Τα Μετέωρα είναι για όλους, Έλληνες και ξένους, ένα από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα στη χώρα. Το δεύτερο πιο δημοφιλές ελληνικό μνημείο μετά την Ακρόπολη, από τα κορυφαία μνημεία φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του κόσμου (γι’ αυτό το προστατεύει η UNESCO) και μοναδικό «θαύμα» της συνεργασίας της φύσης και των ανθρώπων, ένας εντυπωσιακός συνδυασμός τεράστιων βράχων πάνω στους οποίους έχουν χτιστεί μοναστήρια (που προστατεύεται από την Natura). Εδώ και χρόνια έχει ξεκινήσει μια διαμάχη, με τον νόμο 2351 του 1995, η οποία κορυφώθηκε με την ανακοίνωση του πρόσφατου Προεδρικού Διατάγματος που απαγορεύει κάθε εναλλακτική δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή. Οι πολίτες των Μετεώρων, μαζί με φορείς και συλλόγους της περιοχής, δημιούργησαν την κίνηση πολιτών «Μετέωρα για Όλους» που έχει σκοπό να προστατέψει τα Μετέωρα από «ασυδοσίες κάθε είδους». Πριν το θέμα πάρει μεγάλες διαστάσεις, κάναμε μια συζήτηση μαζί τους, προσπαθώντας να καταλάβουμε τι συμβαίνει.
— Τι έγινε το 2014 και σας οδήγησε στη δημιουργία της κίνησης «Μετέωρα για Όλους»;
Το 2014 η Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων γνωστοποίησε έγγραφο με θέμα «Δράσεις-Δραστηριότητες εντός του αρχαιολογικού χώρου των Μετεώρων». Πρόκειται ξεκάθαρα για ένα κείμενο που καταδικάζει σχεδόν κάθε δραστηριότητα στη δημόσια γη των Μετεώρων, πλην των δραστηριοτήτων που έχουν μαζικό θρησκευτικό χαρακτήρα, και προτείνει μια σειρά απαγορεύσεων με την πρόφαση της προστασίας της ευρύτερης περιοχής. Ουσιαστικά, το μόνο που θα επιτρέπεται, εκτός από την επίσκεψη στις ιερές μονές, θα είναι η πεζοπορία, και αυτή μόνο από τα ήδη υπάρχοντα μονοπάτια. Οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα είτε απαγορεύεται είτε θα απαιτείται γι’ αυτήν άδεια από συγκεκριμένο υπουργείο, φυσικά έπειτα από τη σύμφωνη γνώμη του Συμβουλίου των Ηγούμενων των Μοναστηριών. Επί της ουσίας, τους παραχωρείται δικαιοδοσία σε δημόσια γη. Ε, κάπου εκεί κατάλαβε ο περισσότερος κόσμος ότι πάνε να μας πάρουν τα πάντα. Από το 1995, με τον περιβόητο νόμο 2351 και τον υποτιθέμενο «ιερό χώρο», όλοι υποψιαζόμασταν ότι κάποια στιγμή θα έπαιρνε άσχημη τροπή όλο αυτό. Το 2014 σιγουρευτήκαμε. Η αντίδραση σχεδόν του συνόλου των συλλόγων-φορέων της περιοχής μας ήταν άμεση και αποτελεσματική. Η προηγούμενη Δημοτική Αρχή αναγκάστηκε να μη γνωμοδοτήσει θετικά και το θέμα πάγωσε. Δυστυχώς, μόνο προσωρινά. Έτσι γεννήθηκε το «Μετέωρα για Όλους» (ΜγΟ), μια κίνηση προερχόμενη από τις ενωμένες φωνές των ντόπιων αλλά και ξένων ανθρώπων που έβλεπαν τη συνεχώς αυξανόμενη αλλοίωση των Μετεώρων, την αδικία, ότι ο νόμος δεν άγγιζε όλους το ίδιο και επίσης την απληστία κάποιων να γιγαντώνεται χρόνο με τον χρόνο. Άνθρωποι κάθε ηλικίας, κάθε επαγγέλματος και κάθε νοοτροπίας συσπειρώθηκαν, χωρίς πολιτικές και οικονομικές σκοπιμότητες, με οδηγό την αλήθεια και το δίκαιο, έχοντας έναν μόνο στόχο: να μπορούν να απολαύσουν όλοι οι άνθρωποι του κόσμου το θαύμα που λέγεται «Μετέωρα», σεβόμενοι πάντα τη φυσική και πολιτισμική του υπόσταση, ώστε να μπορούν και οι επόμενες γενιές να το απολαμβάνουν.
Ένα από τα χαρακτηριστικά των Ελλήνων είναι ότι απαιτούμε να λάβουμε τα προϊόντα της εφαρμογής ενός θεσμού, χωρίς να τηρούμε τις οδηγίες χρήσης της. Ο αρχαιολογικός νόμος, η UNESCO και η Natura 2000, ως θεσμοί, είναι παραπάνω από ικανοί να προστατέψουν την περιοχή. Δυστυχώς, όμως, δεν εφαρμόζονται και δεν υπάρχει κανένας έλεγχος γι' αυτό.
