ΠΟΛΛΟΙ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΙ ΕΧΟΥΝ περάσει το κατώφλι της Downing Street 10, και έχουν παραμείνει εκεί για αρκετό χρονικό διάστημα, περισσότερο ίσως από ό, τι, η Μάργκαρετ Θάτσερ. Ωστόσο η Θάτσερ, είναι η μοναδική γυναίκα πρωθυπουργός της Βρετανίας, που κατάφερε να αναφέρονται στην πολιτική της με το συνθετικό "-ism" (θατσερισμός).
Το σίγουρο είναι ότι η Συντηρητική Μάργκαρετ Θάτσερ που έγινε Πρωθυπουργός στις 4 Μαΐου 1979, δεν ήταν μια συνηθισμένη προσωπικότητα. Πιο κάτω θα βρείτε 15 σημεία που άλλαξαν το τοπίο της Μεγάλης Βρετανίας και έκαναν την Θάτσερ, ένα από τα πιο ισχυρά και αμφιλεγόμενα πρόσωπα της ευρωπαϊκής πολιτικής ιστορίας.
1.
Μεταμόρφωσε την πόλη του Λονδίνου
Μέχρι τα τέλη του 1970, το Σίτι του Λονδίνου, γνωστό επίσης ως Σκουέρ Μάιλ, που φιλοξενεί τράπεζες, νομικά γραφεία, την Τράπεζα της Αγγλίας και το χρηματιστήριο, ήταν μια περιοχή γεμάτη άνδρες με ριγέ κοστούμια, οι οποίοι επιδίδονταν σε συζητήσεις και πολύωρα γεύματα. Κλίκες Λονδρέζων εμπόρων είχαν κατακλυσει το Χρηματιστήριο, κερδίζοντας αβίαστα χρήματα με τη βοήθεια της εταιρείας Quilter and Co.
Το Big Bang άλλαξε τελείως το παλαιό καθεστώς. Εντός έξι μηνών από την εκλογή της Μάργκαρετ Θάτσερ, οι συναλλαγματικοί έλεγχοι καταργήθηκαν και τα ξένα κεφάλαια πλημμύρισαν τη Βρετανία. Η απελευθέρωση του Χρηματιστηρίου το 1986 ήταν μια πρόσκληση για τα μεγαλύτερα "θηρία" του κόσμου να μπουν στην αίθουσα συναλλαγών.
Τεράστια ποσά χρημάτων άρχισαν να διακινούνται στα χρηματοοικονομικά δίκτυα του κόσμου. Η πρωτεύουσα ξεκίνησε το ταξίδι της για την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κυριαρχία.
2.
Ιδιωτικοποίηση
Η απαρχή των ιδιωτικοποιήσεων στην Ευρώπη φέρει την υπογραφή της Θάτσερ. Στη δεύτερη θητεία της ιδιωτικοποιήθηκαν εταιρείες όπως η, Jaguar, η British Telecom, η BritOil και η British Aerospace. Αργότερα, η British Steel, η British Airways, η BP, και οι εταιρείες νερού και ηλεκτρικού ρεύματος. Η Θάτσερ είχε υποστηρίξει ότι η ιδιωτικοποίηση ήταν μια ευκαιρία για να δώσει τη "δύναμη πίσω στους ανθρώπους", βασικό κίνητρο ωστόσο ήταν η βελτίωση των δημόσιων οικονομικών. Με τη θριαμβευτική επανεκλογή της το 1983 ωστόσο, το πρόγραμμα έλαβε στρατηγικό χαρακτήρα, ως «ένα από τα βασικά εργαλεία αντιστροφής των διαβρωτικών και φθοροποιών συνεπειών του σοσιαλισμού», όπως ανακαλούσε στα απομνημονεύματά της.
Το πρόγραμμα εφαρμόστηκε κυρίως μέσω της πώλησης μετοχών στο χρηματιστήριο και υποστηρίχθηκε από μία εκτεταμένη επικοινωνιακή εκστρατεία που αναδείκνυε τα οφέλη του λαϊκού καπιταλισμού.Ο πληθωρισμός έπεσε πολύ χαμηλά (4,7%) το 1987. Η ανεργία άρχισε σταδιακά να αποκλιμακώνεται. Η κυβέρνηση προχώρησε σε περικοπές φόρων και αλλαγή του εργασιακού καθεστώτος, ενώ επέβαλλε μυστική ψηφοφορία μεταξύ των μελών των συνδικάτων, προτού αναληφθεί απεργιακή δράση. Το ΑΕΠ του Ηνωμένου Βασιλείου αυξήθηκε κατά 26,8% την περίοδο 1979-1989, παραπάνω δηλαδή από τον μέσο όρο της ΕΟΚ (24,3%).
