1. Roberto Bolano: Είναι δεδομένη και διακηρυγμένη η αγάπη της στήλης για το έργο του Χιλιανού ποιητή και συγγραφέα, αυτού του θαυμαστού γενναίου άντρα, του πολύπλαγκτου χεγκελιανού χαλυβουργού. Εξήντα χρόνια από τη γέννησή του και δέκα από τον θάνατό του, φροντίζουμε, όπως και όπου μπορούμε, να τιμούμε τον βίο και το έργο του. Το μυθιστόρημα Τρίτο Ράιχ (εκδ. Άγρα, μτφρ. Κρίτων Ηλιόπουλος), γραμμένο στα 1989, πολύ προτού κατακτήσει τα Ιμαλάια της δόξας ο Bolano, μπορεί να διαβαστεί σαν ένα ασπρόμαυρο ραντεβού του Ρέιμοντ Τσάντλερ με τον Φραντς Κάφκα στη σκιά του Γκι Ντεμπόρ. Ένα επιτραπέζιο Kriegspiel, παιχνίδι πολέμου, μερικοί μανιακοί, μνήμες από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ισπανία, μια ονειρική, άλλοτε λυρική και άλλοτε απειλητική ατμόσφαιρα, η επινοητικότητα του συγγραφέα, καθιστούν το Τρίτο Ράιχ συναρπαστικό και ψυχωφελές ανάγνωσμα. «Φυσικά, το δικό μου παιχνίδι είναι πιο περίπλοκο» διαβάζω στη σελίδα 241. «Απαιτεί ψυχρό μυαλό, θεωρητικό και ριψοκίνδυνο. Είναι δύσκολο να μπορέσεις να το μάθεις, κάθε λίγους μήνες προστίθενται νέοι κανόνες και παραλλαγές. Γράφονται κείμενα γι' αυτό. Εσύ δεν θα μπορούσες να το καταλάβεις. Εννοώ ότι δεν θα κατανοούσες την αφοσίωση σ' αυτό». Μολονότι μιλάει ο εικοσιπεντάχρονος Ούντο Μπέργκερ, ο ήρωας και αφηγητής του βιβλίου, για το επιτραπέζιο παιχνίδι του, μ' αρέσει να σκέφτομαι ότι πρόκειται ουσιαστικά για την άποψη του Bolano σχετικά με την τέχνη και το παιχνίδι της μυθιστοριογραφίας.
2. Μέθοδος / Τόλμη / Συγκρότηση:
«Έτσι όμως χάνεις το νόημα, πατέρα. Η σωστή παράταξη των λέξεων, αυτή που ανέφερα, διαθέτει τον αυστηρό μουσικό ρυθμό μιας εκθετικής συνάρτησης. Ακούγεται σαν καθαρτήριο πέρασμα από το Εγώ στο Αυτός».
«Cogito ergo sum. Αυτή είναι όντως μια ωραία μουσική πρόταση».
«Αυτή είναι μια στατική μουσική πρόταση. Και, τέλος πάντων, το θέμα μας δεν είναι η μουσικότητα της πρότασης, αλλά ο Καντ».
«Κάντυ-Κάντυ».
«Ναι, λοιπόν, εγώ υποτίθεται ότι είμαι –έστω, ήμουν– ο ακροαριστερός της υπόθεσης. Εκείνος που θα 'πρεπε να ειρωνεύεται τον Καντ, κι ας έχω αλλάξει πια γνώμη γι' αυτόν».
«Δεν ειρωνεύομαι τον Καντ. Απλώς δεν καταλαβαίνω γιατί συνεχίζουμε αυτή την κουβέντα την ημέρα των γενεθλίων της μητέρας σου. Πάρε να φας ένα κομμάτι τούρτα, πιες λίγη μπίρα, πήγαινε να μιλήσεις λίγο με την παρέα του αδερφού σου».
«Να διαβάσεις πρώτα τα «Θεμέλια της Μεταφυσικής των Ηθών» για να καταλάβεις πόσο σημαντική είναι η προϋπόθεση της ελευθερίας για τη διαμόρφωση της έννοιας του ηθικού νόμου στην κατηγορική προσταγή. Και μετά να διαβάσεις την «Κριτική του Πρακτικού Λόγου», για να δεις πώς αλληλεπιδρούν η ελευθερία με τον ηθικό νόμο».