— Πείτε μου για τον νόμο 2351 του 1995. Τι σημαίνει πρακτικά το γεγονός ότι ο χώρος χαρακτηρίζεται «ιερός»; Τι απαγορεύσεις ξεκίνησαν;
Η ευρύτερη περιοχή των Μετεώρων χαρακτηρίζεται από ένα σύνολο προστατευτικών καθεστώτων και νομοθεσιών, κυρίως λόγω των μοναστηριών-μνημείων, κατασκευασμένων ήδη από τον 14ο αιώνα, κάποιων ερειπωμένων ασκηταριών αλλά και λόγω της ύπαρξης αρχαίας πόλης στους πρόποδές τους, του Αιγίνιου. Ο αρχαιολογικός νόμος από τη δεκαετία του 1920 θωρακίζει τη περιοχή. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1988, ολόκληρη η περιοχή αναγνωρίζεται από την UNESCO ως μνημείο φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας. Επίσης, η περιοχή ανήκει στο Δίκτυο Natura 2000. Αυτές και μόνο οι ιδιότητες του βραχώδους συμπλέγματος θα ήταν αρκετές για να το προστατέψουν πλήρως, αρκεί βεβαίως να εφαρμόζονταν. Μας ήρθε, λοιπόν, ουρανοκατέβατος το 1995 ο σκανδαλώδης νόμος 2351 − πιο πολύ γνωστός ως «νόμος της Μιμής», ο οποίος πέρασε όπως περνάν οι κλέφτες τη νύχτα, αθόρυβα και μέσα στην αδιαφάνεια. Προωθημένος από την κ. Λιάνη Παπανδρέου και υπογεγραμμένος από τον κ. Άκη Τσοχατζόπουλο, μέσα σε μία μόλις σελίδα κατάφερε να βάλει τα Μετέωρα σε μεγάλες περιπέτειες, 22 χρόνια τώρα. Σε ένα από τα μείζονα θέματα της περιοχής, δεν δόθηκε η παραμικρή ευκαιρία στις τοπικές δημοτικές αρχές και σε τελική ανάλυση σ’ εμάς τους ίδιους να γνωμοδοτήσουμε και να αποφασίσουμε το μέλλον του τόπου μας. Τι λέει αυτός ο νόμος; Σε ολόκληρο το φυσικό μετεωρίτικο σύμπλεγμα, έκτασης περίπου 6.000 στρεμμάτων, απαγορεύει πρωτίστως τη χρήση της γης ή την άσκηση επαγγελματικών δραστηριοτήτων. Δεν επιτρέπει την κινηματογράφηση ή φωτογράφιση με σκοπό την εμπορική εκμετάλλευση. Απαγορεύει επίσης την εκτέλεση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και την εκτέλεση ασκήσεων ανεμοπτερισμού. Το χειρότερο χαρακτηριστικό αυτού του νόμου όμως δεν είναι οι έτσι κι αλλιώς αναιτιολόγητες απαγορεύσεις. Στην αρχή του νόμου, στο άρθρο 1, ολόκληρη η περιοχή των Μετεώρων βαφτίζεται «ιερή», έξι χιλιάδες στρέμματα δέντρων και βράχων, μέσα στα οποία ζουν και δραστηριοποιούνται για δεκάδες αιώνες τόσοι άνθρωποι. Η έννοια της ιερότητας ενός χώρου εφαρμόζεται σε οριοθετημένες ανθρώπινες κατασκευές που φτιάχτηκαν για να λατρέψουν μέσα σε αυτές οι πιστοί τον Θεό τους. Ιερές είναι οι μονές και οι εκκλησίες. Είναι τουλάχιστον αστείο να χαρακτηρίσει κάποιος «ιερά» έξι χιλιάδες στρέμματα που τα έφτιαξε η φύση εκατομμύρια χρόνια πριν από τη γέννηση οποιασδήποτε θρησκείας. Το χώμα και οι πέτρες δεν γνωρίζουν κανέναν Θεό. Μπορούν να σου πουν, «ξέρεις, φίλε, η αυλή σου, η πλατεία και ο δρόμος όπου περπατάς είναι “ιερά”, απαγορεύεται να κάνεις κάποια πράγματα επειδή υπάρχει ένας ιερός ναός ένα ή δύο χιλιόμετρα πιο πέρα». Σχεδόν σε όλα του τα άρθρα ο νόμος αυτός επικαλείται την «ιερότητα» του χώρου για να δικαιολογήσει τις παραπάνω απαγορεύσεις και τους περιορισμούς, για τους οποίους τον μεγαλύτερο λόγο θα έχουν τα συμβούλια των ηγουμένων των μονών, που θα αποφασίζουν ουσιαστικά κατά το δοκούν τι θα απαγορεύεται, πού θα απαγορεύεται και πώς θα απαγορεύεται.
Ο νόμος 2351 έδιωξε πρώτα τους απλούς ανθρώπους από τα κτήματά τους, αφού έβρισκαν συνεχώς εμπόδια, αδυνατώντας να τα φυλάξουν, να αποθηκεύσουν τα εργαλεία της δουλειάς τους και γενικά να αξιοποιήσουν τη γη τους. Άνθρωποι φτωχοί δεν μπορούσαν να τα βάλουν με το σύστημα και αναγκάστηκαν να φύγουν. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ιστορικών αμπελώνων και οπωρώνων μετατράπηκε σε χέρσα γη και μέρος της φυσικής μας κληρονομιάς αλλοιώθηκε.
