Στην Θεσσαλονίκη η λέξη κατασκήνωση είναι συνυφασμένη με την ΧΑΝΘ, και μάλιστα είναι επίσης συνυφασμένη με το Πήλιο και όχι τόσο με την Χαλκιδική.
Η πρώτη, μακροβιότερη, και πιο θρυλική κατασκήνωση που ιδρύθηκε ποτέ στην χώρα άνοιξε τις πόρτες της πριν από εκατό περίπου χρόνια, το 1924, όταν ακόμα η έννοια της παιδικής κατασκήνωσης ήταν παντελώς άγνωστη στην Ελλάδα, και η ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στο σύγχρονο Ελληνικό Κράτος μετρούσε λίγα μόλις χρόνια.
Ο λόγος για την ιστορική πανελλαδική Κατασκήνωση της Χ.Α.Ν στον Αϊ Γιάννη του Πηλίου, που μεγάλωσε γενιές και γενιές παιδιών απ' όλη την χώρα (περισσότερα από 30.000 παιδιά μέχρι σήμερα ), και μόλις γιόρτασε τα 90κοστά γενέθλια της με ένα ξεχωριστό τριήμερο εκδηλώσεων – στο οποίο παρών ήταν και ο αιωνόβιος σήμερα πρώτος της κατασκηνωτής.
Συναντήσαμε τον Πρόεδρο του Εθνικού Συμβουλίου Χ.Α.Ν. Ελλάδος, και πρώην πρόεδρο της ΧΑΝΘ, κ. Γιάννη Σωσσίδη λίγο πριν αναχωρήσει για το Πήλιο, και μάθαμε όλη την ιστορία της κατασκήνωσης- ενώ συγχρόνως περιηγηθήκαμε στο πιο .. stand-by-me-αλά-ελληνικά vintage φωτογραφικό αρχείο.
Ιδού!
Μαθήματα Ιστορίας
1918: H Αμερικάνικη ΧΑΝ (YMCA) ιδρύει λέσχες ψυχαγωγίας για νέους και στρατιώτες στην Ελλάδα, με στόχο την εκπαίδευση και την καθοδήγηση τους στον δρόμο της πίστης και της ευγενούς άμιλλας.
1921: Ιδρύεται η ΧΑΝ Θεσσαλονίκης
1922: Η ιδέα της ίδρυσης μιας θερινής κατασκήνωσης στην Θεσσαλονίκη συζητιέται για πρώτη φορά από τον Charles Stanley Lamb.
1922: Η Αμερικάνικη ΧΑΝ (YMCA) συμμετέχει στην περίθαλψη προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής στην Αθήνα.
1923:Ίδρυση της ΧΑΝ Αθήνας
1924: Ιδρύεται η πανελλαδική κατασκήνωση της ΧΑΝ στο Πήλιο, με Έλληνα διευθυντή και Αμερικανό σύμβουλο διοίκησης ( Lewis William Riess), ο οποίος μετέδιδε τις γνώσεις και την πείρα σε κατασκηνωτικά θέματα.
1924-1939: Η κατασκήνωση λειτουργεί απρόσκοπτα μέχρι την δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος απαγόρευσε την λειτουργία της, και δήμευσε όλα τα περιουσιακά στοιχεία της ΧΑΝ.
Ακολουθεί ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, και η κατασκήνωση παραμένει κλειστή.
1946: Ο προπολεμικός Διευθυντής της ΧΑΝΘ Herbert Lansdale επιστρέφει στην Ελλάδα ως απεσταλμένος του Αμερικάνικου Υπουργείου Εξωτερικών.
Η Αμερικάνικη ΧΑΝ προσφέρει το ποσό των 100.00 δολαρίων, και η ελληνική ΧΑΝ στέκεται πάλι στα πόδια της, αλλά τα σύννεφα του εμφυλίου έχουν ήδη αρχίσει να εμφανίζονται.
