Η κλιματική αλλαγή απειλεί την ανθρωπότητα σε μία περίοδο που το είδος μας εκμεταλλεύεται τη γη και το πόσιμο νερό του πλανήτη με «ρυθμό χωρίς προηγούμενο», όπως προειδοποιούν σε έκθεσή τους τα Ηνωμένα Έθνη.
Περισσότεροι από 100 ειδικοί από 52 χώρες εκφράζουν την ανησυχία τους πως τα περιθώρια στενεύουν. Μισό δισεκατομμύριο άνθρωποι ήδη ζουν σε περιοχές που μετατρέπονται σε ερήμους και το χώμα χάνεται με ταχύτερο ρυθμό από ότι σχηματίζεται, με αποτέλεσμα να εξαφανίζεται καλλιεργήσιμη γη.
Η κλιματική αλλαγή κάνει την κατάσταση ακόμα πιο απειλητική καθώς πλημμύρες, ξηρασίες, και άλλες μορφές ακραίων καιρικών φαινομένων συρρικνώνουν την παραγωγή τροφής. Ήδη το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι μόνιμα υποσιτισμένο και αυτή η έλλειψη εκτιμάται πως θα αυξήσει τα μεταναστευτικά κύματα, στην προσπάθεια των ανθρώπων να γλιτώσουν από την πείνα.
Όχι ακριβώς Vegan, αλλά περίπου
Για την αντιμετώπιση διατροφικής κρίσης, οι επιστήμονες προτείνουν την αύξηση της παραγωγικότητας στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις, τον περιορισμό των ποσοτήτων τροφής που καταλήγουν σε χωματερές και τη μετάβαση σε μία κυρίως χορτοφαγική διατροφή χωρίς ιδιαίτερη κατανάλωση κρέατος.
«Δεν λέμε στον κόσμο να σταματήσει να καταναλώνει κρέας. Σε ορισμένες περιοχές δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Είναι όμως προφανές ότι στα δυτικά κράτη η κατανάλωση αυτών των τροφών είναι υπέρμετρη», παρατηρεί ο καθηγητής Πιτ Σμιθ, περιβαλλοντολόγος του πανεπιστημίου του Αμπερντίν, που είναι ένας των συντακτών της έκθεσης.
«Προφανώς κανείς δεν μπορεί να επιβάλει στον κόσμο τη διατροφή του, αλλά μπορεί να δώσει σημαντικά κίνητρα», προσθέτει την ώρα που σε πολλές χώρες του κόσμου, όπως η Κίνα, η κατανάλωση κρέατος αυξάνεται παρά τις συντονισμένες προσπάθειες της κυβέρνησης για την προώθηση πιο παραδοσιακών, φυτικών τροφών.
Η περίληψη της νέας έρευνας παρουσιάστηκε την Πέμπτη από τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, μία διεθνή ομάδα επιστημόνων που συνέθεσαν τα Ηνωμένα Έθνη, ώστε να γίνουν κατανοητοί οι κίνδυνοι και να αποφασιστεί η κοινή στρατηγική που πρέπει να ακολουθηθεί. Η Επιτροπή είχε προειδοποιήσει από πέρυσι για τις καταστροφικές συνέπειες από το σενάριο ανόδου της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,5 βαθμούς Κελσίου, πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα.
Η ερευνήτρια της NASA Σίνθια Ρόζενγουϊγκ, παρατηρεί πως υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η κρίση έλλειψης τροφής να ξεσπάσει ταυτόχρονα σε διαφορετικές ηπείρους. «Ο πιθανός κίνδυνος αυξάνεται. Όλα συμβαίνουν παράλληλα», λέει η Ρόζενγουϊγκ του κέντρου διαστημικών πτήσεων Goddard, που υπογράφει μαζί με άλλους κορυφαίους επιστήμονες την έκθεση.
Η έλλειψη τροφίμων αναμένεται να επηρεάσει περισσότερο τα φτωχότερα μέρη του πλανήτη, αυξάνοντας τις μεταναστευτικές ροές προς τη βόρεια Αμερική και την Ευρώπη. «Οι ανθρώπινες ζωές θα επηρεαστούν από τη μαζική πίεση της μετανάστευσης», εξηγεί «Οι άνθρωποι δεν στέκονται για να πεθάνουν εκεί που βρίσκονται. Μεταναστεύουν», τονίζει ο Σμιτ.