Ο ίδιος νόμος έδιωξε τους ανεμοπτεριστές. Οι πολύχρωμες φτερωτές φιγούρες, οι οποίες λειτουργούσαν ως ένα πολύ όμορφο προοίμιο για έναν ξένο που επισκέπτεται για πρώτη φορά τον τόπο μας, εξαφανίστηκαν από την περιοχή. Μπορεί να μην ήταν χιλιάδες, αλλά αγαπούσαν τον τόπο μας και οι περισσότεροι από αυτούς έμεναν στην περιοχή μας ακόμη και εβδομάδες, μέχρι να τους επιτρέψει ο καιρός να πετάξουν − άσε που οι περισσότεροι επέστρεφαν ξανά και ξανά. Οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις που γίνονταν τώρα είναι κάτι απαγορευμένο. Σε μια άλλη χώρα, με άλλους ανθρώπους, σε ένα τόσο μοναδικό μέρος, θα ήταν δεδομένο ότι θα γινόντουσαν πολιτιστικές εκδηλώσεις και παραστάσεις − οι οποίες, βέβαια, θα πραγματοποιούνταν υπό προϋποθέσεις, ώστε να μη δημιουργείται όχληση των μοναζόντων. Στις μέρες μας ακούμε μόνο τη βοή και το μποτιλιάρισμα των εκατοντάδων λεωφορείων που αφήνουν χιλιάδες ανθρώπους μπροστά στην είσοδο των μοναστηριών. Ο νόμος 2351 απαγόρευσε κάθε είδους εικονοληψία για κάθε επαγγελματία – γεγονός που θα συνέβαλε σε μια ποικιλότροπη και πιο ουσιαστική προβολή του τόπου μας. Αν φωτογραφίσεις τις πέτρες των Μετεώρων εντός των «ιερών» ορίων της και βγάλεις λεφτά από αυτό, είσαι παράνομος. Πολλοί επαγγελματίες και εταιρείες φάγανε τα μούτρα τους, ζητώντας άδεια για εικονοληψία. Άλλοι πάλι τα κατάφεραν: ήξεραν πόσα να δώσουν και σε ποιον, για να κάνουν την δουλειά τους.
Αφήνουμε το χειρότερο για το τέλος. Ο νόμος 2351 έσπειρε τη διχόνοια στους ντόπιους και στους μοναχούς. Χρόνο με τον χρόνο, το χάσμα μεταξύ μας μεγαλώνει, το ίδιο και οι έχθρες. Είναι κάποιοι ντόπιοι που υποστηρίζουν καθολικά κάθε είδους απαγορεύσεις, από την άλλη μεριά υπάρχουν και μοναχοί που διαφωνούν με όλα αυτά που γίνονται και δεν δέχονται άλλο να φορούν παρωπίδες. Τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται διάφορα κρούσματα πολύ περίεργων φαινομένων. Η αστυνομία έχει κυνηγήσει ντόπιους και ξένους στα καλά καθούμενα επειδή πήγαν να ασκήσουν τα μη απαγορευμένα αθλήματα της αναρρίχησης, του αλεξίπτωτου πλαγιάς (parapente) και του άλματος βάσης (base jumping). Ως και τον Ορειβατικό Σύλλογο Καλαμπάκας επιχείρησε να διώξει, τα μέλη του οποίου έκαναν πεζοπορική εκδρομή, με σκοπό να κόψουν την πρωτοχρονιάτικη πίτα του συλλόγου. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα υπήρξαν αινιγματικοί φύλακες, χωρίς καμία δικαιοδοσία, που μετά τη δύση του ήλιου έδιωχναν ντόπιους αλλά και ξένους από τα Μετέωρα.
Πριν από λίγους μήνες, ένας συμπολίτης μας, θέλοντας να είναι τυπικός και νόμιμος, πήγε να ζητήσει άδεια από το γραφείο της τοπικής Εφορείας Αρχαιοτήτων για να οργανώσει συνάντηση αθλητών highline − ζήτημα αν θα μάζευε εκατό-διακόσια άτομα, εννοείται πολύ μακριά από κάποιο μοναστήρι, όπου δεν θα υπήρχε καμία περίπτωση όχλησης των μοναζόντων. Εκτός του ότι δεν του δόθηκε η άδεια, βρέθηκε κατηγορούμενος επειδή η Ιερά Μονή του Αγίου Στεφάνου τού έκανε ασφαλιστικά μέτρα και κρίθηκε ένοχος!
Πριν από δύο μήνες ξεκίνησε ένα νέο θρίλερ. Στις 25 Απριλίου ’17, στο Περιφερειακό Συμβούλιο Θεσσαλίας υπερψηφίστηκε, στο πλαίσιο της γνωμοδότησης, ένα προσχέδιο Προεδρικού Διατάγματος με τίτλο «Θέσπιση χρήσεων και δραστηριοτήτων εντός του ιερού χώρου των Μετεώρων». Πότε το μάθαμε; Πέντε μέρες πριν. Για άλλη μια φορά ελήφθησαν αποφάσεις στον δήμο μας ερήμην των πολιτών του. Από όλες τις κινήσεις και τους ελιγμούς της σημερινής Δημοτικής Αρχής, προκύπτει το συμπέρασμα ότι το προσχέδιο Π.Δ. κρύφτηκε μέσα στα συρτάρια και με συνοπτικές διαδικασίες προωθήθηκε καταλλήλως για ψήφιση από το Περιφερειακό Συμβούλιο της Θεσσαλίας, τα περισσότερα μέλη του οποίου δεν έχουν ιδέα τι γίνεται στον τόπο μας. Η Δημοτική Αρχή Καλαμπάκας που την όρισε ως εκπρόσωπό της δεν έδωσε την ευκαιρία στους άμεσα εμπλεκομένους να ακουστούν και να κάνουν τις προτάσεις τους. Η Περιφέρεια Θεσσαλίας, με τη σειρά της, δεν μας άφησε κανένα περιθώριο εύρεσης μιας πολιτισμένης λύσης. Το προσχέδιο Π.Δ. τώρα βρίσκεται στο υπουργείο Πολιτισμού και περιμένουμε όλοι να δούμε ποιο θα είναι το επόμενο βήμα.
