ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ο κ. Άγγελος Συρίγος δημοσίευσε στην «Καθημερινή» ένα κείμενο για την Ελληνική Επανάσταση που μου προκάλεσε θλίψη. Το βρήκα γεμάτο από μισές αλήθειες, παραλείψεις και λογικά άλματα. Ανάμεσα στις γραμμές του διέκρινα ένα παραμορφωτικό ιστορικό καλειδοσκόπιο, ένα αποτύπωμα μιας πολιτικής κουλτούρας που βρίσκω απωθητική και επικίνδυνη. Θα προσπαθήσω εδώ να σταχυολογήσω τους λόγους που μου προκάλεσε τόση δυσφορία.
Φτωχή, πλην τιμία Ελλάς
Στο κείμενο μαθαίνουμε ότι «την Επανάσταση την κάναμε εμείς μόνοι μας», το έθνος «των τσοπάνηδων, των ψαράδων, των γεωργών και αγωγιατών». Το μικρό, πλην τίμιο, έθνος (το underdog) που τα έβαλε με τον δυνατό και νίκησε. Καμία αναφορά στους Φιλέλληνες που πολέμησαν στο πλευρό μας ή στους κοσμοπολίτες (φυσικούς ή ηθικούς) αρχηγούς της Επανάστασης. Καμία αναφορά στο γεγονός ότι κατά την διάρκεια της Επανάστασης προσκαλέσαμε ξένους προστάτες, αργότερα ξένο βασιλιά, ότι φτιάξαμε αγγλικά, γαλλικά και ρωσικά κόμματα.
Ιθαγενισμός
Αυτός ο ιδιαίτερος «ιθαγενισμός» (που αποτελεί, κατά τη γνώμη μου, τον αρμό του εθνικού και εθνικιστικού μας αφηγήματος) οδηγεί σε ανακρίβειες και ασυγχώρητα λογικά άλματα. Μαθαίνουμε ότι χωρίς «6 χρόνια επαναστατικού βίου των Ελλήνων... δεν θα υπήρχε Ναυαρίνο». Μου θυμίζει τον δολοφόνο που λέει πως δεν θα σκότωνε το θύμα αν αυτό δεν είχε γεννηθεί! Η αλήθεια είναι ότι χωρίς το Ναυαρίνο η Επανάσταση θα είχε κατασταλεί ολοκληρωτικά και η σύσταση του ελληνικού κράτους θα καθυστερούσε για δεκαετίες ή δεν θα γινόταν καν. Μαθαίνουμε επίσης ότι «η Ελληνική Επανάσταση χρηματοδοτήθηκε από δικούς μας πόρους»! Ξεχάστηκαν τα αλλεπάλληλα δάνεια της που αποπληρώναμε μέχρι τη δεκαετία του 1980.
Επιλεκτική ελευθερία
Το κείμενο καταλήγει ότι «το νόημα του 1821 είναι μία λέξη: Ελευθερία». Δεκτό. Ελευθερία όμως από τι; Από τους Τούρκους, σίγουρα. Όμως, μέσα σε δύο χρόνια από την έναρξη της Επανάστασης οι Έλληνες άρχισαν να πολεμούν μεταξύ τους. Οι κοτζαμπάσηδες πολεμούσαν για την «ελευθερία» τους από τους Φιλικούς. Αργότερα ο Κολοκοτρώνης και ο Μαυροκορδάτος πολεμούσαν για την «ελευθερία» τους από τους Υδραίους. Και ο Καποδίστριας στο όνομα μιας «ελευθερίας» δολοφονήθηκε.
Για όλα αυτά τα αλληλοσυγκρουόμενα αιτήματα ελευθερίας ο συγγραφέας δεν έχει χρόνο. Τον απασχολεί μόνο η γεωγραφικά «μερική πραγμάτωση ενός ονείρου ελευθερίας». Το γεγονός ότι το νέο ελληνικό κράτος δεν κατάφερε «να περιλάβει στα όριά του, δηλαδή σε καθεστώς ελευθερίας, όλους τους Έλληνες». Το πόσο ελεύθεροι υπήρξαν μέσα στα γεωγραφικά του όρια οι υπόλοιποι Έλληνες είναι μια λεπτομέρεια ανάξια αναφοράς.
Στο κείμενο αυτό βλέπω σαν ταινία να περνάνε από μπροστά μου τα φαντάσματα του Δηλιγιάννη και του Γούναρη. Βλέπω πλακάτ με συνθήματα υπέρ της πτωχής, πλην τιμίας Ελλάδος των ιθαγενών της. Του ανάδελφου και πάντα αδικημένου έθνους. Βλέπω το μίσος του προπάππου μου, με τη φουστανέλα του, για τον βενιζελικό ανθυποψήφιό του δήμαρχο Βιλίων, γιατί αυτός φορούσε παντελόνι και καπέλο.
Για εμένα, όμως, το νόημα των 200 χρόνων της Επανάστασης είναι αλλού. Είναι στην αληθινή πραγμάτωση της ελευθερίας μας, δηλαδή την ποιότητα της δημοκρατίας μας, την αποδοχή της ποικιλομορφίας μας και, εν τέλει, τη σύνδεση της ελληνικότητάς μας με τον σύγχρονο κόσμο και την πρόοδο.
____________
Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