Χθες, ένας άντρας έδεσε μια κάμερα στο κράνος του, γέμισε το αυτοκίνητό του με όπλα και οδήγησε μέχρι το πλησιέστερο τζαμί στο Κράιστσετρς της Νέας Ζηλανδίας όπου άνοιξε πυρ εναντίον οποιουδήποτε ανθρώπου έβλεπε μπροστά του. Αυτή η πράξη μαζικής τρομοκρατίας μεταδόθηκε ζωντανά για να την παρακολουθήσει ζωντανά ολόκληρος ο πλανήτης στα social media.
Σαράντα εννέα άνθρωποι δολοφονήθηκαν κατά την επίθεση που έγινε σε δύο διαφορετικά τζαμιά της πόλης.
Το 17λεπτο βίντεο μέρους της επίθεσης που εξαπλώθηκε στο ίντερνετ γρηγορότερα απ΄ όσο μπορούσαν οι υπεύθυνοι των κοινωνικών δικτύων να το κατεβάζουν, αποτελεί μία από τις πιο ειδεχθείς, υψηλής ευκρίνειας καταγραφές σφαγής στην ψηφιακή εποχή – μια φρικώδης τεκμηρίωση σε πρώτο πρόσωπο της ικανότητας του ανθρώπου για την πιο απάνθρωπη συμπεριφορά.
Κάθε τέτοιο βίντεο στόχο έχει φυσικά την ενίσχυση του τρόμου και την αναζήτηση μιμητών. Αυτό όμως που καθιστά τη συγκεκριμένη επίθεση «μια εξωπραγματική και χωρίς προηγούμενο πράξη βίας» όπως την χαρακτήρισε η πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας Τζασίντα Άρντερν, είναι τόσο ο μεθοδικός τρόπος διεξαγωγής της σφαγής όσο και η πρόθεση να γίνει το αποτρόπαιο συμβάν όσο πιο «viral» ήταν δυνατό μέσω της διασποράς του βίντεο στα social media.
Παρότι οι πλατφόρμες του Facebook, του Twitter και του YouTube έσπευσαν να το απομακρύνουν μαζί με το μανιφέστο που το συνόδευε, ήταν αδύνατο να συναγωνιστούν την ταχύτητα των χρηστών τους. Μέσα σε λίγα λεπτά, το βίντεο είχε αποθηκευτεί και μεταφερθεί σε άλλες πλατφόρμες όπου κοινοποιήθηκε με ραγδαίους ρυθμούς, ενώ συγχρόνως φωτογραφικά στιγμιότυπά του με τη μορφή screen shots ανέβαιναν σε sites όπως το Reddit, το 4chan και το Twitter, όπου διαμοιράζονταν ξανά και ξανά.
Κάποιοι από τους χρήστες του Twitter περιέγραψαν έντρομοι την προσπάθειά τους να σταματήσουν το autoplay του βίντεο στον λογαριασμό τους, έτσι ώστε να διακόψουν τον βομβαρδισμό εικόνων της σφαγής που δεχόντουσαν από παντού.
Ήταν όμως αργά. Εκτός από το βίντεο, είχε ήδη διαμοιραστεί στα πέρατα του ιστού και το ψηφιακό αποτύπωμα του δράστη μαζί με το ακροδεξιό / εθνικιστικό του παραληρηματικό μανιφέστο.
Ο δολοφόνος επιζητούσε την προσοχή του κόσμου, και μέσω μιας αποτρόπαιης πράξης μαζικής τρομοκρατίας κατάφερε να την κερδίσει.
Δεν ήταν η πρώτη πράξη βίας που μεταδόθηκε σε πραγματικό χρόνο.
Το 2015, δύο ρεπόρτερ στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ, δολοφονήθηκαν από ένοπλο ο οποίος ποστάρισε άμεσα το «υλικό» της δράσης του στο Twitter. Όχι πολύ καιρό αργότερα, το Periscope, μια εφαρμογή live streaming, κατηγορήθηκε έντονα όταν μια έφηβη «μετέδωσε» ζωντανά στην εφαρμογή την αυτοκτονία της.
Κι άλλα τέτοια περιστατικά έχουν μεταδοθεί ζωντανά στο Facebook, όπως οι δολοφονίες που είχε διαπράξει ο Robert Godwin το 2017. Υπάρχουν επίσης πολυάριθμες καταγραφές μοιραίων εμπλοκών με αστυνομικές δυνάμεις. Από τότε που έκανε ντεμπούτο το εργαλείο του live video το 2015, χρήστες έχουν κατά καιρούς καταγράψει ζωντανά βιασμούς και κακοποιήσεις παιδιών – σύμφωνα με μια έρευνα που διεξήγαγε το BuzzFeed News το 2017, έχουν καταγραφεί «τουλάχιστον 45 περιστατικά ακραίας βίας» στην πλατφόρμα.
Ακόμα και σ' αυτό το πλαίσιο όμως, η σφαγή στο Κράιστσερτς μοιάζει πολύ διαφορετική, εν μέρει εξαιτίας της φαινομενικής οικειότητας του δράστη με τις πιο σκοτεινές γωνιές του ίντερνετ. Το βίντεο περιέχει πολυάριθμες αναφορές στην διαδικτυακή κουλτούρα και στη λογική των memes, ενώ ονοματίζεται και μια γνωστή προσωπικότητα του YouTube λίγο πριν αρχίσει η επίθεση.
Το ψηφιακό ίχνος που άφησε πίσω του ο δολοφόνος, απεικονίζει ξεκάθαρα το προφίλ ενός λευκού ρατσιστή, ενώ το 87σελιδο μανιφέστο του είναι γεμάτο από ειρωνικά και αυτοαναφορικά σχόλια, προορισμένα να τρομοκρατήσουν ή/και να εξοργίσουν τις κοινότητες εκείνες που σύμφωνα με τον ίδιον, επέτειναν τη «ριζοσπαστικοποίησή» του. Ο στυγερός οπλοφόρος είναι ένας γηγενής του διαδικτύου και φαίνεται να κατανοεί άριστα την δυναμική των social media μέσω της οποίας επιτρέπεται η διασπορά παραπληροφόρησης και διχαστικού περιεχομένου.
Εξίσου σχεδόν με την ίδια την πράξη, είναι τρομακτικό το πόσο αποτελεσματικά η online κοινότητα λειτούργησε υπέρ του δράστη. Αυτή μπορεί να είναι η νέα μας πραγματικότητα. Το συνωμοσιολογικό μίσος όχι μόνο διαχέεται από το ίντερνετ στην πραγματική ζωή, αλλά εξοπλίζεται με στόχο να καταστεί viral.
Με στοιχεία από το άρθρο γνώμης του Charlie Warzel στους New York Times