3.
Η προεκλογική καμπάνια
Η πολιτική αφίσα της διαφημιστικής Saatchi & Saatchi, «Labour isn't working» έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην καμπάνια της Μάργκαρετ Θάτσερ. Δεκάδες ηθοποιοί συμμετείχαν στη φωτογράφιση, η οποία έδειχνε μια μεγάλη ουρά έξω από ένα γραφείο ευρέσεως εργασίας, με αποτελέσματα θεαματικά στην επιρροή του κόσμου. Παραμένει μέχρι σήμερα η πιο διάσημη προεκλογική αφίσα στην Αγγλία.
4.
Η ύφεση του Βορρά
Όταν η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της Βρετανίας ήταν στο απόγειο της δόξας της, οι οπαδοί του ποδοσφαίρου από το βορρά που ταξίδευαν σε εκτός έδρας αγώνες στο Λονδίνο, χλευάζονταν από τους Λονδρέζους οι οποίοι τους κουνούσαν χαρτονομίσματα των £10 και £20. Η πράξη αυτή σηματοδοτούσε μια θεμελιώδη αλήθεια της περιόδου Θάτσερ: Ο βορράς υπέστη τη χειρότερη ύφεση και την πιο υψηλή ανεργία.
Θα ήταν λάθος να πούμε ότι η Θάτσερ είχε καταρτίσει σχέδιο ζωτικής σημασίας για βιομηχανίες και πηγές απασχόλησης στο βορρά. Στην πραγματικότητα, η βόρεια Αγγλία υπέστη οικονομική βλάβη από την έλλειψη σχεδίου στο Westminster.
Το 1985, εξηγώντας γιατί πίστευε ότι ο περιφερειακός σχεδιασμός στη Βρετανία ήταν μη λειτουργικός, η Θάτσερ είπε: «Εάν προσπαθήσουμε να αποθαρρύνουν την οικονομική ανάπτυξη σε μεγάλα τμήματα της νότιας Αγγλίας, με την ελπίδα ότι αυτό θα συμβεί στις μεγάλες πόλεις στο βορρά, κινδυνεύουμε να χάσουμε κι αυτά που έχουμε».
5.
Η υποβάθμιση του ρόλου των συνδικάτων
Τον Μάρτιο του 1984 η κυβέρνηση προσπάθησε να ιδιωτικοποιήσει τα κερδοφόρα ορυχεία και να κλείσει τα ζημιογόνα. Οι ανθρακωρύχοι αντέδρασαν έντονα. Η απεργία των ανθρακωρύχων, η οποία διήρκεσε έναν ολόκληρο χρόνο αναδείχτηκε ως το πιο σημαντικό γεγονός στη δεύτερη τετραετία της Θάτσερ.
Τα δύο τρίτα των εργαζόμενων συμμετείχαν στην απεργία, η οποία αποδείχτηκε πολύ επιζήμια για τη βρετανική οικονομία. Το κόστος της αποτιμήθηκε σε 1,5 δις. λίρες και σε αυτήν αποδόθηκε η διολίσθηση της λίρας έναντι του δολαρίου. Η Θάτσερ δήλωσε πως δεν θα υποχωρήσει στα αιτήματα των συνδικάτων, αφού είχε φροντίσει να κρατήσει καύσιμα εκ των προτέρων. Έτσι μετά από 12 μήνες και τη χρήση βίας εκ μέρους της αστυνομίας η απεργία έληξε.
Τελικά, η κυβέρνηση έκλεισε 25 ορυχεία, αντί για 20, που σχεδίαζε αρχικά. Η ήττα του συνδικαλιστικού κινήματος των ανθρακωρύχων, ενίσχυσε τη Θάτσερ και άνοιξε τον ασκό του Αιόλου για τις ιδιωτικοποιήσεις πάρα πολλών δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών, για τη δραστική περικοπή των δημοσίων δαπανών, τη δραματική συρρίκνωση του κράτους Πρόνοιας κλπ.
6.
Μαγαζιά ανοιχτά όλες τις ώρες
Η Μάργκαρετ Θάτσερ πρότεινε την απελευθέρωση του ωραρίου και τη λειτουργεία των καταστημάτων της Κυριακές. Με σπασμωδικές κινήσεις από τη χριστιανική δεξιά, το νομοσχέδιο καταψηφίστηκε το 1986. Ήταν η μοναδική της ήττα, ωστόσο ο δρόμος για την απελευθέρωση του ωραρίου στα καταστήματα και τις παμπ είχε αρχίσει.
