Ζωές όχι σαν τις άλλες: 7 νέες μυθιστορηματικές βιογραφίες

Κώστας Γαβράς

Αυτοβιογραφία

μτφρ. Ωρίωνας Αρκομάνης, Gutenberg

Φρόνημα αγέρωχο - ουσιαστική αγάπη για τον κινηματογράφο - τρυφερότητα για τον άνθρωπο: το τρίπτυχο που διαπερνά κάθε γωνιά της βιογραφίας του σπουδαίου κινηματογραφιστή και πολιτικού ανδρός, γραμμένη με ειλικρίνεια και, το κυριότερο, ανθρωπιά. Δεν είναι πολλοί οι δημιουργοί σήμερα που μπορούν να μεταβάλουν το προσωπικό τους βραβευμένο και άκρως αναγνωρισμένο αποτύπωμα σε ένα αίτημα για συλλογικότητα αλλά και σε προτροπή προς τους αναγνώστες να μη το βάζουν κάτω, εξού και το καζαντζακικό «πήγαινε εκεί που δεν μπορείς να πας».

Όπως και ο ίδιος ο Γαβράς ξεκίνησε ένα άσημο επαρχιωτόπουλο από την άκρη της Ελλάδας, βρέθηκε στο Παρίσι και γνώρισε τη δόξα ανοίγοντας δρόμους στον πολιτικό κινηματογράφο και αποσπώντας βραβεία, έτσι και οι διπλανοί του πρέπει να βρουν τη δύναμη και να δουν μέσα από την ανοιγμένη ρωγμή το φως. Ταινίες που έγραψαν ιστορία όπως το Ζ, η Κατάσταση Πολιορκίας, το Ειδικό Δικαστήριο, το περίφημο Μουσικό Κουτί, το Χάνα Κ ή το Αμήν, οι περιπέτειες των γυρισμάτων και οι αντιξοότητες περιγράφονται αναλυτικά στο βιβλίο. Επίσης, δεν λείπει κανένα πρόσωπο από την καταιγιστική του αφήγηση ‒ από τη Σιμόν Σινιορέ έως τον Ρόμπερντ Ρέτφορντ και από τη σύζυγό του Μισέλ Ρέι μέχρι τον καλό του φίλο Ιβ Μοντάν.

Ο Γαβράς εξηγεί αναλυτικά γιατί το Χόλιγουντ του φάνηκε τεράστια παγίδα και πώς διατήρησε τον χαρακτήρα του τη στιγμή που τα φλας τον τραβούσαν προς την ευκολία. Το σημαντικότερο, είπε εμφατικά «όχι» σε πρόταση μυστηριώδους Έλληνα πολιτικού για τη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας και φάνηκε να γοητεύεται από τις περιπετειώδεις μέρες και νύχτες του 2015, αποφασίζοντας να γυρίσει το χρονικό Βαρουφάκη σε ταινία.

O Γαβράς είπε εμφατικά «όχι» σε πρόταση Έλληνα πολιτικού για τη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας και φάνηκε να γοητεύεται από τις περιπετειώδεις μέρες και νύχτες του 2015, αποφασίζοντας να γυρίσει το χρονικό Βαρουφάκη σε ταινία.

Ρίτσαρντ Φορντ

Μεταξύ τους

μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, Πατάκης

Αν υπάρχει κάτι δυσκολότερο από την αυτοβιογραφία, αυτό είναι το να αφηγηθείς τη ζωή των γονιών σου, χωρίς τη συναισθηματολογία που εύλογα προκαλούν τέτοιες περιπτώσεις και χωρίς τη δική σου αναγκαστική υποτίμηση, όταν η ζωή σου συγκρίνεσαι με τη δική τους.

Ο Ρίτσαρντ Φορντ, ως μάστορας πρώτης γραμμής που ξέρει να εκμεταλλεύεται την παραμικρή λεπτομέρεια για να στήσει το μεγαλόπνοο πλάνο του μπορεί και ανιχνεύει ακόμα και στην ιδιωτική ζωή το ελάχιστο που μπορεί να κρίνει τη μεγάλη εικόνα. Ωστόσο η αγάπη των γονιών ξεπέρασε ακόμα και τις προκαθορισμένες προβλέψεις στον τρόπο που κατάφεραν αμφότεροι να υπερβούν τις ανυπέρβλητες δυσκολίες στον αμερικανικό Νότο των αρχών του 20ού αιώνα και, παρά τις αντιξοότητες, να παντρευτούν: αυτή, η Έντνα, μια μαθήτρια σε καθολικό σχολείο, και αυτός, ο Πάρκερ, ένας καλός και ευγενής πλασιέ.