Τι αναφέρουν οι νέες προτάσεις; Εντός της συνολικής έκτασης της δημόσιας γης των Μετεώρων απαγορεύονται, εκτός από τις πτήσεις ανεμοπτέρων, η χρήση αλεξίπτωτου πλαγιάς, αερομοντέλων, αερόστατων και drones. Δεν επιτρέπεται η εκτέλεση αγώνων με μοτοσικλέτες ή αυτοκίνητα κάθε τύπου, η θήρα, η εγκατάσταση οργανωμένης ή μη κατασκήνωσης, η στάθμευση με σκοπό τη διανυκτέρευση τροχόσπιτων και τροχοβιλών, ακόμη και η διαμονή στην ύπαιθρο μετά τη δύση του ηλίου. Πλέον, εκτός της επαγγελματικής, θα απαγορεύεται συνολικά η κινηματογράφηση, η βιντεοσκόπηση και οι παντός τύπου εναέριες λήψεις. Σε ακτίνα 50 μέτρων από τα βράχια πάνω στα οποία υπάρχουν ενεργές ιερές μονές, καθώς και στα βράχια όπου εντοπίζονται κατάλοιπα ασκηταριών και προσευχαδίων, θα απαγορεύονται διάφορα αθλήματα, όπως η αναρρίχηση, η σχοινοβασία κ.λπ. Να προστεθεί ότι αυτά ορίζονται τελείως αυθαίρετα και ανακριβώς, καθώς δεν έχει γίνει κανενός είδους αρχαιολογική αυτοψία. Οι μόνοι που μπορούν να προσεγγίσουν τις κορυφές είναι οι αναρριχητές και ουδέποτε ζητήθηκε η συνδρομή τους. Καθίσταται εμφανές ότι για τον προσδιορισμό των αρχαιολογικών καταλοίπων χρησιμοποιήθηκαν κώδικες, χειρόγραφα και γκραβούρες από τις βιβλιοθήκες των μονών σε μια κατάφωρα αντιεπιστημονική προσέγγιση εκ μέρους της τοπικής Εφορείας Αρχαιοτήτων. Με άλλα λόγια, δεν έχουν ιδέα για τι πράγμα μιλάνε. Σε περίπτωση που εφαρμοστεί, θα απαγορευτεί η αναρρίχηση στο 85% του συνολικού πεδίου στα Μετέωρα τελείως αναιτιολόγητα, ακόμη και από αρχαιολογική σκοπιά. Τέλος, μετά από μια τριετία θα φύγουν τα εναπομείναντα περίπτερα εμπορίας ειδών λαϊκής τέχνης και οι καντίνες, ώστε να λειτουργήσουν απερίσπαστα όσα βρίσκονται εντός των μονών. Όπως ακριβώς και στον Ν.2351, έτσι και εδώ, όπου κάποιες από τις παραπάνω δραστηριότητες δεν θα απαγορεύονται πλήρως, θα επιτρέπονται μόνο έπειτα από θετική γνωμοδότηση των ηγουμενοσυμβουλίων των ιερών μονών και κατόπιν έγκρισης του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού − τρέχα-γύρευε δηλαδή. Οδηγούμαστε ξεκάθαρα πλέον σε ένα ιδιότυπο άβατο που θα έχει χώρο μόνο γι’ αυτούς που παρουσιάζουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και ταιριάζουν με τις προδιαγραφές των μοναστηριών. Μόνο ο φράχτης λείπει προς το παρόν, ίσως να τον δούμε κι αυτόν στο μέλλον. Όλοι οι ντόπιοι θα γίνουμε ξένοι, δεν θα είμαστε ευπρόσδεκτοι στο μέρος που γεννηθήκαμε και αγαπάμε. Η μεγιστοποίηση της διχόνοιας και της έχθρας μεταξύ πολιτών - μοναστηριών θα φτάσει στο ζενίθ και οι συνέπειες μπορεί να είναι ανεξέλεγκτες και καταστροφικές.