7.
Καταστρέφοντας τη μεταπολεμική πολιτική συναίνεση
Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η Βρετανοί πολιτικοί είχαν έρθει σε μια μόνιμη λύση για τις βασικές αρχές της λειτουργίας της χώρας. Τόσο οι Συντηρητικοί όσο και οι Εργασικοί συμφώνησαν σε μια «μικτή οικονομία», ισορροπημένη μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής πρωτοβουλίας.
Όταν η Θάτσερ ήρθε στην εξουσία ήταν οπλισμένη με τη φιλοσοφία της ελεύθερης αγοράς του συμβούλου του Ρόναλντ Ρέιγκαν, Milton Friedman. "Οι διευθυντές πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να διευθύνουν" ήταν η φιλοσοφία, και ένα νέο στυλ πολιτικής γεννήθηκε.
8.
Το ντύσιμο αλλάζει
Η άνοδος του Σίτι του Λονδίνου και του νέου ήθους με επίκεντρο το χρήμα, γέννησε το δικό του στυλ. Οι οίκοι μόδας προετοιμάστηκαν κατάλληλα για το νέο φιλόδοξο πνεύμα. Ηθοποιοί όπως η Τζόαν Κόλινς, (θαυμάστρια της Θάτσερ) στην αμερικανική σαπουνόπερα Ντάλας και Δυναστεία, ήταν πλέον το πρώτυπο της μόδας στη Μεγάλη Βρετανία.
Οι βάτες και τα χειροποίητα κοστούμια ήταν κυρίαρχοι στους δρόμους του Λονδίνου. Η Θάτσερ ορκίστηκε με μπλε ταγιέρ, μαργαριτάρια και τσάντα Asprey, αλλά και ένα βλέμμα που έμελλε να επηρεάσει ισχυρές γυναίκες, από τη Χίλαρι Κλίντον μέχρι την Κοντολίζα Ράις.
9.
Η ειρηνευτική διαδικασία στη Βόρεια Ιρλανδία
Οι Ρεπουμπλικανοί στη Βόρεια Ιρλανδία δεν έκρυβαν την απέχθειά τους για τη Θάτσερ μετά την αδιαλλαξία της στην απεργία πείνας στις φυλακές το 1981, η οποία οδήγησε στο θάνατο του Μπόμπι Σαντς. Όμως, τέσσερα χρόνια αργότερα υπέγραψε την αγγλο-ιρλανδική συμφωνία, η οποία έδωσε στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας λόγο στις υποθέσεις του βορρά, ανοίγοντας το δρόμο για την ειρηνευτική συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής του 1998.
10.
Μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση
Η Θάτσερ στόχευσε σε γενική ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης με επιχείρημα το δικαίωμα των γονιών να επιλέγουν σχολείο για τα παιδιά τους (open enrollment), ενώ ευνόησε την ενίσχυση του κεντρικού ελέγχου της εκπαίδευσης από το Υπουργείο Παιδείας και όχι από τις τοπικές εκπαιδευτικές υπηρεσίες (LEA), ώστε να πετύχει χαμηλή χρηματοδότηση προωθώντας διαφορετικούς τύπους σχολείων. Φιλελευθεροποίησε τους κανόνες στα δίδακτρα και εισήγαγε τα πρώτα φοιτητικά δάνεια. Υπήρξε μεγάλη αύξηση διδάκτρων στα Πανεπιστήμια και το 1981 ψηφίστηκαν τα πλήρη δίδακτρα για τους ξένους φοιτητές.
11.
Οι αλλαγές στο ποδόσφαιρο
Η Θάτσερ δεν είχε κανένα ενδιαφέρον για το ποδόσφαιρο, παρά τις κατά καιρούς φωτογραφίες της με ποδοσφαιριστές. Αλλά όταν ένα από τα χειρότερα περιστατικά χουλιγκανισμού ξέσπασε στον αγώνα Λούτον-Μίλγουολ το Μάρτιο του 1985, η Σιδηρά Κυρία πήρε θέση και αποφάσεις. Ο νόμος "Football Spectators" ψηφίστηκε το 1989, κάνοντας την επίδειξη ταυτότητας υποχρεωτική για τους οπαδούς. Ήταν τότε που πρότεινε ποινή αποκλεισμού πέντε ετών για κάθε αγγλική ομάδα από τις διοργανώσεις της UEFΑ και επιπλέον μέτρα προκειμένου να εκλείψει κάθε μορφή χουλιγκανισμού στο "Νησί".
