Η έκρηξη του τουρισμού στην Ευρώπη φέρνει κέρδη, αλλά ιστορικές πόλεις ασφυκτιούν από την μαζική έλευση επισκεπτών και πλέον αντιδρούν. Ο υπερτουρισμός είναι ένα από τα ζητήματα που η Ευρώπη καλείται τώρα να αντιμετωπίσει, καθώς οι αντιδράσεις έχουν αρχίσει να μεγαλώνουν.
Άρθρο του Guardian, συγκεντρώνει τα στοιχεία και αναδεικνύει το ζήτημα όπως προκύπτει με παραδείγματα σε τέσσερις μεγάλες πόλεις, διάσημες και δημοφιλείς σε βαθμό συχνά προβληματικό. Η ιλιγγιώδης ανάπτυξη της τουριστικής προσέλευσης, τροφοδοτήθηκε από την μεγάλη αύξηση διάθεσης φθηνών πτήσεων και ενοικίασης δωματίων στο διαδίκτυο. Την περασμένη δεκαετία, ο αριθμός των αεροπορικών θέσεων χαμηλού κόστους που ήταν διαθέσιμος ετησίως στην Ευρώπη, αυξήθηκε κατά περισσότερο από 10%, σε περισσότερα από 500 εκατομμύρια. Εν τω μεταξύ, η Airbnb, η μεγαλύτερη αλλά όχι η μόνη πλατφόρμα διάθεσης στέγης, ανέφερε τριπλάσια αύξηση σε αρκετές ευρωπαϊκές πόλεις τα τελευταία πέντε χρόνια, οδηγώντας 10 από αυτές να ζητήσουν βοήθεια από την ΕΕ. Κάθε πόλη έχει μεταξύ 10.000 και 60.000 καταχωρήσεις βραχυπρόθεσμων μισθώσεων.
Το αποτέλεσμα είναι ότι κατά τη διάρκεια ενός έτους, δημοφιλείς προορισμοί όπως το Άμστερνταμ και η Βαρκελώνη φιλοξενούν πάνω από 18.000 επισκέπτες ανά κάτοικο, προκαλώντας οργισμένες διαμαρτυρίες από τους ντόπιους και αναγκάζοντας τις δημοτικές αρχές να αναλάβουν δράση. Ωστόσο, δεν είναι πάντοτε προφανές το ποιες αποφάσεις πρέπει να ληφθούν. Οι πόλεις διχάζονται μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και φιλικών συνθηκών για τους κατοίκους. Η αντιστάθμιση των εσόδων και των θέσεων εργασίας που δημιουργούνται μέσω του τουρισμού και της ποιότητας ζωής που επηρεάζεται, είναι μια δύσκολη υπόθεση και αυτό που φαίνεται ως μόνη λύση είναι η αλλαγή στη διαχείριση. Ζητήματα που αναδεικνύονται στις ευρωπαϊκές πόλεις παρακάτω, δεν είναι ξένα προς την καθημερινότητα των Αθηναίων, καθώς και η πρωτεύουσα της Ελλάδας έχει να αντιμετωπίσει σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό δυσαρέσκεια για όσα φέρνει στην καθημερινότητα η ανεξέλεγκτη αύξηση του τουρισμού.
Οι πόλεις που ασφυκτιούν
ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ
Ο υπερτουρισμός στο ιστορικό κέντρο του Άμστερνταμ έχει ξεπεράσει ως πρόβλημα την ήδη ακραία όχληση από μεθυσμένους επισκέπτες που κάνουν εμετό τη νύχτα και φωνάζουν, σύμφωνα με τη δημοτική αρχή.
Με περισσότερους από 19 εκατομμύρια τουρίστες το 2018 σε μια πόλη με 850.000 ανθρώπους, κατά καιρούς υπήρξε πραγματική ανησυχία για την ασφάλεια, δήλωσε η Vera Al, του τμήματος οικονομικών υποθέσεων. Τα πιο πολυσύχναστα μέρη της πόλης, οι περιοχές νυχτερινής διασκέδασης συμβάλλουν στο η πόλη να αλλάζει χαρακτήρα και στο κέντρο καταστήματα που πωλούν ξύλινες τουλίπες, συσκευασμένα τυριά ή σπόρους κάνναβης αντικαθιστούν καταστήματα όπως οπωροπωλεία και κομμωτήρια ενώ οι γιατροί δεν μπορούν πλέον να βρουν χώρο για τα ιατρεία τους. Περισσότερες από 60.000 θέσεις εργασίας στο Άμστερνταμ συνδέονται άμεσα με τον τουρισμό και οι επισκέπτες της πόλης δαπανούν περισσότερα από 6 δισ. ευρώ ετησίως.