— Ως μνημείο της UΝESCO και μέρος της NATURA, δεν υπάρχουν απαγορεύσεις έτσι κι αλλιώς; Δεν θα πρέπει να ισχύουν, άρα, περιορισμοί για την προστασία των μνημείων;
Σαφώς υπάρχουν και θα πρέπει να ισχύουν περιορισμοί. Βασικά, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε κάτι σημαντικό, για να μη διαστρεβλώνεται η εικόνα μας ως κίνησης πολιτών από διάφορους «καλοθελητές». Ούτε αναρχικοί είμαστε, ούτε μηδενιστές, ούτε και άθεοι. Είμαστε ο μέσος ενεργός πολίτης που αγαπά πραγματικά τον τόπο του και αγωνίζεται να διατηρήσει μια θεμελιώδη ποιότητα ζωής γι’ αυτόν και τα παιδιά του. Θα αυτοαναιρούμασταν αν σου λέγαμε ότι το προσχέδιο Π.Δ. που έχουμε όλοι καταδικάσει δεν έχει και σημεία με τα οποία συμφωνούμε. Για παράδειγμα, το προσχέδιο Π.Δ. απαγορεύει την οποιαδήποτε θήρα παντός θηράματος. Συμφωνούμε απόλυτα. Σε έναν χώρο που τον κατακλύζουν καθημερινά πεζοί και οχήματα, κυνηγοί με τα όπλα στα χέρια είναι κάτι απίστευτα επικίνδυνο − εξάλλου αλλοιώνει την πανίδα της περιοχής, άρα και τη φυσική της κληρονομιά. Όμως αυτό, έτσι κι αλλιώς, προβλέπεται από το πρόγραμμα NATURA 2000. Το προσχέδιο Π.Δ. απαγορεύει την εγκατάσταση οργανωμένης κατασκήνωσης, τροχόσπιτων κ.λπ. Μα, κοροϊδευόμαστε μεταξύ μας; Όλα αυτά ρυθμίζονται από τον αρχαιολογικό νόμο και τον νόμο 392/1976. Τα ακραία και αντισυνταγματικά σημεία του προσχεδίου Π.Δ., που είναι και τα περισσότερα, είναι αυτά που το κρίνουν ακατάλληλο και σκανδαλώδες. Απαγορεύεται, λέει, η διαμονή στην ύπαιθρο μετά τη δύση του ηλίου! Απαγορεύεται η βιντεοσκόπηση χωρίς την προηγούμενη έγκριση του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού! Δηλαδή, αν ξεμείνει ένας κακόμοιρος τουρίστας σε ένα μονοπάτι τη νύχτα θα περάσει αυτόφωρο; Εάν πάμε με την παρέα ψηλά σε έναν βράχο να απολαύσουμε τα πεφταστέρια θα μας κλείσουν φυλακή; Θα κυνηγάνε ντόπιους και ξένους μέσα σε έξι χιλιάδες στρέμματα για να ελέγχουν τις κάμερες και τα κινητά; Πού ζούμε; Σε εποχές δικτατορίας; Στον Μεσαίωνα;
Το προσχέδιο Π.Δ. απαγορεύει μία σειρά πτητικών δράσεων, όπως τα αερόστατα, τα drones, το παραπέντε κ.λπ. Μα, για όλες αυτές τις δραστηριότητες υπάρχουν ήδη νομοθεσίες και ΦΕΚ που, φυσικά, περιέχουν επιπλέον περιορισμούς σε περιπτώσεις αρχαιολογικών μνημείων (Ν. 3152/2016, ΦΕΚ 309/2006, ΦΕΚ 9/2010). Δηλαδή, όλες αυτές τις νομοθεσίες που κάθισαν σε ένα τραπέζι δικηγόροι, αθλητές, αρχαιολόγοι, άνθρωποι της πολιτικής αεροπορίας και έκαναν σοβαρή μελέτη για να τις εξαγάγουν, θα τις ακυρώσει αυτό το προσχέδιο Π.Δ. αποτρέποντας αναιτιολόγητα τα πάντα;
— Μιλάτε για «αλλοίωση και διάβρωση» των Μετεώρων. Με ποιον τρόπο γίνονται, από τη στιγμή που προστατεύονται ως μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς από την UNESCO;
Ένα από τα χαρακτηριστικά των Ελλήνων είναι ότι απαιτούμε να λάβουμε τα προϊόντα της εφαρμογής ενός θεσμού, χωρίς να τηρούμε τις οδηγίες χρήσης της. Ο αρχαιολογικός νόμος, η UNESCO και η Natura 2000, ως θεσμοί, είναι παραπάνω από ικανοί να προστατέψουν την περιοχή. Δυστυχώς, όμως, δεν εφαρμόζονται και δεν υπάρχει κανένας έλεγχος γι’ αυτό. Ακόμη και ο νόμος 2351 στο άρθρο 2, παράγραφος 3 γράφει: « Η ανέγερση, προσθήκη, κατεδάφιση, συντήρηση, επισκευή, μετασκευή και η εσωτερική ή εξωτερική διαρρύθμιση οικοδομημάτων στην ιερή περιοχή των Μετεώρων επιτρέπεται μόνο μετά από προηγούμενη άδεια που χορηγείται με απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού, μετά από γνώμη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ)». Αυτή η παράγραφος δεν θα μπορούσε να λείπει από αυτό τον νόμο, αφού θα ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με τον αρχαιολογικό νόμο και την UNESCO. Ίσως η μοναδική λογική παράγραφος στον σκανδαλώδη νόμο 2351 είναι και η μόνη που όχι μόνο δεν εφαρμόζεται αλλά έχει παραβιαστεί με τον χειρότερο τρόπο εκατοντάδες φορές. Από πού να ξεκινήσουμε; Το σύνολο του μετεωρίτικου συμπλέγματος έχει γίνει αγνώριστο τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Στα μοναστήρια βλέπει κανείς τεράστιες προεκτάσεις, καινούργιες πτέρυγες, έως και πενταώροφα διαμερίσματα και ασανσέρ. Γύρω από αυτά, τεράστιες εκτάσεις γης έχουν εκχερσωθεί για να δημιουργηθεί χώρος για «ιερά» πάρκινγκ και «ιερά» αμπέλια. Υπάρχοντες δρόμοι έχουν διπλασιαστεί