Εννοείται πως η αφήγηση των πραγματικών γεγονότων μετατρέπεται σε ένα απολαυστικό μυθιστόρημα με τον ακονισμένα ακριβή τρόπο του Φορντ, που έκανε τη βρετανική «Independent» να χαρακτηρίσει το βιβλίο «μεγαλοφυώς γενναιόδωρο και εκτυφλωτικά εύγλωττο» αλλά και τους «New York Times Book Review» να παραδεχτούν πως «στο πανέμορφο αυτό βιβλίο μνήμης ο Φορντ μάς δίνει, με τον ίδιο τρόπο που το κάνει στη μυθοπλασία, μια αξέχαστη ιστορία».

Σταύρος Ζουμπουλάκης

Στ' αμπέλια

Πόλις

Δεν πρέπει να φαίνεται παράδοξο που ο αυτοβιογραφούμενος Σταύρος Ζουμπουλάκης επιστρέφει «Στ' αμπέλια", δηλαδή τον τόπο καταγωγής του, την αγροτική περιοχή της Συκιάς του Νομού Λακωνίας, που δεν σημαίνει έναν τόπο γεμάτο αμπελώνες αλλά με σύκα, ελιές και σπαρτά. Εκεί βρίσκει τη μυρωδιά από το χώμα, τις πρώτες εικόνες, την ιερή τελετουργία που εκ των πραγμάτων μαρτυρά η σχέση με τη γη, το συμβολικό βάθος.

Σε αυτό το ελάχιστο του τόπου διακονεί το χρέος του απέναντι σε όσα επιδαψιλεύει ακόμα ο γενέθλιος τόπος είτε ως ανάμνηση είτε ως πρώτη ύλη. Γιατί η επιστροφή «Στ' Αμπέλια» είναι ακριβώς αυτή η επανεφεύρευση του εαυτού ως του ανθρώπου που γνωρίζει καλά την ταυτότητα ή την καταγωγή του ή, τέλος πάντων, δεν ξεχνάει ότι οφείλει πάντα να θυμάται. Ανάμεσα στα πουλιά ‒τα γεράκια για την ακρίβεια‒, στα καλύβια και το «χιούγιαμα» αποκτά άλλη διάσταση η γέννηση ενός πουλαριού, η επαφή με το χώμα και γίνεται μέρος μιας πρωτόφαντης αποκάλυψης.

Κάπως έτσι το συμβολικό και το φανταστικό που έχει ανάγκη κάθε συγγραφέας ενώνονται σε μια αφήγηση που ανιχνεύει στη λαϊκότητα τα πιο όμορφα υλικά της μαγείας. Άλλωστε, όπως αναφωνεί με ευφάνταστο τρόπο ο ίδιος στο βιβλίο, αναφερόμενος σε αυτή την επαφή με το μεταφυσικό και τον Παπαδιαμάντη: «Τι παρακμή να μη βλέπουν πια οι άνθρωποι στοιχειά, και τι ακόμη μεγαλύτερη παρακμή να υπάρχουν και άλλοι που δεν πιστεύουν στα στοιχειά!».

Ashlee Vance

Elon Musk: Η Tesla, η Space X και η αναζήτηση ενός φανταστικού μέλλοντος

μτφρ. Χρήστος Καψάλης, Ψυχογιός

Όλα όσα θέλετε να μάθετε για τον Έλον Μασκ και φοβάστε να ρωτήσετε ή, με άλλα λόγια, τα πάντα για το πιο πολυσυζητημένο και αντιφατικό αυτήν τη στιγμή πρόσωπο στον κόσμο των επιχειρήσεων, του Διαστήματος αλλά και ολόκληρου του πλανήτη. Δεν υπάρχουν και πολλά που δεν έχει καταφέρει ο πάμπλουτος ‒ανάμεσα στους 50 ισχυρότερους και πλουσιότερους της λίστας Forbes‒ επιχειρηματίας, ιδρυτής της Tesla, της κορυφαίας εταιρείας ηλεκτροκίνητων στον κόσμο, και της Space X, της ιδιωτικής εταιρείας κατασκευής πυραύλων και διαστημικών οχημάτων.