Αλλά, τα τελευταία δύο χρόνια, το συμβούλιο έχει υιοθετήσει σκληρά μέτρα. Τα τουριστικά λεωφορεία έχουν ως επί το πλείστον εκδιωχθεί στα περίχωρα και τα νέα καταστήματα, που τροφοδοτούν αποκλειστικά τους τουρίστες έχουν απαγορευτεί από τους νέους κανονισμούς περί οικιστικών ζωνών.
Επίσης δεν θα υπάρξουν νέα ξενοδοχεία όταν οι κατασκευαστικές εταιρίες εξαντλήσουν τις υπάρχουσες, περιορισμένες άδειες. Εν αναμονή μιας πιθανής άμεσης απαγόρευσης σε ορισμένες γειτονιές, τα σπίτια στην Airbnb δεν θα μπορούν να είναι διαθέσιμα για πάνω από 30 ημέρες το χρόνο. Επιπλέον ξεκίνησε η εφαρμογή τουριστικού φόρου 3 ευρώ ανά άτομο ανά διανυκτέρευση και 7% εισφορά σε κάθε δωμάτιο του ξενοδοχείου. «Οι τουρίστες αυξάνουν το κόστος αστυνόμευσης και καθαρισμού του δημόσιου χώρου», δήλωσαν οι αρχές που εκτιμούν πως πρέπει οι επισκέπτες να πληρώνουν μέρος του κόστους συντήρησης των πόλεων.
Ορισμένες από τις χειρότερες υπερβολές, όπως οι μοτοσικλέτες κατανάλωσης μπύρας, έχουν τεθεί εκτός νόμου στο κέντρο της πόλης. Οι ξεναγήσεις των γκρουπ στην περιοχή Red Light District, απαγορεύονται από την 1η Απριλίου, ενώ όλες οι περιηγήσεις στο παλιό κέντρο θα απαιτούν επίσης άδειες. Η νέα δήμαρχος, Femke Halsema, έχει μεταξύ άλλων οργανώσει αρκετές επιτυχημένες εκστρατείες ευαισθητοποίησης τουριστών, όπως οι μεγάλες αφίσες που απεικονίζουν κατοίκους του κέντρου της πόλης και αναγράφουν το σύνθημα «Ζούμε εδώ».
Σε εθνικό επίπεδο, η στρατηγική αφορά τη διασπορά επισκεπτών σε λιγότερο γνωστές αλλά εξίσου ελκυστικές πόλεις. Το διοικητικό συμβούλιο διέκοψε την τουριστική προώθηση και προβολή των Κάτω Χωρών ως προορισμό και στοχεύει στην καλύτερη διαχείριση της ροής. Ωστόσο, το Άμστερνταμ δεν έχει ψευδαισθήσεις ότι το πρόγραμμά του θα μειώσει τον αριθμό των τουριστών που επισκέπτονται την πόλη, ή θα επιβραδύνει σημαντικά ένα ρυθμό ανάπτυξης, που θα φέρει 40 εκατομμύρια επισκέπτες το χρόνο στις Κάτω Χώρες μέχρι το 2030.
ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ
Περίπου 30 εκατομμύρια άνθρωποι θα επισκεφθούν τη Βαρκελώνη φέτος, ένας τεράστιος αριθμός που ώθησε τους απογοητευμένους κατοίκους να καταφύγουν σε δράσεις όπως τα φυλλάδια που έγραφαν «Μην πείτε σε κανέναν ότι έχετε κάνει διακοπές στη Βαρκελώνη. Θα μας κλέψουν την πόλη και θα σταματήσει να είναι ελκυστική για σας και ζωντανή για μας».
Η απάντηση της πόλης είναι η βελτιωμένη διαχείριση. Η πρωτοβουλία Plan 2020 στοχεύει να αλλάξει τον τουρισμό, παρόλο που ο Xavier Marcé, ο αρμόδιος σύμβουλος, επιμένει ότι οι κάτοικοι έχουν προτεραιότητα. «Δεν ενδιαφέρομαι να διαχειριστώ τον τουρισμό στην πόλη, αλλά μια τουριστική πόλη», είπε. Η διασπορά είναι η απάντηση και ο Marcé πιστεύει ότι το πρόβλημα δεν είναι τόσο πολύ το ότι η Βαρκελώνη πουλάει, αλλά ότι πωλείται άσχημα. Γνωρίζοντας ότι ο τομέας φέρνει περίπου 10 δισ. ευρώ ετησίως, είπε: «Δεν θέλουμε περισσότερους τουρίστες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θέλουμε λιγότερους».
