Μπορούμε να το πούμε με ασφάλεια πλέον. Ο Κερκ Ντάγκλας ήταν ο τελευταίος των τελευταίων από τους μεγάλους αστέρες του παλιού Χόλιγουντ. Η πόρτα έκλεισε οριστικά. Το καλούπι σώθηκε. Δεν ξαναβγαίνουν τέτοια μεγέθη ούτε τέτοια θηρία με τέτοιο εκτόπισμα και με τέτοια επιβολή στην κάμερα αλλά και στο ίδιο το σύστημα της βιομηχανίας ονείρων.
Σθεναρός και ακατάβλητος εντός και εκτός οθόνης, υπήρξε πέρα από κορυφαίος σταρ και ένας μεγαλειωδώς υποχθόνιος ερμηνευτής, ειδικά στην πρώτη, εκρηκτική φάση της καριέρας του, επιδεικνύοντας μια μοναδική (έμφυτη;) ικανότητα στην απόδοση χαρακτήρων με βαθιές σκιές και ακαταμάχητους δαίμονες, παρότι ήταν εξίσου πειστικός σε ρόλους που έσφυζαν από μια άνευ όρων αυτοπεποίθηση και μια ανίκητη ευζωία. Ο ορισμός αυτού που αποκαλούμε «μεγαλύτερος από τη ζωή» (κόντεψε να γίνει και μεγαλύτερος από τον θάνατο αλλά τελικά υπέκυψε στα 103).
Ο Κερκ Ντάγκλας ήταν ο τελευταίος των τελευταίων από τους μεγάλους αστέρες του παλιού Χόλιγουντ. Η πόρτα έκλεισε οριστικά. Το καλούπι σώθηκε. Δεν ξαναβγαίνουν τέτοια μεγέθη ούτε τέτοια θηρία με τέτοιο εκτόπισμα και με τέτοια επιβολή στην κάμερα αλλά και στο ίδιο το σύστημα της βιομηχανίας ονείρων.
Αφήνω εδώ ως ελάχιστο φόρο τιμής, δέκα σπουδαίους του ρόλους σε σημαντικές ταινίες, κάποιες από τις οποίες αξίζουν ίσως μεγαλύτερης προσοχής και λατρείας. Η ερμηνεία του σ' αυτές, σίγουρα.
Out of the Past
«Το Αμάρτημα του Παρελθόντος» γνωστό και ως «Αμαρτωλοί και Δολοφόνοι», 1947, σκην. Ζακ Τουρνέρ
Το δικό μου πηγούνι είναι μεγαλύτερο: Με το καλησπέρα σχεδόν στις μεγάλες πίστες απειλεί να επισκιάσει ακόμα και την ίδια την αυτού μεγαλειότητα, τον Ρόμπερτ Μίτσαμ, στο αριστουργηματικότερο νουάρ όλων των αιώνων.
Champion
«Ο πρωταθλητής», 1949, σκην. Μαρκ Ρόμπσον
Ο μέγας Τζον Γκάρφιλντ ήταν ο πρώτος σταρ που παρέσυρε τη φιγούρα του πυγμάχου ως τραγικού ήρωα στο σκοτάδι ενός πρωτόγνωρου για το Χόλιγουντ νουάρ ρεαλισμού, ο Κερκ Ντάγκλας όμως το προχώρησε ακόμα περισσότερο και χωρίς έλεος.
Ace in the Hole
«Το τελευταίο ατού», 1951, σκην. Μπίλι Γουάιλντερ
Στο απόλυτο μανιοκαταθλιπτικό στοιχείο του ως σάπιος και νοσηρά φιλόδοξος δημοσιογράφος που επιχειρεί να χειραγωγήσει καταστάσεις που τον ξεπερνάνε, κι όποιον πάρει ο χάρος. Πιθανόν η πιο υποτιμημένη μεγάλη ταινία του Μπίλι Γουάιλντερ.