1946-1950: Η κατασκήνωση αναστέλλει την λειτουργία της.
1951: Η κατασκήνωση στο Πήλιο ανοίγει ξανά τις πόρτες της , με διευθυντή τον Μίμη Τσικίνα ο οποίος διετέλεσε και διευθυντής της ΧΑΝΘ.
Έκτοτε η κατασκήνωση συνεχίζει απρόσκοπτα την λειτουργία της μέχρι και σήμερα.
1993: Επιτρέπεται η συμμετοχή κοριτσιών στην κατασκήνωση
2014: Η πρώτη ελληνική κατασκήνωση γιορτάζει τα 90 της χρόνια.
Κατασκήνωση ετών 90
Αμέσως μετά την ίδρυση της ΧΑΝΘ, το 1921, είχε δημιουργηθεί μία ημερήσια κατασκήνωση στο Αγγελοχώρι, εδώ στο Καραμπουρνάκι. Λεγόταν "Φίλιππος ο Μακεδών", και τα παιδιά περνούσαν εκεί μία ολόκληρη μέρα, σαν εκδρομή. Μιλάμε για την εποχή όπου έκανε κανείς άνετα μπάνιο στην θάλασσα της Θεσσαλονίκης.
Δεν κράτησε όμως για πολύ, μιας που υπήρχαν θέματα με τις συνθήκες υγιεινής, πολλά κουνούπια, και φόβοι για ελονοσία.
Πάρθηκε έτσι η απόφαση να βρεθεί ένα μέρος μέσα στη φύση.
―Και πώς προέκυψε ο Αϊ Γιάννης του Πηλίου;
Ο Πανάς ήταν μέλος του πρώτου διοικητικού συμβουλίου της ΧΑΝΘ, κι ήταν εκτός των άλλων και ερασιτέχνης ψαράς, με ένα δικό του βαρκάκι ξύλινο που το είχε στην Καλαμαριά. Μια μέρα, λοιπόν, πήρανε αυτό το καΐκι και πλεύσανε από τον Όλυμπο στο ανατολικό Πήλιο, φτάνοντας στον Αι Γιάννη.
Τους πήγε σε μία παραλία απομονωμένη, την παραλία του Παπά Νερό, που πλέον είναι μια τουριστική παραλία- και τους υπέδειξε το μέρος.
―Μιλάμε για την πρώτη κατασκήνωση που ιδρύθηκε ποτέ στην Ελλάδα, έτσι;
Ναι. Ήταν η πρώτη οργανωμένη κατασκήνωση στη χώρα για παιδιά και εφήβους. Η επόμενη ιδιωτική κατασκήνωση μετά την ΧΑΝ λειτούργησε την δεκαετία του '70, μισό αιώνα μετά. Σκεφτείτε ότι το 1924 που λειτουργεί για πρώτη φορά η κατασκήνωση στο Πήλιο είμαστε μόλις δύο χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η χώρα είχε πολλά προβλήματα...
―Και δέκα μόλις χρόνια σχεδόν από την Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.
Ακριβώς. Και παρ' όλα αυτά δημιουργείται ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα το οποίο γνώρισε πρωτοφανή απήχηση.
―Δεν ξένισε τον κόσμο;
Θέλω να πω, ποιος έστελνε το παιδί του κατασκήνωση το 1924;
Ήταν σίγουρα κάτι πρωτόγνωρο, κι όμως υπήρχε η ανάγκη τα παιδιά να μπορέσουν να κάνουν διακοπές στη φύση, με τα στοιχειώδη θέματα να είναι καλυμμένα προκειμένου να μπορέσουν να παίξουν, να ενταχθούν σε ένα κοινωνικό σύνολο.
