Ανάμεσα στις ερωτήσεις, παρατίθενται αποσπάσματα από έργα του συγγραφέα, που ο ίδιος σχολιάζει, ερμηνεύει, αποδομεί, ξαναγράφει. Το μπλογκ εγκαινιάζει η Σταυρούλα Σκαλίδη. Η Σκαλίδη πήρε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα του περιοδικού «Διαβάζω» για το πρώτο της βιβλίο «Προδοσία και εγκατάλειψη» ενώ ακολούθησε το «Κρέας από σταφύλι». Και τα δυο βιβλία της κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Πόλις».
«Έφτασε στην πλατεϊτσα γύρω από το σταθμό του μετρό. Στα τραπεζάκια απέναντι, της καφετέριας, μια νέα κοπέλα ζητιανεύει με ένα μωρό στην αγκαλιά. Ριγμένο απάνω της λες και φυτρώνει από την πλάτη της. Σαν τσαμπί σταφύλι. Κρεάτινο. Να κρέμεται. Το παιδί κοιμισμένο. Η εικόνα τον κλονίζει πάντα, κι ας έχει συνηθίσει είκοσι και πάνω χρόνια στους δρόμους, το δικό του ξέφραγο αμπέλι. “Για να πάρω το γάλα του. Σας παρακαλωωωωωωωωωωωωώ. Υγεία να έχετε”, η εκπαιδευμένη φωνή της ζητιάνας τον τσακίζει. Θα την αποφύγει και τούτη, όπως έχει μάθει να κάνει μια ζωή να φεύγει από...».
Πώς είναι δυνατόν όλοι αυτοί οι άνθρωποι να ήταν αόρατοι μέχρι χθες; Έπρεπε να πονέσουμε για να τους δούμε; Κι αν υποθέσουμε ότι τώρα τους βλέπουμε, τους βλέπουμε στις πραγματικές τους διαστάσεις;
Σταυρούλα Σκαλίδη: Ο καθένας ήταν κλεισμένος στο ιδιότυπο καβούκι του. Και παραμένει, βέβαια. Δεν έχουν αλλάξει πολλά, απλώς τώρα κινδυνεύει το κέλυφός του: τα ωραία του λεφτά, τα σένια του ρούχα, το λαμπερό του αυτοκίνητο, το ίδιο του το σπίτι. Εκεί, εδώ, ήταν πάντα εκείνοι που είχαν ανάγκη. Όταν έγραφα γι' αυτούς -προ κρίσης- τους θεωρούσαν «λογοτεχνικό φόντο», τώρα είναι πραγματικότητα που βγάζει μάτι, πολύ φτηνή και λίγη η φαντασία μου, τελικά. Ο πόνος από τη μία καθαρίζει το τοπίο κι από την άλλη, συσκοτίζει. Όταν πονάς, θα κρατήσεις μόνο το ουσιώδες, φτάνει να μην πονάς τόσο ώστε να πιεις χούφτες τα ...αναλγητικά και αυτοκτονήσεις.
Σημασία έχει πώς βλέπουμε ό,τι βλέπουμε. Δεν είναι καλλιτεχνικό δρώμενο οι άστεγοι και τα πρεζόνια. Είναι άνθρωποι σε ανάγκη, άμα δεν έχουμε σκοπό να τους βοηθήσουμε, τουλάχιστον ας μην τους εξευτελίζουμε. Άμα σκεφτεί ο καθένας τον εαυτό του στη θέση τους, ίσως και κάτι να γινει. Δεν είναι δύσκολο να βρεθεί κάποιος στο δρόμο, ιδίως τώρα.
«Και γυρίζουν παντού μαζί. Σαν οικογένεια, όχι εξ αγχιστείας ή εξ αίματος, αλλά από αμετάκλητη ανάγκη. Την ανάγκη να έχεις κάποιον να νοιάζεσαι και να σε νοιάζεται κι εκείνος, άμα γίνεται. Παμπάλαια ανάγκη. Γίνεται και παραγίνεται. Αρκεί να σου έχει μείνει η βρώμα. Της ανθρωπιάς. Ότι θέλεις να μυρίζεις ένα χνότο πέρα από το δικό σου, τέλος πάντων να οσμίζεσαι με το νου σου ότι κάποιος αναπνέει εκεί κοντά σου και μπορεί να αναπνέει καλύτερα χάρη σε σένα. Μεγάλη υπόθεση. Ανεξιχνίαστη. Και έγκλημα. Από τα σοβαρά. Όταν ξεχάσεις του άλλου την ανάγκη. Τη δική σου».