The Bad and the Beautiful
«Η Ωραία και το Κτήνος», 1952, σκην. Βινσέντε Μινέλι
Άλλη μια φορά εξαιρετικός και πολυδιάστατος ως «κακός» και ηθικά χρεοκοπημένος, στο ρόλο ενός παραγωγού του Χόλιγουντ που αποξενώνει τους πάντες γύρω του σ' ένα σπουδαίο μελόδραμα.
Paths of Glory
«Σταυροί στο μέτωπο», 1957, σκην. Στάνλεϊ Κιούμπρικ
Ήδη στα σαράντα του, ο Κερκ Ντάγκλας μοιάζει σα να τα έχει δει όλα –και πράγματα που κανείς δεν θα έπρεπε να έχει δει– στοιχείο καθοριστικό για τον ρόλο του συνταγματάρχη Νταξ, ο οποίος οφείλει να διαχειριστεί αβάσταχτα βάρη ευθύνης και συνείδησης με φόντο το σφαγείο στα χαρακώματα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Όλα αυτά μέσα σε μοναδικής έμπνευσης συνθέσεις του Κιούμπρικ.
Lust for Life
«Η ζωή ενός ανθρώπου», 1956, σκην. Βινσέντε Μινέλι
Κι όμως, Χόλιγουντ – ξεχόλιγουντ, ο Κερκ Ντάγκλας ήταν ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ! Κρίμα που δεν έπαιξε ποτέ ήρωα του Ντοστογιέφσκι, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι το πλήρες όνομα με το οποίο βαφτίστηκε ήταν Issur Danielovich Demsky.
Spartacus
«Σπάρτακος», 1960, σκην. Στάνλεϊ Κιούμπρικ
Ο Σπάρτακος σταυρώθηκε για τις αμαρτίες όλων μας. Ο ορισμός του έπους με πάσα έννοια. Προσωπικός του θρίαμβος αλλά επίσης και η ταινία που έβγαλε (με την πρωτοβουλία και την επιμονή και το σθένος του ίδιου του Ντάγκλας) από τη μαύρη λίστα τον σπουδαίο «κομμουνιστή» σεναριογράφο Ντάλτον Τράμπο.
Strangers When We Meet
«Θα ανταμώσουμε σαν ξένοι», 1960, σκην. Ρίτσαρντ Κουίν
Κάποια στιγμή σ' αυτό το πολύ ιδιαίτερο, ενήλικο και προχωρημένο για την εποχή ερωτικό δράμα, η Κιμ Νόβακ εξερευνά τη βαθιά λακκούβα στο εμφατικό πηγούνι του σα να αναρωτιέται πού ακριβώς και σε τι είδους περίεργες και τραυματικές συνθήκες του προέκυψε αυτή η ουλή.
Two Weeks in Another Town
«Δυο εβδομάδες σ' άλλη πόλη», 1962, σκην. Βινσέντε Μινέλι
Και πάλι μπλεγμένος βαθιά στα όνειρα και τους εφιάλτες ενός συστήματος που γνώριζε εκ των έσω, στο ρόλο ενός αλκοολικού πρώην σταρ του σινεμά που πιάνει πάτο για να διαπιστώσει ότι και ο πάτος έχει τις δικές του διαβαθμίσεις. Κάπου εκεί μπορεί να αναζητηθεί η λύτρωση, αν δεν είναι τραγικά αργά.
The Brotherhood
«Σάντα μάμα», 1968, σκην. Μάρτιν Ριτ
Ως γνωστόν, ο Κερκ Ντάγκλας υπήρξε και δαιμόνιος παραγωγός και αυτή ήταν μια από τις ταινίες της εταιρείας παραγωγής που είχε ιδρύσει. Με σύντροφο του την Ειρήνη Παππά, δίνει ρέστα στο ρόλο του πατριάρχη μαφιόζου παλαιάς κοπής και μπέσας, προετοιμάζοντας το έδαφος για τους «Νονούς» του μέλλοντος.