Γεννήθηκα το 1979 στο Αρεταίειο και μεγάλωσα στον Νέο Κόσμο. Μέναμε σε μια πολυκατοικία κοντά στα Προσφυγικά. Θυμάμαι ότι δεν υπήρχε διαχωρισμός ανάμεσα σε κορίτσια και αγόρια. Ήταν μια ζωντανή γειτονιά με έντονο το πολυπολιτισμικό στοιχείο. Από κείνη την περίοδο δεν ξεχνώ ότι μου άρεσε πολύ το μπάσκετ, ότι και τότε ήταν ζεστά τα καλοκαίρια στην Αθήνα αλλά και το γεγονός ότι ως παιδιά μετατρέπαμε κάθε σημείο και γωνιά σε αλάνα για παιχνίδι. Ο πατέρας μου ήταν δικηγόρος, με καταγωγή από το Αιτωλικό. Δυστυχώς, πέθανε όταν ήμουν δυόμισι ετών. Ωστόσο, ήμουν τυχερή γιατί η μητέρα μου φρόντισε ώστε να μη νιώσουμε ούτε η αδερφή μου ούτε εγώ την απώλεια. Εκείνη, με καταγωγή από τη Μικρά Ασία, εργαζόταν ως μαθηματικός. Ήταν μια πολύ δυναμική γυναίκα που με γαλούχησε από πολύ νωρίς με το αίσθημα της ευθύνης, το οποίο βέβαια, αργότερα, αποτελεί ένα βάρος που σε ακολουθεί πάντα.
• Η αγάπη μου για τον αθλητισμό ήταν ο λόγος που αποφάσισα να μπω στη Γυμναστική Ακαδημία. Βέβαια, πολύ γρήγορα συνειδητοποίησα ότι ίσως να μην είχα πολλές επαγγελματικές ευκαιρίες στην Ελλάδα. Ακόμη κι αυτές που τελικά μπορούσες να αξιοποιήσεις, όμως, αποδεικνυόταν ότι είχαν ημερομηνία λήξης. Αυτός ήταν και ο λόγος που επέλεξα το πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών και έφυγα για ενάμιση χρόνο στη Φινλανδία. Εκεί στράφηκα στον τομέα του αθλητικού μάρκετινγκ, το οποίο μου έδωσε μια άλλη οπτική των πραγμάτων. Στη συνέχεια πήγα στην Ολλανδία, όπου έμεινα άλλον ένα-ενάμιση χρόνο και ξεκίνησα να εργάζομαι στον χώρο των τηλεπικοινωνιών με την ιδιότητα της personal assistant.
Όταν η κόρη μου είχε αρρωστήσει και η νοσηλεύτρια στην κλινική φώναζε ότι στην αίθουσα πρέπει να μείνει μόνο η μητέρα – μόνο η μητέρα, έπρεπε να έχω το κουράγιο, την ψυχική αντοχή, τη δύναμη και την ψυχραιμία να εξηγώ ότι η Νιόβη έχει δύο μητέρες. Είναι πολύ κουραστικό να παλεύεις διαρκώς για τα αυταπόδεικτα.
• Στην Ελλάδα επέστρεψα λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, κουβαλώντας μαζί μου όνειρα και δημιουργικούς στόχους. Παρόλο που δεν είχα ολοκληρώσει ακόμα τις σπουδές μου, ασχολήθηκα ενεργά με την προετοιμασία των Αγώνων, διοργανώνοντας κοινωνικές εκδηλώσεις για τις επιτροπές, ενώ ταυτόχρονα τα βράδια δούλευα ως σερβιτόρα. Έπειτα, μπήκα στον χώρο των πωλήσεων και κατέληξα σε μια μεγάλη εταιρεία τηλεπικοινωνιών. Εκείνη την εποχή είχα ανάγκη από χρήματα, έτσι σιγά σιγά η σχέση μου με τον αθλητισμό ατόνησε. Πήρα το πτυχίο μου και επέλεξα να κάνω ένα μεταπτυχιακό στο κομμάτι του business. Είχε γίνει πλέον η μετάβαση από τον αθλητισμό στο μάρκετινγκ, ενώ τότε ήταν που αποφάσισα να μετακομίσω στο Παγκράτι, ώστε να μένω πλέον μόνη μου.