σε πλάτος, νέοι δρόμοι έχουν ανοιχτεί και ασφαλτοστρωθεί. Τα κατάλοιπα οικοδομικών εργασιών και ανακαινίσεων έχουν αφήσει ανεξίτηλο σημάδι πάνω στους βράχους που τα φιλοξενούν και γύρω από αυτούς. Ασβέστες και υγρά κονιάματα έχουν ασπρίσει το μετεωρίτικο πέτρωμα από γκριζόμαυρο ψαμμίτη. Στους πρόποδες αυτών βουνά από μπάζα κάθε λογής, κεραμίδια, σίδερα, πλακάκια και μπιντέδες έχουν εξαθλιώσει το μέρος. Οι εργάτες τα πετούν από την κορυφή του βράχου, δεκάδες ή και εκατοντάδες μέτρα ψηλότερα, και υπάρχει ο κίνδυνος να χαθούν ανθρώπινες ζωές, αφού προσγειώνονται σε απόσταση αναπνοής ή και πάνω στα μονοπάτια. Θέλουν να απαγορεύσουν τις εναλλακτικές δραστηριότητες σε έναν τόπο που προστατεύεται από τόσο ισχυρές νομοθεσίες και, παρ’ όλα αυτά, έχει γίνει ένα απέραντο εργοτάξιο. Κατηγορούν τους αναρριχητές ότι προξενούν μόνιμη ζημιά στον βράχο, κάνοντας τρύπες μεγέθους ενός μολυβιού για να ασφαλίσουν τη διαδρομή τους, όταν ταυτόχρονα δεκάδες κομπρεσέρ κατασκίζουν τα έρμα τα βράχια και ξεκολλούν κομμάτια εκατοντάδων τόνων. Γιατί τόσο μίσος απέναντι στον ορειβάτη και αναρριχητή, που στο κάτω-κάτω ήταν στα Μετέωρα πολύ πριν από τον μοναχό και χωρίς αυτόν δεν θα είχε φτιαχτεί κανένα μοναστήρι; Είναι δυνατόν να απαγορευτεί σχεδόν εξ ολοκλήρου η αναρρίχηση στον τόπο όπου γεννήθηκε και που από το 2020 θα αποτελεί επίσημο ολυμπιακό άθλημα; Θέλουν να εκδιώξουν αυτόν που κάνει παραπέντε και highline, δραστηριότητες που απαιτούν πλήρη ησυχία, συγκέντρωση και εσωτερική γαλήνη, όταν την ίδια στιγμή εκατοντάδες λεωφορεία αγκομαχούν και ορδές τουριστών φωνάζουν έξω ακριβώς από την πόρτα των ιερών μονών;
Όταν η UNESCO ασχοληθεί με το ζήτημα, και κάποια στιγμή θα το κάνει, ο κίνδυνος αποχαρακτηρισμού του τόπου από μνημείο φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς είναι πολύ μεγάλος. Και τότε όχι η τοπική, όχι η πανελλήνια, αλλά η παγκόσμια κατακραυγή θα είναι τεράστια και θα γίνουμε διεθνώς ρεζίλι, με πολύ μεγάλες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Γιατί ένα από τα κορυφαία παγκόσμια μνημεία της ανθρωπότητας θα αποδειχτεί ότι έχει υποστεί αλλοιώσεις και διαβρώσεις άνευ προηγουμένου. Γιατί τα Μετέωρα δεν είναι τσιφλίκι ούτε των δεκάδων μοναχών ούτε των χιλιάδων κατοίκων που ζούνε από κάτω, είναι κληρονομιά των ανθρώπων όλου του κόσμου και μόνο ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται.
— Γιατί δαιμονοποιείται ο εναλλακτικός τουρισμός; Από άγνοια ή είναι σκόπιμο;
Κυρίως είναι σκόπιμο. Όταν κάποιος θέλει να περάσει άδικους νόμους και αβάσιμα Προεδρικά Διατάγματα, η προπαγάνδα είναι ένα σημαντικό εργαλείο για να τα καταφέρει, αφού δεν έχει το δίκιο με το μέρος του. Είναι τραγικό αυτό που βιώνουμε. Από τη μια, οι λίγοι, «κακοί», ακραίοι επισκέπτες που με κάθε εναλλακτική δραστηριότητα ενοχλούν και διαβρώνουν μονάζοντες και βράχια, άρα πρέπει να φύγουν. Από την άλλη, οι πολλοί, οι «καλοί» θεοσεβούμενοι τουρίστες του μαζικού θρησκευτικού τουρισμού που στηρίζουν οικονομικά την περιοχή και πρέπει να προστατευτούν από τους πρώτους, άρα είναι αναγκαίο να βγει ένα Π.Δ. Καταρχάς, όντως το μεγαλύτερο ποσοστό των επισκεπτών μας ανήκει στον μαζικό, κατευθυνόμενο τουρισμό, όχι όμως και θρησκευτικό. Είναι πραγματικά ελάχιστοι αυτοί που έρχονται για να προσκυνήσουν και να λατρέψουν τους θησαυρούς της Ορθοδοξίας. Οι περισσότεροι εξ αυτών, ασιατικής καταγωγής, όχι μόνο να προσκυνήσουν δεν ήρθαν αλλά ούτε σταυρό δεν ξέρουν να κάνουν. Το συντριπτικό ποσοστό αυτών των τουριστών δεν είναι καν χριστιανοί ορθόδοξοι. Έρχονται απλώς γιατί ο συνδυασμός της μοναδικότητας του τόπου μας και οι χαμηλότατες τιμές που προσφέρουν τα τουριστικά πρακτορεία είναι ένα δέλεαρ γι’ αυτούς − και καλά κάνουν και έρχονται. Κανείς δεν θέλει να τους διώξει. Αλλά όχι, δεν είναι αυτοί που στηρίζουν οικονομικά τόσο πολύ την περιοχή μας. Και πώς να το κάνουν, αφού το μεγαλύτερο ποσοστό έρχεται στον τόπο μας μόλις για μισή μέρα και λιγότερο. Ανεβαίνουν κατευθείαν στα Μετέωρα, στοιβάζονται μέσα στα μοναστήρια, ψωνίζουν από κει, κατεβαίνουν, στοιβάζονται σε εστιατόρια, κυρίως έξω από την Καλαμπάκα και το Καστράκι, τρώνε ένα πιάτο φαΐ και αυτό ήταν, εξαφανίστηκαν. Τι έμεινε στους κατοίκους της περιοχής; Τα σκουπίδια και η ηχορύπανση.