Καθώς οι γνωστές τοποθεσίες της πόλης, όπως η Σαγράδα Φαμίλια, είναι υπερβολικά γεμάτες κόσμο, η ιδέα είναι να στραφούν οι άνθρωποι σε άλλες περιοχές και δραστηριότητες. Η πόλη βρίσκεται σε συνομιλίες με την booking.com και άλλες εταιρίες για να σχεδιάσει ένα πακέτο εναλλακτικού τουρισμού. Η Βαρκελώνη έχει επίσης κηρύξει ένα μορατόριουμ για νέα ξενοδοχεία στις πιο τουριστικές περιοχές της, ωθώντας τους επισκέπτες στην περιφέρεια.
Παρά την σκληρή προσπάθεια, η πόλη φαίνεται ότι δεν μπορεί να ελέγξει την άνοδο της Airbnb. Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου Victoria, η Βαρκελώνη έχει την υψηλότερη πυκνότητα τουριστικών διαμερισμάτων στην Ευρώπη: 12 για κάθε 1.000 κατοίκους, σε σύγκριση με 10 στη Ρώμη και 7 στο Λονδίνο. Για τους κατοίκους, αυτό έχει μεταφραστεί σε τεράστια αύξηση μισθώματος κατά 50% τα τελευταία πέντε χρόνια. Ένας 24χρονος που κερδίζει έναν μέσο μισθό τώρα αντιμετωπίζει μηνιαίο ενοίκιο ίσο με το 114% του μισθού του. Ως αποτέλεσμα, περίπου το 80% ανθρώπων ηλικίας 16 έως 30 ετών εξακολουθούν να ζουν με τους γονείς τους. Η μάχη για τη μείωση του αριθμού των διαθέσιμων κρεβατιών δεν θα επηρεάσει τα εκατομμύρια των ημερήσιων εκδρομέων. 20.000 ημερησίως αποβιβάζονται από κρουαζιερόπλοια για να κατευθυνθούν προς τα αξιοθέατα, αλλά ξοδεύουν λίγα στην πόλη. Ο δήμος σχεδιάζει να αναγκάσει τους οδηγούς να σταθμεύσουν στην περίμετρο της Βαρκελώνης και τους επιβάτες να χρησιμοποιήσουν το ήδη κορεσμένο δίκτυο δημόσιων συγκοινωνιών. Όμως ενώ οι κάτοικοι είναι μπερδεμένοι με μαζικό τουρισμό, δεν υπάρχει πραγματικό λαϊκό κίνημα για αλλαγή, εν μέρει επειδή οι τουρίστες σημαίνουν θέσεις εργασίας.
ΦΛΩΡΕΝΤΙΑ
Καθώς οι κάτοικοι ήταν οργισμένοι από ορδές τουριστών που κάθονται στα σκαλιά των αναγεννησιακών μνημείων, ο δήμαρχος της Φλωρεντίας, Dario Nardella, ανακοίνωσε το 2017 ότι θα ρίχνει στις επιφάνειες νερό για να κρατήσει τους ανθρώπους μακριά. Το μέτρο δεν έγινε ποτέ μόνιμο και χρησιμοποιείται μόνο μερικές φορές στα σκαλιά των βασικών μνημείων, όπως η Βασιλική της Santa Croce και ο τάφος του Μιχαήλ Άγγελου, αλλά το μήνυμα έχει περάσει.
«Φαίνεται ότι υπήρξε αύξηση της ευαισθητοποίησης μεταξύ των επισκεπτών», δήλωσε η Cecilia Del Re, σύμβουλος της Φλωρεντίας για τον τουρισμό και το περιβάλλον. «Κάναμε μεγάλη εκστρατεία, λέγοντας στους ανθρώπους να μην ρίχνουν τα σκουπίδια τους στο δρόμο και να σεβαστούν την πόλη και αυτό δείχνει κάποια αποτελέσματα». Τα βαριά πρόστιμα για τους ανθρώπους που χάραζαν το όνομά τους στο Πόντε Βέκιο ή ουρούσαν στο δρόμο στο ιστορικό κέντρο, έχουν επίσης βελτιώσει την αισθητική.