• Πολλές φορές άκουγα ότι η δουλειά δεν μπλέκει με την προσωπική ζωή. Όμως, όταν βρίσκεσαι καθημερινά με τους ίδιους ανθρώπους στο γραφείο, είναι προφανές ότι δεν μπορείς να μείνεις αποστασιοποιημένος. Έτσι, λοιπόν, για ένα μεγάλο διάστημα είχα τραβήξει μια κουρτίνα στον επαγγελματικό χώρο. Κατασκεύασα μια μεγάλη ντουλάπα, την οποία φρόντιζα να κρατώ κλειστή και να φέρει το όνομα «Γιώργος». Είχα εισέλθει στην «εποχή του Γιώργου». Πουθενά, κανείς και ποτέ, όμως, δεν είχε γνωρίσει αυτόν τον Γιώργο. Ήταν μια πολύ καλή βιτρίνα για να μη χρειάζεται να απαντώ σε πολλές ερωτήσεις. Με ρωτούσαν οι συνάδελφοί μου: «Θα πάμε μια εκδρομή το Σαββατοκύριακο. Θέλεις να έρθεις; Πες και στον Γιώργο». Πάντοτε, ωστόσο, έβρισκα διάφορες δικαιολογίες και ο Γιώργος δεν ερχόταν ποτέ μαζί μου. Αν έλεγα ότι είμαι ελεύθερη, οπωσδήποτε θα έπρεπε να μου γνωρίσουν κάποιον, επειδή προφανώς με συμπαθούσαν και επιδίωκαν να μην είμαι μόνη μου. Αυτό κράτησε ως το 2015, οπότε αποφάσισα να φύγω από την Ελλάδα και να πάω στην Αγγλία.
• Δεν θυμάμαι πότε ήταν η πρώτη φορά που αισθάνθηκα έλξη για το ίδιο φύλο. Θυμάμαι ότι μέχρι τα δεκαοκτώ μεγάλωνα με το όνειρο να βρω έναν άνδρα με τον οποίο θα έχουμε έναν σκύλο και ένα εξοχικό όπου θα πηγαίνουμε όλοι μαζί. Άλλωστε, προέρχομαι από μια οικογένεια μιας άλλης εποχής, με αυστηρές αρχές, κανόνες και αξίες. Προσπάθησα στην ηλικία των δεκαοκτώ ετών να δοκιμάσω μια σχέση με ένα αγόρι, αλλά ήδη από εκείνη τη στιγμή ένιωσα ότι δεν ήταν αυτό που με γέμιζε. Αντιθέτως, μου δημιουργούσε αναστάτωση. Έπειτα, είχα μια εμπειρία με μια κοπέλα κι εκεί κατάλαβα τη διαφορά. Τότε έγινε η βαθιά συνειδητοποίηση και διαπίστωσα ότι με ελκύουν άτομα του ίδιου φύλου.
• Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι απελευθερώθηκα. Επιστρέφοντας σ’ εκείνα τα χρόνια, θυμάμαι ότι ήταν μια σκοτεινή περίοδος. Αισθανόμουν ότι με καταδίωκαν αμέτρητες τύψεις, τύψεις που ένιωθα απέναντι σε όλους. Ένιωθα ότι δυσαρεστώ την οικογένειά μου. Και το χειρότερο ήταν ότι ένιωθα πως προσέβαλλα τον πατέρα μου, ο οποίος είχε πεθάνει. Έλεγα μέσα μου: «Εγώ φταίω, ίσως έχω κάνει κάτι λάθος». Κουβαλούσα ένα ασήκωτο ενοχικό σύνδρομο. Πέρασα άπειρα άυπνα βράδια να κοιτάζω το ταβάνι και να αναρωτιέμαι αν έχω κάποιο πρόβλημα. Σκυθρωπά και δύσκολα χρόνια. Μιλάμε για μια εποχή που δεν υπήρχε ορατότητα. Ευτυχώς, η περίοδος της Φινλανδίας και της Ολλανδίας με βοήθησε πολύ. Βρέθηκα από ένα κλειστό σύστημα, όπως είναι το ελληνικό, και από μια γειτονιά όπου όλοι γνωρίζονται, σε ένα ανοιχτό σύστημα και σε χώρες όπου το φύλο δεν έχει σημασία, παρά μόνο η οντότητα. Εκεί ανακάλυψα τι σημαίνει να ακολουθείς παράλληλους δρόμους με διαφορετικούς ανθρώπους. Εκεί ήρθα σε επαφή με τον κόσμο της διαφορετικότητας σε επίπεδο κουλτούρας, εθνικότητας, θρησκείας, ηλικίας, γένους, σεξουαλικής ταυτότητας. Εκεί έμαθα ότι η μοναδικότητα του καθενός είναι η αιτία που μας κάνει να είμαστε διαφορετικοί.