Το καλό είναι ότι η βιογραφία αυτή δεν γράφτηκε απλώς από έναν καλό συγγραφέα αλλά από έναν ειδικό σε επιστημονικά και τεχνολογικά θέματα, βετεράνο της δημοσιογραφίας, τον Άσλι Βανς. Αυτός είναι που μπορεί να εξηγήσει το μέγεθος των επιτευγμάτων του δαιμόνιου Μασκ αλλά και να διακρίνει τις τυχόν πολιτικές επιδιώξεις που κρύβονται πίσω από τέτοιου είδους επιχειρηματικές κινήσεις.

Εννοείται πως δεν φοβάται να αναλύσει τις σκοτεινές πτυχές του χαρακτήρα του, παρακολουθώντας τον από την παιδική ηλικία στην ταραχώδη νότια Αφρική μέχρι τη μετάβασή του στις ΗΠΑ και τα τρομερά επιχειρηματικά του άλματα. Όπως έγραφαν με ακρίβεια οι «Financial Times»: «Ο ιδρυτής της SpaceX και της Tesla αντιμετωπίζει τις αποτυχίες ως αναπόφευκτο κομμάτι της καινοτομίας. Ωστόσο, η καταπληκτική αυτή βιογραφία τον παρουσιάζει ως έναν παθιασμένο τελειομανή που απεχθάνεται το λάθος».

Νέλσον Μαντέλα

Γράμματα από τη φυλακή

μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, Κλειδάριθμος

Είναι το βιβλίο που είχε για ευαγγέλιο ο Μπαράκ Ομπάμα σε κάθε του κίνηση, λέγοντας πως «τα λόγια του Μαντίμπα αποτελούν την πυξίδα σε μια θάλασσα αλλαγής, στέρεο έδαφος ανάμεσα στις δίνες και τα ρεύματα». Και το εννοούσε. Γιατί τα γράμματα που έστελνε ο κορυφαίος ηγέτης της αντίστασης στο καθεστώς του Απαρχάιντ μέσα από τη φυλακή αποτέλεσαν τους οδοδείκτες ενός διαφορετικού μέλλοντος ενάντια στον ρατσισμό και τις διακρίσεις. Περισσότερο, άλλωστε, από απλές επιστολές, οι εξιστορήσεις, τα πρόσωπα και οι λεπτομέρειες που καταγράφονται συνιστούν το ουσιαστικό παζλ της πολύπαθης ζωής του κορυφαίου ηγέτη, ακροβατώντας ανάμεσα στην εξομολόγηση και στην προσωπική βιογραφία.

Πάνω από 250 γράμματα, τα περισσότερα από τα οποία δεν έχουν δει ποτέ το φως της δημοσιότητας, περιλαμβάνονται σε αυτό το βιβλίο, ξετυλίγοντας ουσιαστικά όλο το χρονικό των 10.052 ημερών εγκλεισμού και απόγνωσης. Η απεύθυνση του σπουδαίου ηγέτη, άλλωστε, αφορά τους πάντες: συναδέλφους, αλληλέγγυους, ακτιβιστές, κυβερνητικούς εκπροσώπους, αξιωματούχους και, κυρίω, την υπομονετική και γενναία σύζυγό του ‒ αλλά και τα πέντε παιδιά του. Είναι γνωστό πως ο Μαντέλα συνελήφθη το 1962 σε ηλικία μόλις 44 ετών, όταν το καθεστώς του απαρχάιντ της νότιας Αφρικής εντατικοποιούσε τα ακραία ρατσιστικά μέτρα και τη βαρβαρότητα ενάντια στους πολιτικούς αντιπάλους του.

Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Μαντέλα έλαβε πάνω από 250 μετάλλια, βραβεία, τιμητικά πτυχία και ιθαγένεια σε πόλεις προς αναγνώριση των πολιτικών επιτευγμάτων του. Μεταξύ των βραβείων που έλαβε ήταν το Νόμπελ Ειρήνης, το Βραβείο Ειρήνης Λένιν της Σοβιετικής Ένωσης, το Αμερικανικό Προεδρικό Μετάλιο Ελευθερίας και το Διεθνές Βραβείο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα αλ-Καντάφι.