Μετά την καταστροφή του Χίλσμπορο, κατά την οποία 96 οπαδοί της Λίβερπουλ έχασαν τη ζωή τους, υπήρξε συνέχεια. Αποτέλεσμα του νέου ποδοσφαιρικού δράματος ήταν να ενταθούν τα μέτρα και η κυβέρνηση Θάτσερ να προχωρήσει σε ριζικές αλλαγές προκειμένου να εξαλειφθούν ανάλογα φαινόμενα.
Οι διαβόητες ομάδες χούλιγκανς που εκπροσωπούσαν τους αγγλικούς συλλόγους σχεδόν σε όλες τις επαγγελματικές κατηγορίες δεν μπορούσαν πλέον να δρουν ανεξέλεγκτα.
12.
Η επανάσταση στην ιδιοκατοίκηση
Η Βρετανία δεν ήταν πάντα μια χώρα με εμμονή στις τιμές των κατοικιών. Αλλά ο νόμος περί στέγασης του 1980, ο οποίος επέτρεπε σε ενοικιαστές να αγοράσουν το δικό τους σπίτι, άλλαξε το πρόσωπο της εγχώριας ιδιοκτησίας. Πολλοί πρώην ενοικιαστές έδωσαν λιγότερες από £10.000 για σπίτια που θα άξιζαν 10 φορές περισσότερο, μια δεκαετία αργότερα. Μέσα στα επόμενα 30 χρόνια, αυτή η ριζική στροφή προς «ένα έθνος με ιδιοκτήτες σπιτιών» οδήγησε σε φοβερές συνέπειες.
Η αξία των ακινήτων στη Μ. Βρετανία αυξήθηκε κατακόρυφα και θα συνεχίσει να αυξάνεται. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 1988, οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά 30%. Ενώ οι υποθήκες και το χρέος των νοικοκυριών έφτασαν σε επίπεδα ρεκόρ.
13.
Έδωσε κύρος στις ένοπλες δυνάμεις
Ο Πόλεμος των Φώκλαντ, μαζί με μια οικονομική ανάπτυξη που παρατηρήθηκε στις αρχές του 1983, ανέβασαν τη δημοτικότητα της Κυβέρνησης. Εκμεταλλευόμενοι το διχασμό του Εργατικού Κόμματος της εποχής εκείνης, οι Συντηρητικοί πέτυχαν νέα νίκη στις εκλογές του Ιουνίου 1983. Ο πόλεμος αυτός έδωσε μεγάλο κύρος στο βρετανικό στρατό, αφού τεράστια πλήθη συγκεντρώθηκαν για να καλωσορίσουν τα στρατεύματα στο Πόρτσμουθ.
14.
Η τηλεόραση άλλαξε
Η Θάτσερ είδε το BBC ως ένα εργαλείο που θα της επέτρεπε να επιβάλλει φόρο σε τηλεθεατές, ανεξάρτητα από το αν ήθελαν να παρακολουθήσουν τα προγράμματά του ή όχι. Επέβαλλε τις διαφημίσεις στο κανάλι, ώστε να αυξήσει τα έσοδά του, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που το κατηγόρησε ότι μετέδιδε "ανεύθυνα" τις ειδήσεις. Οι σχέσεις της πρωθυπουργού με το τηλεοπτικό δίκτυο παρέμειναν μέχρι το τέλος της ζωής της πολύ κακές.
Το 1982, βοήθησε να δημιουργηθεί το Channel 4, πιθανόν για να κινηθεί κατά του κατεστημένου.
15.
Αλλαγή του κόσμου
Η ήττα στον πόλεμο των Φώκλαντ σηματοδότησε το τέλος για τον Leopoldo Fortunato Galtieri Castelli, επικεφαλής της τελευταίας στρατιωτικής δικτατορίας στην Αργεντινή. Η φιλία της Θάτσερ με τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ βοήθησε να επιταχυνθεί το τέλος του ψυχρού πολέμου, καθώς κατέρρευσε οικονομικά η ετοιμοθάνατη Σοβιετική Ένωση. Ωστόσο, η άρνηση της να υποστηρίξει τις κυρώσεις για το απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής, καθώς και η περιγραφή του Νέλσον Μαντέλα ως «τρομοκράτη», αναμφισβήτητα καθυστερήσαν την πτώση του καθεστώτος αυτού.
Η Μάργκαρετ Θάτσερ απεβίωσε στις 8 Απριλίου 2013 στo Λονδίνο ύστερα από εγκεφαλικό επεισόδιο.
Πηγές: Guardian, foreignaffairs,sport24,wikipedia
Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στο LIFO.gr το 2015 από την Α. Κολοβού. © LIFO 2015