―Κύριε Σωσσίδη, η κατασκήνωση της ΧΑΝ ήταν μία κατασκήνωση της αστικής –και άνω- τάξης;
Θα σας πω. Τα πρώτα της χρόνια φιλοξένησε προσφυγόπουλα, παιδιά τα οποία ερχόντουσαν από την κοινωνική πρόνοια. Όταν έγινε ο μεγάλος σεισμός το 1953 στον Βόλο οι εγκαταστάσεις λειτούργησαν αποκλειστικά για τα σεισμόπληκτα παιδιά.
Κάθε χρόνο φιλοξενούνται παιδιά από την πρόνοια, ή παιδιά οικογενειών με οικονομικά προβλήματα μέσω υποτροφιών.
Επίσης, εδώ και πολλά χρόνια φιλοξενούνται τα παιδιά εργαζομένων της ΔΕΗ, εργαζομένων στα Ελληνικά πετρέλαια, έρχονται παιδιά από την περιοχή, μεριμνεί η κοινότητα.
Γενικότερα, απευθυνόμαστε σε όλο τον κόσμο. Η αλήθεια είναι, όμως, όσον αφορά τη Θεσσαλονίκη, ότι δεν υπάρχει άνθρωπος που να ζει ή να έζησε στο ιστορικό κέντρο της πόλης που να μην πέρασε από τον γενικότερο πυρήνα της ΧΑΝΘ. Ο αστικός κόσμος της πόλης είναι εκ των πραγμάτων συνυφασμένος με την κατασκήνωση.
―Πώς ξεκινούσαν οι πρώτοι κατασκηνωτές να πάνε στο Πήλιο, πριν εκατό σχεδόν χρόνια; Θα πρέπει να ήταν μεγάλη υπόθεση το ταξίδι.
Υπήρχαν δύο τρόποι. Οι πρώτες αποστολές έφευγαν με καράβι από τη Θεσσαλονίκη και κατέβαιναν με κάτι τεράστια μαδέρια στην παραλία.
Ο δεύτερος τρόπος ήταν να πάνε με λεωφορείο μέχρι τον Βόλο, μετά τρένο από Βόλο μέχρι τις Μηλιές, και από κει με μουλάρια ή με τα πόδια. Περισσότερες από έξι ώρες περπάτημα.
Αυτή την διαδρομή Μηλιές- Τσαγκαράδα- Αι Γιάννης την κάνουν ακόμα και σήμερα τα παιδιά, στα πλαίσια των εκδρομών.
―Στην ουσία ήταν η κατασκήνωση της ΧΑΝ που κατέστησε το Πήλιο και τις παραλίες του τουριστικό προορισμό, έτσι δεν είναι;
Βέβαια! Κοιτάξτε, η κατασκήνωση είχε από την αρχή τεράστια απήχηση. Γενιές ολόκληρες ελληνόπουλων μεγάλωσαν εκεί. Αυτό έφερνε κάθε χρόνο στην περιοχή τις αστικές οικογένειες της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης που ανακάλυπταν έναν παντελώς άγνωστο προορισμό. Ακόμα και σε βιβλία για την ιστορία του ανατολικού Πηλίου διαβάζουμε ότι πρόδρομος του τουρισμού στην περιοχή ήταν η κατασκήνωση της ΧΑΝ. Δημιουργήθηκε λοιπόν μία αντίφαση με την κατασκήνωση να βιώνει μεν μεγάλη ανάπτυξη, αλλά σταδιακά να περιχαρακώνεται.
―Δηλαδή; Μειώθηκε η έκταση της;
Η κατασκήνωση βρίσκεται ακριβώς στο μέσο ενός πολύ μεγάλου τουριστικού προορισμού, που εκτίνεται από την Τσαγκαράδα μέχρι τη Ζαγορά. Η ΧΑΝ έκανε το μέρος γνωστό, ο κόσμος ερχόταν να το επισκεφθεί, και όσο ανέβαιναν οι ανάγκες της περιοχής, άλλα τόσα κάμπινγκ, τουριστικά περίπτερα κτλ πλαισίωναν την έκταση της.