Με 14 εκατομμύρια τουρίστες ετησίως, η Φλωρεντία είναι η πιο δημοφιλής πόλη της Ιταλίας μετά τη Βενετία και τη Ρώμη. Με μια τεράστια και πλούσια παγκόσμια κληρονομιά, η δημοτικότητα της πόλης είναι εύκολο να εξηγηθεί. Αλλά, όπως και με τη Βενετία και τη Ρώμη, η αύξηση του τουρισμού έδειξε ότι οι κάτοικοι απομακρύνθηκαν από την πόλη λόγω του αυξανόμενου κόστους διαβίωσης και άφιξης της Airbnb. Άλλωστε σύμφωνα με μια πανεπιστημιακή μελέτη της Σιένα, ένα στα πέντε ακίνητα στο ιστορικό κέντρο διαφημίζεται ως χώρος ενοικίασης για τουρίστες.
Οι αρχές είναι ενάντια στην επιβολή καθημερινών ορίων στους αριθμούς τουριστών που μπορούν να εισέλθουν στο κέντρο, αλλά έχουν αυξήσει δέκα φορές το κόστος αγοράς διαδρομής λεωφορείων που φέρνουν τους ανθρώπους στην πόλη για μερικές ώρες. Προωθούν επίσης τον συνεδριακό τουρισμό όπου οι άνθρωποι επισκέπτονται την πόλη για ένα συνέδριο ή επαγγελματική συνάντηση και μένουν για λίγες μέρες. Εν τω μεταξύ, οι αρχές της Φλωρεντίας έχουν μετατρέψει δημόσια ιδιοκτησία σε κοινωνική κατοικία για να παρακινήσουν τους νέους να μετακινηθούν, θέλοντας να δώσουν εκ νέου κίνητρα στους ανθρώπους να ζήσουν στο ιστορικό κέντρο.
ΠΡΑΓΑ
Τα πλήθη στην μαγευτική Πλατεία της Παλιάς Πόλης της Πράγας για τη φωταγώγηση των Χριστουγέννων τον περασμένο χρόνο, ήταν τόσο τεράστια ώστε χρειάστηκε να επιστρατευθούν ασθενοφόρα και οι ομάδες αστυνομικών.
Η γεμάτη κόσμο πόλη και κοσμοπολίτικη φύση των συγκεντρωμένων ομάδων φάνηκε να πιστοποιεί ένα θρίαμβο μάρκετινγκ που βοήθησε την τσεχική πρωτεύουσα να αναδειχθεί σε πρώτης τάξεως παγκόσμια τουριστική επιλογή. Ωστόσο, ο τεράστιος αριθμός αλλοδαπών επισκεπτών που έφτασαν στην μέτριου μεγέθους πλατεία, έγινε ένας από τους μεγαλύτερους πονοκεφάλους των αρχών της Πράγας, γεγονός που προκάλεσε μια μεγάλη επανεξέταση της τουριστικής στρατηγικής. Αυτό ενδεχομένως θα περιλαμβάνει και τον περιορισμό των βραχυπρόθεσμων μισθώσεων.
Οι τεράστιοι αριθμοί τουριστών κάνουν τη ζωή ανυπόφορη για τους κατοίκους και δημιουργούν διάφορα προβλήματα. Η αυξανόμενη απομάκρυνση των κατοίκων και η αύξηση των τουριστικών καταστημάτων σε βάρος εκείνων που τροφοδοτούν τους ντόπιους και καλύπτουν τις ανάγκες τους, ανάγκασαν τελικά τις αρχές να ενεργήσουν.Το πρώτο βήμα είναι μια μεγάλη διαφημιστική εκστρατεία για να ενθαρρύνει τους επισκέπτες να εξερευνήσουν περαιτέρω την μεγαλύτερη πόλη της Πράγας, μια πόλη 1,4 εκατομμυρίων κατοίκων, πέρα από το περιορισμένο τρίμηνο των γιορτών, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή. Στόχος είναι να διασκορπιστούν οι τουρίστες σε όλη την πόλη και να γίνει αποκέντρωση των ορδών προσφέροντας εναλλακτικές βόλτες και αξιοθέατα με λιγότερο κόσμο και συνεπώς μικρότερες ουρές.
Η αύξηση του όγκου των επισκεπτών σημαίνει και αύξηση του τουρισμού που καταναλώνει αλκοόλ, μια τάση που ωθείται από την φήμη της Τσεχικής Δημοκρατίας ως προορισμός με μερικές από τις καλύτερες και φθηνότερες μπύρες στον κόσμο. Οι οργανωμένες εκδρομές σε παμπ και οι νυχτερινές ξεναγήσεις έχουν γίνει ο «πονοκέφαλος» της ζωής πολλών ντόπιων, με υψηλά επίπεδα θορύβου και άσχημη συμπεριφορά η οποία δυσαρεστεί πλέον έντονα τους κατοίκους.