Από το 2010 έως το 2015, ο αριθμός των μεταναστών από το Ελ Σαλβαδόρ, τη Γουατεμάλα και την Ονδούρα προς τις ΗΠΑ πενταπλασιάστηκε, συμπίπτοντας με μία ασυνήθιστη περίοδο ξηρασίας που άφησε χιλιάδες ανθρώπους χωρίς επαρκή τροφή. Καθώς η θερμοκρασία αυξάνεται, η ξηρασία, οι πλημμύρες, τα κύματα καύσωνα και οι πυρκαγιές καταστρέφουν καλλιεργήσιμη γη και ζωτικά δάση.
Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα απειλούν να μειώσουν τη διατροφική αξία πολλών ειδών, επηρεάζοντας τα χωράφια και τα κοπάδια, χωρίς τίποτα να εγγυάται πως τα οικοσυστήματα θα προλάβουν να προσαρμοστούν.
Ωστόσο υπάρχει και η άλλη «όψη του νομίσματος»: η αύξηση της θερμοκρασίας επιτρέπει πλέον την καλλιέργεια σε μεγαλύτερα πλάτη της Γης. Ωστόσο συνολικά το πρόσημο είναι αρνητικό και η δυνατότητα παραγωγής τροφής μειώνεται, εξαιτίας της διάβρωσης του εδάφους και της ανόδου στη στάθμη των θαλασσών. Αν οι εκπομπές του «θερμοκηπίου» αυξηθούν, θα ακολουθήσουν και οι τιμές των τροφίμων.
«Πλησιάζουμε σε ένα σημείο καμπής, σχετικά με την δυνατότητα της γης να παράγει αρκετή τροφή για την επιβίωσή μας», λέει η Αντίτι Σεν, σύμβουλος για θέματα κλιματικής αλλαγής στην οργάνωση για την καταπολέμηση της φτώχειας Oxfam.
Η αποξήρανση τεράστιων υγροτόπων για καλλιέργεια φοινικέλαιου - όπως συνέβη στην Ινδονησία και τη Μαλαισία - επίσης επιτείνει το πρόβλημα, καθώς οι περιοχές αυτές αποτελούν φυσικές «αποθήκες» δισεκατομμυρίων τόνων διοξειδίου του άνθρακα που επιστρέφουν στην ατμόσφαιρα. Για κάθε 2,5 στρέμματα βάλτου που αποξηραίνονται, απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα διοξείδιο άνθρακα που αντιστοιχεί στην καύση 22.700 λίτρων βενζίνης.
Παράλληλα, τα κοπάδια ζώων είναι σημαντικοί παραγωγοί μεθανίου, ενός ακόμα αερίου του φαινομένου του θερμοκηπίου. Καθώς αυξάνεται η ζήτηση για κρέας, δάση αποψιλώνονται, το ένα μετά το άλλο, για τη δημιουργία περισσότερων βοσκοτόπων. Από το 1961 έως σήμερα, οι εκπομπές μεθανίου από τα αναρίθμητα κοπάδια αγελάδων, προβάτων, βουβαλιών και κατσικιών έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Κάθε χρόνο, τα δάση που κόβονται για τις ανάγκες των ζώων που προορίζονται για σφαγή, απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα το ισοδύναμο των ρύπων από 600 εκατομμύρια αυτοκίνητα.
Η εκτροφή ζώων για το κρέας τους δεσμεύει υπερβολικά μεγάλες εκτάσεις γαιών. Αν η κατανάλωση περιοριζόταν, εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα θα μπορούσαν να απελευθερωθούν δίνοντας χώρο σε άλλες καλλιέργειες και δάση, αποτελώντας «ανάχωμα» στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Η έκθεση καταλήγει ότι υπάρχουν τρόποι να λυθεί το πρόβλημα, αν αλλάξει εγκαίρως ο τρόπος που παράγεται και διανέμεται το φαγητό, με καλύτερη διαχείριση των γαιών, διάκριση των καλλιεργειών και λιγότερους περιορισμούς στο εμπόριο καθώς, σήμερα, σχεδόν το ένα τέταρτο της διαθέσιμης τροφής παγκοσμίως χάνεται ή καταλήγει στα σκουπίδια. Ήδη από το 2005, η οργάνωση Partage στην Ελβετία συγκεντρώνει τα απούλητα τρόφιμα που πετούν τα καταστήματα τροφίμων και τα διανέμει σε οικογένειες. Όσο για το μπαγιάτικο ψωμί, μετατρέπεται σε μπισκότα και φρυγανιές. Αν θέλουμε να επιβιώσουμε, θα πρέπει να ξαναμάθουμε να τρώμε.
Με πληροφορίες από UN & New York Times