• Σε όλη αυτήν τη διαδρομή, μέχρι να εκφραστώ ανοιχτά ως ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο, αναζήτησα βιώματα άλλων ανθρώπων, ενώ από τους πρώτους που επιδίωξα να μιλήσω ήταν η αδερφή μου. Σ’ αυτές τις συζητήσεις είχα τη δυνατότητα να εκφραστώ σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Μάλιστα, μας απασχολούσε πολύ το καίριο ερώτημα της ομοφυλοφιλίας: «Γεννιόμαστε ομοφυλόφιλοι ή γινόμαστε;». Και η αδελφή μου έτεινε πάντα προς τις φροϊδικές προσεγγίσεις. Αντιθέτως, χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια για να συζητήσω ανοιχτά με τη μητέρα μου το θέμα της ερωτικής μου έλξης για άτομα του ίδιου φύλου. Αντιλαμβάνομαι ότι η ίδια μεγάλωσε σε μια οικογένεια αυστηρών ηθικών αρχών με πολλά «πρέπει», συμβάσεις, τυπικές διαδικασίες και σαφή όρια. Αλλά, παρόλο που πάντοτε πίστευα ότι είχε όλες τις ενδείξεις για να καταλάβει, αντιλήφθηκα ότι τελικά είναι πολύ δύσκολο να πείσεις κάποιους ανθρώπους να το δεχτούν ή ακόμα και να το επεξεργαστούν. Σήμερα νομίζω ότι έχουμε καταφέρει να διανύσουμε τη μισή απόσταση, αλλά το δουλεύουμε και οι δύο μας συνεχώς.
• Η «εποχή του Γιώργου» σταμάτησε για μένα, την οικογένειά μου και τους φίλους μου το 2015, όταν πήρα την απόφαση να φύγω για την Αγγλία. Ανακοίνωσα στη μητέρα μου ότι φεύγω για το Λονδίνο γιατί πολύ απλά θέλω να είμαι ο εαυτός μου. Όταν ανακοίνωσα στην υπεύθυνη που με είχε προσλάβει στη Μ. Βρετανία ότι είμαι και μέλος της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, εκείνη μου απάντησε: «Και ποιο είναι το πρόβλημα;». Απόρησε που βρισκόμουν ήδη έξι μήνες στην Αγγλία και δεν το είχα πει. Νομίζω ότι τότε ξεκίνησα να γράφω τη δική μου λευκή σελίδα, επιλέγοντας μόνη μου όλα όσα ήθελα να αναφέρονται σε αυτήν.
• Στην Αγγλία έζησα μια πρωτόγνωρη εμπειρία όταν με τη σύντροφό μου σκεφτήκαμε να αποκτήσουμε ένα παιδί. Πάθαμε ένα πολυπολιτισμικό σοκ. Όταν αποφασίσαμε να κάνουμε οικογένεια και να αποκτήσουμε παιδί αντιληφθήκαμε ότι ένα ΛΟΑΤΚΙ+ ζευγάρι έχει ακριβώς τα ίδια δικαιώματα με οποιοδήποτε άλλο. Συγκεκριμένα, τα γκέι ζευγάρια δεν νιώθουν πολίτες δεύτερης κατηγορίας και κανείς δεν στερείται το δικαίωμα στον γάμο εξαιτίας του σεξουαλικού του προσανατολισμού. Κανείς δεν αντιμετωπίζει το οποιοδήποτε γραφειοκρατικό εμπόδιο.