Είναι στίγμα η ανθρωπιά; Ήταν στίγμα μέχρι πρότινος;
Σ.Σ.: Δεν θέλει πολύ ο άνθρωπος για να είναι άνθρωπος. Αρκεί ένα βλέμμα, ένα άγγιγμα, μια κουβέντα, ένα χαμόγελο. Αρκεί κάποτε και μόνον η πρόθεση. Ίσως η πρόθεση να είναι το παν. Και από την άλλη τα θέλει όλα: νοιάξιμο, φροντίδα, ενδιαφέρον, ότι κάποιος τον σκέφτεται, ότι δεν είναι μόνος. Έστω ως αυταπάτη. Πόσοι είναι διατεθειμένοι γι' αυτό; Διατεθειμένοι να δώσουν; Είναι οι ίδιοι που είναι και πιο ικανοί να πάρουν, δηλαδή να νιώσουν την πληρότητα του να χάνουν από κοντά τους για να αισθανθούν πιο κερδισμένοι μέσα τους, ότι είναι μαζί με τον άλλον ή έστω ότι κάποτε τον συναντούν και κάτι έχουν να ανταλλάξουν, να πουν, να συνεννοηθούν. Άμα δεν στηρίξεις αυτόν που σκόνταψε δίπλα σου κι έπεσε, άμα δεν τον συνδράμεις, πώς να κάνει για σένα το ίδιο κάποιος άλλος; Σου λέει «μπες μέσα και μην ανακατευτείς, μην μπλέξεις, μην τον κοιτάς, μην ασχολείσαι, κοίτα τη δουλειά σου». Ε, πια δεν έχουμε ούτε δουλειές να κοιτάξουμε, ας κοιτάξουμε το διπλανό, εμείς οι ίδιοι είμαστε.
Πώς μπορεί σήμερα κάποιος να αναγνωρίσει την ανάγκη του, ώστε να την ικανοποιήσει; Έπειτα, δε ζούμε σε μια εποχή που σου επιβάλλουν να παραμερίσεις τις ανάγκες σου; Να αρκεστείς σε όσες σου επιτρέπουν να ικανοποιήσεις;
Σ.Σ.: Ανάγκη είναι αυτό που δεν μπορείς να κάνεις χωρίς. Χωρίς τι δεν μπορούμε να ζήσουμε, λοιπόν; Σίγουρα χωρίς αγάπη, χωρίς τους ανθρώπους, χωρίς αξιοπρέπεια, χωρίς αυτοεκτίμηση. Δεν είναι τόσο μελό όσο ακούγεται. Ναι, χρειαζόμαστε και τροφή και νερό και στέγη και δουλειά και ελευθερία και ιδιοκτησία. Τα απαράγραπτα φυσικά μας δικαιώματα που διακυβεύονται. Πού φτασαμε... Ας σκεφτούμε γιατί. Σε ποιους παραχωρήσαμε τη δικαιοδοσία να τα προστατεύουν. Κι εμείς στο μεταξύ πού ήμασταν; Θα παραμείνουμε εκεί;
«Κάποτε, φαίνεται, πρέπει να σπάσεις χίλια κομμάτια για να ξαναγίνεις ολόκληρος. Και δεν σε σώζει ποτέ κανείς από τίποτα. Μόνο εσύ μπορείς να το κάνεις με την αγάπη σου για τους άλλους. Ούτε καν η αγάπη των άλλων δεν είναι ικανή να σε σώσει, παρά μόνο η δική σου γι' αυτούς. Με αφοσίωση κι επιμονή, προδίδεις κι εγκαταλείπεις καλύτερα εσένα και τους άλλους».
Η αγάπη τελικά σώζει ή σκοτώνει;
Σ.Σ.: Η αγάπη από μόνη της δεν κάνει τίποτα. Στο όνομά της έχουν γίνει από αριστουργήματα τέχνης μέχρι εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Η αγάπη είναι ένας τρόπος να βρει κάποιος τον εαυτό του, άμα τον βρίσκει εκεί. Και είναι απόφαση συνειδητή. Η πιο πολιτική πράξη του ανθρώπου θα έλεγα.
Μπορείς να εγκαταλείπεις αυτό που αγαπάς;
Σ.Σ.: Αδυνατώ να απαντήσω. Μπορεί να σε εγκαταλείπει και κείνο -όπως το παράδειγμα εκείνων που αγαπούν τη δουλειά τους και τη χάνουν- και τότε η ήττα είναι μεγάλη. Αλλά είμαστε οι ήττες μας ως επί το πλείστον και ο τρόπος μας να ξαναγεννιόμαστε και να επανεφευρίσκουμε τον εαυτό μας. Είμαστε πολλά οι άνθρωποι, ιδίως εκείνα που δεν έχουμε ακόμα εξερευνήσει, εκείνα που δεν έχουμε μάθει για μας.
«Γιατί όταν αγαπάς, δεν είσαι κορόιδο».