Η αρχική έκταση της κατασκήνωσης ήταν 50 στρέμματα, και σήμερα είναι 17-18. Αυτή τη στιγμή το 50% της έκτασης της κατασκήνωσης είναι πλέον ιδιόκτητη από την ΧΑΝ, και υπάρχει άριστη σχέση με τον Δήμο.
Σήμερα, παρά τα 90 χρόνια ζωής της, το μέλλον της κατασκήνωσης μοιάζει πολύ αισιόδοξο και προβλέπεται να συνεχίσει για πολλές ακόμα δεκαετίες, αναγκασμένη όμως να προσαρμόζεται στην περιοχή και τις ανάγκες της.
―Τι πιστεύετε πως είναι αυτό που έκανε τις κατασκηνώσεις της ΧΑΝ να ξεχωρίσουν εκ διαμέτρου σε σχέση με όλες τις υπόλοιπες ιδιωτικές κατασκηνώσεις της χώρας;
Νομίζω ότι είναι το πρόγραμμα και η φιλοσοφία τους. Στην ΧΑΝ δόθηκε από την πρώτη στιγμή, και δίνεται ακόμα, τεράστια έμφαση στην φύση, στις αθλητικές δραστηριότητες, και στις εκδρομές. Κυρίως στις εκδρομές.
Οι κατασκηνώσεις μας είναι συνειδητά μικρές, δεν είναι... ''πάρκινγκ'' παιδιών όπου οι μικροί κατασκηνωτές κάνουν απλά μπάνιο στην θάλασσα, κι έχουν έπειτα ελεύθερο χρόνο. Όταν οι ιδιωτικές κατασκηνώσεις έχουν 600-800 παιδιά ανά περίοδο, εμείς έχουμε μετά βίας 180. Η κατασκήνωση δε της Χαλκιδικής που έχει έκταση 120 στρέμματα φιλοξενεί το πολύ 400 παιδιά.
Κι έχουμε σχολιαστεί γι' αυτό στην πόλη, γιατί οι θέσεις κάθε χρόνο 'κλείνουν' μέσα σε λίγες μέρες. Τα παιδιά πρέπει να είναι λίγα γιατί δίνεται μεγάλη έμφαση στο πρόγραμμα το οποίο είναι και σήμα κατατεθέν της ΧΑΝ.
―Μιλήστε μας για αυτό το περιβόητο πρόγραμμα, λοιπόν.
Καταρχήν, στις τρεις εβδομάδες της κάθε περιόδου τα παιδιά βγαίνουν τουλάχιστον τέσσερις φορές σε μικρές ομάδες προς εξερεύνηση ολόκληρου του ανατολικού Πηλίου. Κοιμούνται σε χωριά, πατάνε σε γεφύρια, σε ποτάμια, σε ρέματα, σε παραλίες που δεν μπορεί να φτάσει κανείς άλλος, φτάνουνε με κανό από τη θάλασσα. Και τέτοιου είδους δραστηριότητες δεν κάνει καμία άλλη κατασκήνωση, εκτός ίσως από τις προσκοπικές.
Οι κατασκηνώσεις της ΧΑΝ είναι πολύ βαθιά προσηλωμένες στη φύση. Να φανταστείτε ότι δεν έχουμε ηλεκτρικό ρεύμα, παρά μόνο στις βασικές εγκαταστάσεις. Είναι όλοι με φακούς και λάμπες. Επίσης, δεν επιτρέπεται να έχουν τα παιδιά ηλεκτρονικές συσκευές, κινητά, παιχνίδια, κτλ
―Απαγορεύονται τα κινητά κόμα και σήμερα; Αδυνατώ να το πιστέψω!
Ναι, και δεν είναι κάτι εύκολο. Το πραγματικά εντυπωσιακό όμως είναι ότι πάρα τις αρχικές αντιδράσεις, το καταφέρνουμε με πολύ μεγάλη αποδοχή από τα παιδιά.