Προδημοσιεύω, με άδεια του εκδότη, που είχε την ευγενή καλοσύνη να μου το στείλει, απόσπασμα από το μυθιστόρημα Μοναδική Οικογένεια του Λευτέρη Καλοσπύρου που κυκλοφορεί μεθαύριο από τις εκδόσεις Πόλις. Τριακόσιες σελίδες καλώς συγκερασμένες και λίαν λεπταίσθητες. Μεθοδικότητα, τόλμη, σύστημα, φαντασία, επινοητικότητα, εργασία, κιβώτια γνώσεων και σακίδια εκστρατείας για την περιπλάνηση στα όρη της λογοτεχνίας: τα έχει όλα ο Λευτέρης Καλοσπύρος, ήδη γνωστός και σεβαστός στους κύκλους όσων καταπιάνονται μανιωδώς με τους θησαυρούς της αμερικανικής μυθιστοριογραφίας (David Foster Wallace, Thomas Pynchon, Don DeLillo, Jonathan Franzen). Ήδη οφείλουμε στον Καλοσπύρο τα καλοδουλεμένα πονήματά του στο ανείπωτα ανιδιοτελές ηλεκτρονικό περιοδικό The Zone –βλέπε www.thezone.gr– που έφτασε αισίως στο πέμπτο τεύχος, την αρθρογραφία και κριτικογραφία του στο «Διαβάζω» και στη «The Books' Journal», και το εμπεριστατωμένο, μεστό επίμετρό του, είκοσι πυκνογραμμένες σελίδες, στην Αμερικανική Λήθη του DFW (μτφρ. Γιάννος Πολυκανδριώτης, εκδ. Κέδρος).
3. Εκ των ων ουκ άνευ: Καταγράφω, με μοναδικό σχόλιο ότι η ανάγνωση αυτών των βιβλίων (και άλλων που θα προτείνω τις επόμενες εβδομάδες) ανοίγει νου και μάτια, πλουτίζει τις γνώσεις μας για την ιστορία του 20ού αιώνα, μεστώνει τη συνείδησή μας για όσα διαδραματίζονται γύρω μας. Για κάποια από αυτά έχω ήδη μιλήσει, άλλα θα τα παρουσιάσω εκτενέστερα αργότερα, εδώ στο Radiobookspotting: 1. Δημήτρης Ψαρράς, Η Μαύρη Βίβλος της Χρυσής Αυγής (εκδ. Πόλις). 2. Διάφοροι (επιλογή/μετάφραση: Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος), Φωνές από τη Βαϊμάρη (εκδ. ύψιλον/βιβλία). Jeffrey Herf, Αντιδραστικός Μοντερνισμός – Τεχνολογία, Κουλτούρα και Πολιτική στη Βαϊμάρη και το Τρίτο Ράιχ (μτφρ. Παρασκευάς Ματάλας, εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). 3. Heinrich A. Winkler, Βαϊμάρη – Η Ανάπηρη Δημοκρατία, 1918-1933 (μτφρ. Άντζη Σαλταμπάση, εκδ. Πόλις). 4. Γκύντερ Άντερς, Εμείς οι γιοι του Άιχμαν (μτφρ. Κώστας Σπαθαράκης, επίμετρο: Σταύρος Ζουμπουλάκης, εκδ. Εστία). 5. Φιλίπ Λακού-Λαμπάρτ & Ζαν-Λυκ Νανσύ, Ο μύθος του Ναζισμού (μτφρ. Βίκτωρ Καμχής, εκδ. Εστία). 6. Jonathan Littell, Ευμενίδες (μτφρ. Άγγελος Φιλιππάτος, εκδ. Λιβάνη). 7. Έρικ Λάρσον, Στον κήπο με τα θηρία – ένα συναρπαστικό χρονικό της ανόδου του Τρίτου Ράιχ (μτφρ. Ανδρέας Μιχαηλίδης, εκδ. Μεταίχμιο).