Ο εναλλακτικός επισκέπτης λειτουργεί με εντελώς διαφορετική φιλοσοφία. Μελετά το μέρος που θα επισκεφτεί από πριν. Δεν πάει όπου τον πάνε, θέλει να αποκομίσει μια εμπειρία ζωής από τον τόπο. Γι’ αυτό και κάθεται μέρες, ακόμη και εβδομάδες. Θέλει να δει πολλές εικόνες, να κάνει πολλές δραστηριότητες. Φυσιολάτρης πάνω απ’ όλα, όχι σκουπίδια δεν αφήνει, αλλά βλέπουμε πάμπολλες φορές να κατεβαίνει από τα μονοπάτια μας με σακούλες που περιέχουν σκουπίδια από άλλους. Επειδή είναι συνήθως πολυταξιδεμένος, έχει μάθει να σέβεται τις παραδόσεις και τους ανθρώπους του μέρους που επισκέπτεται. Και όταν γυρίσει στην πατρίδα του θα παροτρύνει κι άλλους να έρθουν, αφού έχει απολαύσει πλήρως και σε βάθος την περιοχή − άσε που πολλές φορές ξανάρχεται. Χρειάζεται να ρωτήσουμε ποιος είναι αυτός που στηρίζει οικονομικά περισσότερο τον τόπο; Την ίδια στιγμή που η Ελλάδα και ολόκληρος ο κόσμος έχει συνειδητοποιήσει ότι το καλύτερο δυνατό μέλλον του τουρισμού είναι οι ποικίλες και εναλλακτικές δραστηριότητες και που όλες οι ενέργειες των εμπλεκόμενων φορέων, τοπικών διοικήσεων και κυβέρνησης προωθούνται προς αυτή την κατεύθυνση, μια χούφτα ανθρώπων θέλει να καταδικάσει και να υποβαθμίσει τον τόπο μας με νόμους και διατάγματα.
— Πιστεύετε ότι υπάρχουν πολιτικές σκοπιμότητες πίσω από αυτό το Προεδρικό Διάταγμα;
Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν υπάρχουν πολιτικές σκοπιμότητες, ίσως. Δύο και πλέον μήνες ύστερα από την ανακάλυψη του υπό έκδοση Π.Δ. ακόμη δεν ξέρουμε ποιος είναι ο ιθύνων νους πίσω από αυτό. Το σίγουρο είναι ότι υπάρχουν οικονομικές σκοπιμότητες. Ετησίως περνάνε από τα Μετέωρα τουλάχιστον 1,5 εκατομμύρια επισκέπτες τον χρόνο, ενώ πολλοί υπολογίζουν ότι ξεπερνούν κατά πολύ τα δύο εκατομμύρια. Επίσημα στοιχεία δεν υπάρχουν από κανέναν. Η συντριπτική πλειονότητα αυτών είναι αλλοδαποί και θα επισκεφτούν τουλάχιστον δύο ή και παραπάνω ιερές μονές από τις έξι συνολικά. Κάθε ξένος που περνά το κατώφλι ενός μοναστηριού δίνει 3 ευρώ. Πρόσθεσε το γεγονός ότι κάποια μοναστήρια εντός του ιερού τους χώρου διατηρούν καταστήματα και κάνε τους υπολογισμούς. Εδώ παίζονται πολλά, πάρα πολλά χρήματα. Παρεμπιπτόντως, τα έσοδα αυτά πού πάνε; Εκδίδονται νόμιμες αποδείξεις ή μήπως κόβονται εισιτήρια τα οποία είναι αθεώρητα; Πριν από λίγες μέρες έγινε στην πόλη της Καλαμπάκας μια δημόσια συζήτηση για το φλέγον ζήτημα των Μετεώρων. Θυμήθηκε ο δήμαρχος να συζητήσει το θέμα με τον λαό, κατόπιν εορτής, αφού πρώτα υπέκρυψε ολόκληρο σχέδιο Π.Δ., ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες αυτών που αντιπροσωπεύει. Δεν έπεφτε καρφίτσα στην αίθουσα, πολύ βαρύ το κλίμα. Εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, υπήρξε έντονη κατακραυγή σε αυτό το προσχέδιο και σε ό,τι πρεσβεύει. Όλοι ήταν εκεί, μισθωτοί και επαγγελματίες, νέοι και συνταξιούχοι, νοικοκυρές και αθλητές. Μονάχα οι μοναχοί και οι μοναχές έλειπαν, που είχαν στείλει βέβαια τους «πραιτοριανούς» τους. Από τους ίδιους, όμως, κανένας. Δεν τους αφορά το ζήτημα, δεν τους αγγίζει; Ακούστηκαν πολλές αλήθειες εκείνη την ημέρα, αποκαλύφθηκαν πολλά. Ο κόσμος ξεκίνησε να τα βγάζει από μέσα του.
