας, των δύο μεγάλων αξόνων της πολιτικής μας ύπαρξης.