• Εκείνη την περίοδο είχα ξεκινήσει να εργάζομαι ως ανώτερο στέλεχος στην Google, της οποίας η πολιτική όσον αφορά τους υπαλλήλους προέβλεπε την υποστήριξη νέων οικογενειακών μοντέλων. Έτσι μας παρείχε σημαντική ιατροφαρμακευτική κάλυψη που μας βοήθησε να απευθυνθούμε στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή για να αποκτήσουμε ένα παιδί. Μας αναγνώριζαν δηλαδή το δικαίωμα που έχουν δύο γυναίκες σε μια ομόφυλη σχέση να αποκτήσουν παιδί μέσω της εξωσωματικής γονιμοποίησης IVF. Ως ΛΟΑΤΚΙ+ ζευγάρι δεν βιώσαμε ποτέ κανέναν διαχωρισμό και κανέναν αποκλεισμό. Όλα ήταν τόσο φυσιολογικά. Μάλιστα, οι μαίες στο νοσοκομείο μάς απαριθμούσαν τα πλεονεκτήματα που έχει ένα παιδί όταν μεγαλώνει με δύο μητέρες. Τότε μπήκε στη ζωή μας η Νιόβη, η οποία σήμερα είναι δυόμισι ετών.
• Μετά τη γέννηση της κόρης μας αποφασίσαμε να παντρευτούμε στην Αγγλία, κάνοντας έναν πολιτικό γάμο σε ένα πανέμορφο μέρος στο πάρκο του Ρίτσμοντ, στα προάστια του νοτιοδυτικού Λονδίνου. Την ίδια στιγμή η ληξιαρχική πράξη γέννησης της κόρης μας εκεί ανέφερε και τις δύο μητέρες: τη σύζυγό μου ως birth mother και εμένα ως second parent/biological mother. Ο γολγοθάς μας ξεκίνησε όταν πήγαμε να μεταγράψουμε τη μικρή μας και να της δώσουμε την ελληνική ιθαγένεια. Επισκεφθήκαμε την πρεσβεία της Ελλάδας στο Λονδίνο και δυστυχώς η πρώτη μας εμπειρία ήταν πάρα πολύ άσχημη. Ευτυχώς, βρέθηκαν οι κατάλληλοι άνθρωποι για να τους εκπαιδεύσουν και έκτοτε έχει σταλεί νέα εγκύκλιος προς όλα τα προξενεία και τις πρεσβείες της Ελλάδας, η οποία εξηγεί πώς πρέπει να συμπεριφέρονται στις ΛΟΑΤΚΙ+ ομάδες, χωρίς κανενός είδους διακρίσεις. Και πρέπει να πούμε ένα μεγάλο μπράβο για τη σύσταση της επιτροπής για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, η οποία έχει συμβάλει καταλυτικά με τη σύνταξη της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+.
• Στη συνέχεια, επειδή προέκυψε μια πολύ καλή πρόταση από τη Microsoft, σκεφτήκαμε το ενδεχόμενο να γυρίσουμε στην Ελλάδα. Συγχρόνως, επειδή η πανδημία είχε επηρεάσει σημαντικά τις μετακινήσεις δεν θέλαμε η κόρη μας να στερηθεί τη σχέση της με τους παππούδες και τις γιαγιάδες. Θέλαμε πολύ να προλάβει να δημιουργήσει μνήμες με τους γονείς της Βικτώριας και με τη μητέρα μου. Επίσης, επιθυμία μας είναι να έχουμε μια «φωνή» για τα θέματα ποικιλομορφίας και να βοηθήσουμε όσο μπορούμε στην ορατότητα και στη συμπερίληψη.
• Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά πρακτικά προβλήματα που αρκετός κόσμος δεν μπορεί να κατανοήσει. Μπήκαμε στο αεροπλάνο από το Λονδίνο ως οικογένεια και προσγειωθήκαμε στο «Ελ. Βενιζέλος» ως ξένοι, αφού η κόρη μου δεν αναγνωρίζεται στην Ελλάδα. Η κοινή γνώμη θεωρεί ότι αυτό έχει λυθεί με το σύμφωνο συμβίωσης, κάτι που προφανώς δεν ισχύει. Για παράδειγμα, πολλοί μας ρωτούσαν γιατί μας ενδιαφέρει να έχει ελληνική ιθαγένεια η μικρή. Το πρόβλημα ήταν το διαβατήριο, απορούσαν. Ένα παιδί, όμως, που το αφήνουμε χωρίς χώρα, είναι εκτεθειμένο. Δεν μπορεί να έχει πρόσβαση στην υγεία ή στην παιδεία. Επομένως το πρόβλημα δεν είναι απλώς ότι δεν θα μπορεί να ταξιδέψει.
• Επίσης, η θλιβερή πραγματικότητα που αντιμετωπίζουμε είναι ότι αν η σύζυγός μου πάθει κάτι, η κηδεμονία της Νιόβης πηγαίνει στους πιο κοντινούς της συγγενείς και όχι σε μένα, που είμαι η δεύτερη μητέρα της. Επίσης, αν οι συγγενείς της δεν θελήσουν να την αναλάβουν, η μικρή θα πάει σε ίδρυμα. Επομένως, όταν μιλάμε για την ισότητα στον γάμο δεν αναφερόμαστε στην προσωπική ζωή κάποιου, αυτό που μου λένε συχνά «δεν με ενδιαφέρει τι κάνεις στο κρεβάτι σου». Προφανώς δεν αφορά το κρεβάτι μου αλλά θεμελιώδη δικαιώματα δικά μας και της κόρης μας. Γι’ αυτό πιστεύω ότι μια κοινωνία δεν αλλάζει μόνη της, πρέπει να συνεπικουρεί σε αυτό και το αντίστοιχο θεσμικό ή νομοθετικό πλαίσιο. Ως χώρα μπορεί να προχωρήσαμε στην αναγνώριση του συμφώνου συμβίωσης αλλά όχι στην αναγνώριση των ΛΟΑΤΚΙ+ οικογενειών. Υπάρχουν οικογένειες, όπως η δική μου, που καλούμαστε να λύσουμε νομικά προβλήματα. Η κόρη μου στην Αγγλία είχε δύο επίθετα, ενώ στην Ελλάδα το δικό μου έχει διαγραφεί, και θεωρείται αγνώστου πατρός. Επίσης, αν θέλω να κληρονομήσει κάτι που μου ανήκει, θα πρέπει να προχωρήσουμε σε αγοραπωλησία. Είναι πολύ εσφαλμένη η αντίληψη ότι τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας αφορούν το σεξ, αφού έχουν να κάνουν ξεκάθαρα με την ταυτότητα φύλου.
• Παραμένω, ωστόσο, αισιόδοξη, επειδή το τελευταίο διάστημα έχει ανοίξει ένα ευρύ πεδίο συζήτησης ως προς τις συγκεκριμένες θεματικές. Ακόμα, ούτε που θα φανταζόμουν την εξαιρετική αντίδραση του βρεφικού σταθμού της κόρης μας, όταν η δασκάλα μάς είπε πόσο χαιρόταν που τα παιδιά του σχολείου θα γνώριζαν από πρώτο χέρι μια διαφορετικού τύπου οικογένεια. Επιπλέον, από την πρώτη μέρα που εντάχθηκα στο δυναμικό της Microsoft, η εταιρεία μπόρεσε να καλύψει με την εταιρική ασφάλιση υγείας όλη μου την οικογένειά στην ιδιαίτερη μορφή της ως ομόφυλης οικογένειας. Ουσιαστικά, χωρίς δεύτερη σκέψη επέκτεινε μια πολιτική που είχε, ακόμα και αν το νομικό καθεστώς της χώρας μας δεν την υποστηρίζει ακόμα. Στο ίδιο πλαίσιο έχουμε προσλάβει ανθρώπους που προέρχονται από άλλη χώρα, που δεν μιλάνε ελληνικά, γυναίκες και άντρες με διαφορετικούς σεξουαλικούς προσανατολισμούς, εσωστρεφείς και εξωστρεφείς χαρακτήρες και άτομα όλων των ηλικιακών ομάδων. Άλλωστε, στην καθημερινότητα η ποικιλομορφία δεν προσθέτει απλώς αξία στη δουλειά μας, την κάνει και πολύ πιο ενδιαφέρουσα.