―Ο αστικός θρύλος λέει ότι όποιος πάει μια φορά στην κατασκήνωση στην ΧΑΝ δεν σταματάει να πηγαίνει μέχρι να μεγαλώσει, για να ακολουθήσουν τα παιδιά του, τα εγγόνια του κ.ο.κ.
Είναι αλήθεια. Τα στατιστικά στοιχεία λένε ότι το 85% των παιδιών ξαναπηγαίνουν για πολλά χρόνια. Και αυτό είναι ρεκόρ, μιας που για μία ιδιωτική κατασκήνωση κάτι τέτοιο είναι αδύνατον. Η συνέχεια αυτή είναι χαρακτηριστικό της κατασκήνωσης του Πηλίου.
Ακόμα, λόγω του συναισθηματικού δεσίματος και της παράδοσης έχουμε και το φαινόμενο του να συνεχίζουν τα παιδιά και τα εγγόνια παλιών κατασκηνωτών. Γενιές ολόκληρες.
―Επώνυμοι κατασκηνωτές που πέρασαν από την ΧΑΝ;
Είναι πολλοί! Πολιτικοί, καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι, μεγάλοι αθλητές, απ' όλες τις δεκαετίες. Άνθρωποι του πνεύματος. Δεν υπάρχει, όμως, λόγος να μένουμε σε ονόματα, δεν είναι αυτό το χαρακτηριστικό της κατασκήνωσης.
―Αν δεν κάνω λάθος, τώρα στους εορτασμούς πρόκειται να παραστεί και ο παλαιότερος κατασκηνωτής, από το 1924!
Ναι, ο κος Πολυχρονιάδης, 100 και κάτι χρόνων σήμερα. Είναι Θεσσαλονικιός. Θα γίνει μια τιμητική διάκριση στο πρόσωπό του, καθώς πήγε στις πρώτες αποστολές. Είναι εντυπωσιακή οι προσέλευση του κόσμου για τον φετινό επετειακό εορτασμό. Έχουν έρθει επιστολές, mail, από Αμερική, Αυστραλία, Ευρώπη, Βραζιλία. Θα είναι στον Αι Γιάννη όλες οι γενιές, ακόμα και προπολεμικές, και μεταπολιτευτικές, και σύγχρονες. Είναι σαν οικογενειακή υπόθεση, ένα δέσιμο που διαρκεί, και είναι πραγματικά μοναδικό.
―Πιστεύετε ότι το δέσιμο αυτό οφείλεται και στο εντατικό πρόγραμμα των δραστηριοτήτων;
Ναι, νομίζω ότι είναι αυτή η φιλοσοφία που επιτρέπει και στην ΧΑΝ να βγάζει μέσα από τις κατασκηνώσεις τα εθελοντικά στελέχη των υπόλοιπων ετών. Οι μικροί κατασκηνωτές εκπαιδεύονται σε ό,τι έχουν κλίση, και είναι αυτοί που θα στελεχώσουν τις κατασκηνώσεις και θα γίνουν ομαδάρχες, αρχηγοί, μέλη του προσωπικού. Φροντίζουμε να αποκτούν συγκεκριμένες δεξιότητες ανάλογα με το ταλέντο τους, στο θέατρο, στη μουσική, στην κολύμβηση, κτλ.
Αυτοτροφοδοτείται η κατασκήνωση από τα δικά της παιδιά, "παράγοντας" εθελοντές που μπορεί αργότερα να στελεχώσουν άλλες κατασκηνώσεις, ή εργασθούν σε άλλες δραστηριότητες. Αποκτούν εμπειρία.
―Το χριστιανικό στοιχείο τι ρόλο έχει στην κατασκήνωση;
Γενικότερα υπάρχει μια φιλοσοφία κατασκηνωτικού προγράμματος με έμφαση στην ψυχαγωγία, στην ζωή στην ύπαιθρο, την αγάπη για την φύση, και τον αθλητισμό. Η βαρύτητα δίνεται στην ομαδικότητα, με τη φιλοσοφία της ΧΑΝ του έμπρακτου χριστιανισμού που είναι η βιωματική αντίληψη διαφόρων στόχων.