— Τι προτείνετε να γίνει; Πώς θα μπορούσαν να λυθούν όλα αυτά τα προβλήματα που έχουν προκύψει στα Μετέωρα;
Απαντούμε αρχικά με ένα δημόσιο κάλεσμα προς όλους, να έρθουν να μας γνωρίσουν από κοντά, να ενημερωθούν και να παλέψουν μαζί μας για το βέλτιστο μέλλον του τόπου μας. Λειτουργεί ομάδα στο Facebook, η οποία αυτήν τη στιγμή πρέπει να φτάνει τα τρεις χιλιάδες μέλη. Τους δεχόμαστε όλους, πολλές δράσεις και τοποθετήσεις έχουν γίνει από υποστηρικτές από χιλιόμετρα μακριά. Εξυπακούεται ότι δεν δεχόμαστε οποιοδήποτε προσβλητικό σχόλιο προς οποιονδήποτε πολίτη, μονάζοντα, σύλλογο και τα θεία.
Λύση με ένα υπό ψήφιση αντισυνταγματικό Προεδρικό Διάταγμα δεν μπορεί να υπάρξει. Αυτό το τραγικό χαρτί θα πρέπει να αποσυρθεί. Αν η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Κονιόρδου, μετά απ’ ό,τι έχει συμβεί, δεν έχει ακόμη πειστεί, οφείλει να έρθει να δει η ίδια τι γίνεται. Οφείλει να συζητήσει με τους πολίτες, με τους μοναχούς, με τους αθλητές, με τους φορείς, με όλους, και να εξάγει τα συμπεράσματά της. Ισορροπημένη λύση με την πέτρα του σκανδάλου να βρίσκεται σε ισχύ επίσης δεν μπορεί να υπάρξει. Ο «ιερός» και εξόχως μεσαιωνικός στη σύλληψή του νόμος 2351, αν δεν καταργηθεί, θα πρέπει οπωσδήποτε να αλλάξει μορφή. Πριν προχωρήσουμε στη λύση, πρέπει τα αρμόδια κλιμάκια να κάνουν ουσιαστικούς ελέγχους, αυτοψίες και να γίνει η εκτίμηση των πολλών «τραυμάτων» των Μετεώρων. Να κάτσουμε σε ένα τραπέζι για όσο καιρό χρειαστεί, και όλοι μαζί, πολίτες, μονάζοντες, αθλητές, επιστήμονες, σύλλογοι και φορείς να βρούμε τις λύσεις. Οι προτάσεις είναι αναρίθμητες και ικανές να φέρουν την ισορροπία και την αειφόρο ανάπτυξη που χρειάζεται ο τόπος.
Πρωτίστως θα πρέπει να βελτιωθεί η γενική εικόνα των Μετεώρων. Η περιοχή πρέπει να καθαριστεί από μπάζα αλλά και σκουπίδια, κυρίως γύρω από τις ιερές μονές. Εννοείται πως πρώτοι εμείς θα σταθούμε αρωγοί σε αυτό το εγχείρημα. Τα μονοπάτια να συντηρηθούν, να μπουν σημάνσεις και ενημερωτικές πινακίδες. Είναι δυνατόν και στο πιο άγνωστο μονοπάτι ελάσσονος σημασίας, σε οποιονδήποτε άλλο τόπο, να υπάρχουν σημάνσεις και τα πιο κορυφαία μονοπάτια παγκόσμιας κλίμακας στα Μετέωρα να έχουν αυτό το χάλι; Θέλουμε να δούμε αρμόδιους υπαλλήλους του δήμου να ρυθμίζουν κυκλοφορία Ι.Χ. και λεωφορείων, να μεριμνούν για την καθαριότητα του χώρου, να επιβάλλουν κυρώσεις σε όσους δεν σέβονται το περιβάλλον αλλά και τον μοναστικό βίο, να ενημερώνουν και να απομακρύνουν τροχόσπιτα και τροχοβίλες που εν αγνοία τους διανυκτερεύουν στα Μετέωρα, πολύ συχνά σε κοντινή απόσταση από τις ιερές μονές. Θέλουμε να δούμε στα κομβικά σημεία συγκέντρωσης των λεωφορείων να εγκαθίστανται τουαλέτες, να μην τρέχουν από δω και από κει οι έρημοι οι τουρίστες έξω από τα μοναστήρια να κάνουν την ανάγκη τους. Αυτά που θέλουμε είναι απλά, άμεσα εφαρμόσιμα και θα δώσουν νέα και υγιή δυναμική στον τόπο και τα όποια έξοδα προκύψουν θα αντισταθμιστούν από αναρίθμητα οφέλη στο βραχυπρόθεσμο μέλλον και θέσεις εργασίας. Σε τελική ανάλυση, αποτελεί ύβρη, σε ένα μέρος με εκατομμύρια επισκέπτες, τα παιδιά μας να μην μπορούν να βρούνε μια θέση εργασίας, να αυτοεξορίζονται στο εξωτερικό και ο τόπος μας να μαραζώνει…
(Στη συζήτηση συμμετείχαν, αλφαβητικά: Γιαννούλας Μιχάλης – Ελεύθερος Επαγγελματίας, Μηχανικός Τηλεπικοινωνιών, Θεοδώρου Μάρω – Εικαστικός, Κυριακούλης Δημήτριος – Καθηγητής Φυσικής Αγωγής, Νταμπαλής Παναγιώτης – Φυσικός, Ντάπας Γιώργος – Ιδιωτικός υπάλληλος, Αθλητής αναρρίχησης & αλεξιπτώτου πλαγιάς, Σαράντης Μούτος – Μαθηματικός, Μουσικός, Τριανταφύλλου Ηλιάνα – Καθηγήτρια Γαλλικής Φιλολογίας, Συγγραφέας, Χαρτόπουλος Δημήτρης- Δικηγόρος).
ΟΜΑΔΑ ΜγΟ στο facebook κανε search στο facebook: ΜΕΤΕΩΡΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