Αυτό μπορούμε να το αντιστρέψουμε; Όταν δεν αγαπάς, είσαι κορόιδο;
Σ.Σ.: Χάνεις μια ζωή. Τη ζωή. Αλλά όλο κάτι αγαπάει κάποιος, όλο κάτι έχει να χάσει.
«Άμα ζει ο άνθρωπος, εκεί μέσα ζει. Στο παιδί».
Αμα πεθαίνει ο άνθρωπος, πού πεθαίνει;
Σ.Σ.: Πεθαίνει στην απάθεια, την αδράνεια, την παραίτηση, τον εγκλωβισμό μέσα στο μονωμένο -από τους άλλους- εαυτό του.
«Σου δίνω το σώμα μου για να μου δώσεις ελπίδα. Δίκαιη ανταλλαγή; Ποιος ξέρει και ποιόν ενδιαφέρει...Η συναλλαγή ολοκληρώθηκε. Με απώλειες και για τους δυο. Εκ των υστέρων. Έτσι είναι, κάποιος πρέπει να πληρώσει την προμήθεια. Εκτός κι αν την πληρώσει κάποιος άλλος για σένα. Εκτός».
Έρωτας στα χρόνια του Μνημονίου. Δε θέλει έναν ηρωισμό ή μια επαναστατικότητα το να εξακολουθείς να ερωτεύεσαι σε ένα τόσο αντίξοο περιβάλλον;
Σ.Σ.: Ό,τι αποφασίζει ο καθένας για τον εαυτό του. Όσο συναντάω στο δρόμο ανθρώπους πιασμένους από το χέρι, όσο ακούω τα γέλια αυτών που είναι μαζί, όσο βλέπω ζευγαράκια ξαπλωμένα στην ανοιξιάτικη λιακάδα στο χορτάρι στου Φιλοπάππου, δεν φοβάμαι τίποτα. Όσο δεν χάνονται οι αισθήσεις μας, τα αισθήματά μας δεν κινδυνεύουν. Ο έρωτας δεν παθαίνει τίποτα, απλώς μαθαίνει να στέλνει μήνυμα στο facebook, τιτίβισμα στο twitter, επιστολή με e-mail, τα βέλη είναι κλασικά, επιβιώνουν και αποστέλλονται με κάθε τρόπο. Αρκεί να παίρνει κάποιος το ρίσκο. Έτσι ήταν πάντα.
«Γιατί του ανάβω κεράκια χωρίς λεφτά στις εκκλησίες. Κλέβω δηλαδή, ε; Μια μέρα με μάλωσε μια καντηλανάφτισσα στην Άγια Ξένη που άναβα κεράκι, να με δει ο Θεούλης να με σώσει. Και δε με είδε. Ούτε μ' έσωσε. Είναι που άναβα κεριά χωρίς λεφτά. Έτσι δεν είναι; Άμα έχω λεφτά και του ανάβω, θα μ' αγαπάει, ε; Ε;».
Η Εκκλησία συμμετέχει στο ελληνικό δράμα σήμερα;
Σ.Σ.: Δεν ξέρω τι κάνει. Ξέρω τι κάνουν οι άνθρωποι στα δύσκολά τους: απευθύνονται παντού. Ας βοηθάει όποιος το επιθυμεί και το μπορεί, όπως κι αν λέγεται, με συναίσθηση, ευγένεια, διακριτικότητα και με μέλημα μην πληγώσει την αξιοπρέπεια του άλλου.
Ποιά φράση άλλου λογοτέχνη λειτουργεί για σένα ως οδηγός ή ως φάρμακο αυτήν την άγρια εποχή;
Σ.Σ.: Ένας στίχος του Σεφέρη από τους «Αργοναύτες»: «...τον ξένο και τον εχθρό τον είδαμε στον καθρέφτη». Όταν το βάλουμε αυτό καλά μέσα μας, θα πάψουμε να μας υπονομεύουμε, να πριονίζουμε τον ίδιο μας τον εαυτό, να μιζεριάζουμε και να γκρινιάζουμε για την κακή μας τύχη.
Θα μπορούσες να σκεφτείς ένα σύνθημα για την περίοδο που διανύουμε;
Σ.Σ.: Κρίση, καιρός για ρήξη και για ύψη. Να κοιτάξουμε λίγο ψηλά και να μην πέφτουμε μόνο από κει.
Εννοώ ότι είναι μια καλή εποχή για να αλλάξουμε. Πιστεύω με όλη μου την ψυχή στην αναγέννηση, την πρόοδο. Αρκεί να το επιθυμήσουμε και να το επιδιώξουμε με όλη μας την παρουσία, τη δυναμική. Ας βρούμε το θάρρος, τα κότσια να ξεβολευτούμε από το λίγο και ας περάσουμε στο ουσιαστικό.
(Φωτο: Σ. Σκαλίδη.)