Δεν υπάρχει στα παιδιά καμία κατήχηση ή καθοδήγηση. Μέσα από το παιχνίδι, μέσα από το πρόγραμμα, μέσα από την εκδρομή υπάρχει μια μεθόδευση, ένα πρόγραμμα που αναπροσαρμόζεται κάθε δεκαετία. Βιωματικά το παιδί αντιλαμβάνεται έννοιες όπως είναι η αγάπη, η αλληλεγγύη, η αλληλοβοήθεια, η συνύπαρξη.
―Ήταν όμως μία κατασκήνωση αρρένων μέχρι και το 1992..
Ναι, και μάλιστα υπήρχε μια στρατοπεδική, καλώς εννοούμενη, ατμόσφαιρα, με μεγάλο βαθμό σκληραγώγησης, σαν προσκοπική (έμφαση στη γυμναστική, στις πορείες, σε ναυαγοσωστικά μαθήματα κ.α.)
Οι καιροί επέβαλαν -με μεγάλη έστω καθυστέρηση- ότι δε γίνεται να κρατάς τον μισό νεανικό πληθυσμό έξω, επειδή το πρόγραμμα ήταν απαιτητικό. Αυτό ήταν και ένα μάθημα για τη ΧΑΝ, μιας που απ' ότι φάνηκε στην πορεία τα κοριτσάκια ανταπεξέρχονταν καλύτερα απ' ότι τα αγοράκια στις διάφορες δραστηριότητες.
―Ήσασταν κατασκηνωτής στο Πήλιο από το '77 μέχρι και το 1990. Τι αποκομίσατε από αυτή την εμεπιρία;
Καταρχήν κέρδισα φιλίες μιας ζωής, πολύ σημαντικές. Οι ανθρώπινες σχέσεις που δημιουργούνται στην ΧΑΝ κρατάνε για πάντα. Επίσης, μπαίνεις σε μια νοοτροπία και μαθαίνεις έναν τρόπο ζωής που σε ακολουθεί πάντα. Αυτή η ανάγκη για εθελοντισμό, για κοινωνική προσφορά, υπευθυνότητα, λαμβάνεται βιωματικά και είναι κάτι που το υποστηρίζεις σε όλη σου τη ζωή, προσπαθείς να τα περάσεις και στους υπόλοιπους.
Είναι εφόδια ζωής αυτά που δίνει η ΧΑΝ. Το σλόγκαν της Θεσσαλονίκης, ''Δημιουργεί έναν τρόπο ζωής για μια ζωή''. Για όλες τις ηλικίες είναι μια πυξίδα, είτε αφορά στην ψυχαγωγία είτε στον αθλητισμό.
―Άλλαξε κάτι με την κρίση;
Γενικά, ένας οργανισμός σαν την ΧΑΝ δεν είναι εύκολο να κρατηθεί σήμερα, λόγω των εκτεταμένων φορολογιών επί της ιδιοκτήσιας κ.α. Η ανταπόκριση όμως του κόσμου στα προγράμματά της είναι μεγαλύτερη σήμερα, καθώς αποτελεί μία οικονική διέξοδο.
―Στην κατασκήνωση άλλαξε κάτι;
Όχι, και αυτή ακριβώς είναι και η δύναμή της.
Κατασκήνωση ΧΑΝ Πήλιο 1924-2014 - 90 χρόνια ιστορία
___________________________
Με αφορμή την επέτειο των 90 χρόνων η ΧΑΝ Ελλάδος κυκλοφόρησε το εντυπωσιακό λέυκωμα "90χρόνια Πήλιο 1924 - 2014".
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή και αναδημοσίευση των φωτογραφιών αυτής της ανάρτησης χωρίς σχετική άδεια.