• Με τη σύζυγό μου Βικτώρια γνωριστήκαμε το 2007 ως συνάδελφοι στην ίδια εταιρεία. Αρχικά ήμασταν φίλες, αλλά στη συνέχεια η φιλία αυτή εξελίχθηκε σε μια σχέση ζωής. Σήμερα συμπληρώνουμε δεκαπέντε χρόνια μαζί. Αν και ως χαρακτήρες διαφέρουμε, μας ενώνει ένας κοινός κώδικας αξιών και αρχών. Υπάρχει αλληλοσεβασμός, χαιρόμαστε η μία με τη χαρά της άλλης. Παράλληλα, η κόρη μας ξέρει ότι έχει δύο μαμάδες που την υπεραγαπούν. Βέβαια, διατηρώ έναν ενδόμυχο φόβο για τα χρόνια του σχολείου που θα ακολουθήσουν, επειδή τα παιδιά νιώθουν την αμηχανία των ενηλίκων. Αυτό που με φοβίζει είναι οι αντιδράσεις των άλλων παιδιών, αλλά αυτό θα είναι κι ένα στοίχημα για μας, για τον αν θα συνεχίσουμε να ζούμε στην Ελλάδα.
Η θλιβερή πραγματικότητα που αντιμετωπίζουμε είναι ότι αν η σύζυγός μου πάθει κάτι, η κηδεμονία της Νιόβης πηγαίνει στους πιο κοντινούς της συγγενείς και όχι σε μένα, που είμαι η δεύτερη μητέρα της. Επίσης, αν οι συγγενείς της δεν θελήσουν να την αναλάβουν, η μικρή θα πάει σε ίδρυμα.
• Όλα αυτά τα χρόνια αυτό που έχω κερδίσει είναι ότι κατάφερα να έχω την αυτοπεποίθηση να στηρίξω και να είμαι περήφανη για τη μορφή της οικογένειάς μου. Από την άλλη, θα ήθελα να είχα λίγο πιο ξεκούραστη ζωή. Αισθάνομαι ότι χρειάζεται συνεχώς να καταβάλλω για τα πάντα πολλαπλάσια προσπάθεια συγκριτικά με τους άλλους. Νιώθω ότι πρέπει να είμαι πολύ πιο υπομονετική, να εξηγώ αναλυτικά τα αυτονόητα, καθώς και ότι δεν μου επιτρέπονται πολλά λάθη. Πρέπει να παραμένω ψύχραιμη σε διάφορες καταστάσεις, π.χ. όταν η κόρη μου είχε αρρωστήσει και η νοσηλεύτρια στην κλινική φώναζε ότι στην αίθουσα πρέπει να μείνει μόνο η μητέρα – μόνο η μητέρα, και να έχω το κουράγιο, την ψυχική αντοχή, τη δύναμη και την ψυχραιμία να εξηγώ ότι η Νιόβη έχει δύο μητέρες. Είναι πολύ κουραστικό να παλεύεις διαρκώς για τα αυταπόδεικτα.
• Αν γύριζα τον χρόνο πίσω, θα ήθελα να είμαι out πολύ πιο νωρίς. Η πιο δύσκολη στιγμή που έχω ζήσει ήταν κατά τη διάρκεια του τοκετού. Φοβήθηκα πάρα πολύ ότι, πέρα από το μωρό, θα έχανα και τη σύζυγό μου. Αγάπη για μένα σημαίνει αποδοχή, ελευθερία, σεβασμός, χαρά. Είναι αδιανόητο να ζούμε σε μια χώρα που το 2022 ένας πατέρας αυτοκτονεί στην Κάρπαθο επειδή δεν άντεξε τα σχόλια και τον στιγματισμό της τοπικής κοινωνίας εξαιτίας του ότι ο γιος του ήταν ομοφυλόφιλος. Άλλωστε, το σημαντικό στη ζωή είναι να αγαπάς. Να μπορείς να έχεις μια ζωή που θα είσαι εξ ολοκλήρου ο εαυτός σου, χωρίς να κρύβεις την αλήθεια σου.
H Microsoft είναι χορηγός του φετινού Athens Pride.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.