Walter Isaacson

Leonardo da Vinci

μτφρ. Xρήστος Μπαρουξής, Ψυχογιός

Πεντακόσια χρόνια συμπληρώνονται από τον θάνατο του Λεονάρντο ντα Βίντσι, της εμβληματικής αναγεννησιακής φιγούρας που το όνομά της συνδέθηκε με την υψηλή τέχνη και την πραγματική πρόοδο. Δεν υπήρχε τίποτα που να άγγιξε το μαγικό αριστερό του χέρι και να μην έγινε θησαυρός: από πίνακες έως μηχανικές εφευρέσεις, σχεδιάσματα, χαρτογραφία, μηχανές, τα πάντα. Ακόμα και ο κλάδος της Ιατρικής ωφελήθηκε από τις μοναδικές του ανακαλύψεις, καθώς δεν σταμάτησε ποτέ να τον απασχολεί ο κλάδος της ανατομίας. Όπως και να 'χει, το όνομά του απασχολεί ακόμα την ανθρωπότητα με πολλαπλούς τρόπους.

Πρόσφατη είναι η ιστορία με τις δικαστικές περιπέτειες γύρω από τον σπάνιο πίνακα «Σωτήρας του κόσμου/Salvator Mundi», για το οποίο ο Ριμπολόβλεφ είχε κάποτε προσφέρει τα περισσότερα χρήματα που είχαν δοθεί ποτέ για έργο. Να σημειώσουμε ότι η σπανιότητα των πινάκων του, καθώς σώζονται συνολικά μόλις είκοσι, έχει μετατρέψει το κυνήγι των παλιών έργων του Ντα Βίντσι σε πραγματική μανία.

Στην Ελλάδα διοργανώνεται μεγάλη έκθεση εμπνευσμένη από τον Ντα Βίντσι στο Παλιό αμαξοστάσιο του ΟΣΥ στο Γκάζι, ενώ από τις εκδόσεις Ψυχογιός κυκλοφορεί η μεγάλη βιογραφία που έγραψε ο επαγγελματίας του είδους Walter Isaacson, γνωστός και για τη βιογραφία του Αϊνστάιν και του Τζομπς. Δεν υπάρχει κανείς που να μην έχει γοητευτεί από αυτή την απαράμιλλη, αν και τόσο αντιφατική προσωπικότητα, που τότε ήταν ένα σκάνδαλο από μόνη της: ευφυής, φιλότεχνος, χορτοφάγος, ομοφυλόφιλος, περίεργος, πολυμήχανος, αιρετικός, νόθος και βαθιά σκεπτικιστής. Με άλλα λόγια, απλώς ο Λεονάρντο.

Michelle Obama

«Becoming - Η δική μου ιστορία

Μτφρ. Ρηγούλα Γεωργιάδου, Τάκης Δρεπανιώτης, επιμέλεια: Χρύσα Φραγκιαδάκη

Εκδόσεις ΑΘΕΝS BOOKSTORE Publications

«Στα παιδικά μου χρόνια πέρασα πολύ καιρό ακούγοντας τη μελωδία του μόχθου» γράφει στην πολυσέλιδη αυτοβιογραφία της η τέως Πρώτη Κυρία των ΗΠΑ, Μισέλ Ομπάμα. Μια γυναίκα που κατάφερε να γίνει η προσωποποίηση του «αμερικανικού ονείρου». Από το στριμωγμένο διαμέρισμα στο Σάουθ Σάιντ του Σικάγου μέχρι τον Λευκό Οίκο, περιγράφει τους θριάμβους και τις απογοητεύσεις της, δημόσιες και ιδιωτικές, ξεδιπλώνοντας ολόκληρη την ιστορία της όπως την έχει ζήσει.

Η αυτοβιογραφία της Μισέλ Ομπάμα είναι ένα βαθυστόχαστο έργο συναρπαστικής αφήγησης, μέσω του οποίου οι αναγνώστες έχουν τη δυνατότητα να εισχωρήσουν στον προσωπικό της κόσμο και να γνωρίσουν τις εμπειρίες που τη διαμόρφωσαν, από την παιδική της ηλικία και την επαγγελματική της πορεία, όταν εξισορροπούσε τις απαιτήσεις της μητρότητας με αυτές της εργασίας, μέχρι την εποχή που ζούσε στην πιο διάσημη διεύθυνση του κόσμου.

Ένα ειλικρινές συγγραφικό εγχείρημα που κεντρίζει από τις πρώτες σελίδες το ενδιαφέρον του αναγνώστη με τις πολύ προσωπικές, δυνατές και σαγηνευτικές αναμνήσεις της Μισέλ Ομπάμα. Το βιβλίο αυτό είναι ένας βαθιά συναισθηματικός απολογισμός που διαβάζεται κάλλιστα ως ένα γλαφυρό χρονικό ενός ξεχωριστού παραδείγματος και μιας ιστορίας που μας εμπνέει. (Κείμενο Γιάννης Πανταζόπουλος)