Είναι, τουλάχιστον, συναρπαστικό να μιλάς από κοντά με τον άνθρωπο που έζησε το χρονικό του Μνημονίου από πρώτο χέρι και μίλησε με τους επιφανείς πρωταγωνιστές του, καταγράφοντας τα δραματικά γεγονότα και τις μυστικές συναντήσεις – και ήταν όντως πολλές. Ο Μιχάλης Ιγνατίου δεν είναι μόνο ο γνωστός ανταποκριτής στο ΔΝΤ και στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ αλλά και ένας ακαταπόνητος ερευνητής των γεγονότων που έγραψαν –ή μάλλον λάβωσαν– την ελληνική ιστορία: υπόθεση Κίσιντζερ, Ίμια και τώρα το χρονικό του Μνημονίου. Τον συναντήσαμε από κοντά ένα από τα λίγα πρωινά που πέρασε στην Ελλάδα και μας μίλησε για την έρευνα που προηγήθηκε του βιβλίου Τρόικα, ο δρόμος προς την καταστροφή (από τις εκδόσεις Λιβάνη) για τους ανθρώπους που τον βοήθησαν, τους πολιτικούς, τις συγκινητικές στιγμές αλλά και τα λάθη «που είναι βασικό να τα αποδέχεσαι στη δημοσιογραφική σου πορεία». Ο ίδιος, πάντως, δεν ξεχνάει ποτέ την κοπιαστική πορεία που τον οδήγησε από την αγαπημένη του Αναφωτία –ένα χωριό στην επαρχία της Λάρνακας– στην έδρα της αμερικανικής εξουσίας στην Ουάσινγκτον. Μας ομολογεί πώς έμαθε να ψάχνει επί σειρά ετών τα αρχεία, ερευνώντας σε βάθος την υπόθεση του Κίσιντζερ –«είχα υπομονή λόγω του πάθους μου για την Κύπρο–, κάτι που αντίστοιχα έκανε και στην περίπτωση του νέου του βιβλίου Τρόικα, Ο δρόμος προς την καταστροφή, για το οποίο είχε την τύχη να διαβάσει έγγραφα του ΔΝΤ, της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Αθήνα και της Κομισιόν, πολλά από τα οποία είναι άκρως αποκαλυπτικά και παρατίθενται αυτούσια στο βιβλίο.
Τα λάθη που έχουν γίνει από όλες τις πλευρές, δυστυχώς, είναι ανυπολόγιστα και η κατάσταση που επιβλήθηκε πειραματικά στην Ελλάδα ήταν χαοτική απ' όλες τις απόψεις.
— Πώς, αλήθεια, κατέληξες να θεωρείσαι σήμερα ο ειδικός στο ρεπορτάζ του ΔΝΤ;
Η αλήθεια είναι ότι δεν υφίσταται όρος όπως «ρεπορτάζ Ταμείου». Είναι μύθος. Είθισται, άλλωστε, στις ερωτήσεις των δημοσιογράφων οι εκάστοτε εκπρόσωποι του ΔΝΤ να απαντάνε σχεδόν πάντα με τη μικρή φράση «δεν έχω τίποτα να προσφέρω» και να εναπόκειται σ' εσένα να το ερμηνεύσεις ανάλογα. Με το ΔΝΤ άρχισα να ασχολούμαι με αφορμή την είδηση που είχα για την επικείμενη προσφυγή της Ελλάδας στο Ταμείο πέντε μήνες πριν από την επισημοποίησή της το 2010 – μέχρι τότε δεν είχα ιδέα περί του τι σημαίνει ΔΝΤ. Αξίζει να αναφέρω πως δεν υπήρχε καν Γραφείο Τύπου, με αποτέλεσμα να μην μπορώ να επιβεβαιώσω την είδηση από πουθενά. Χρειάστηκε να περάσω αρκετές ώρες στο πεζοδρόμιο για να αρχίσω να γνωρίζω πρόσωπα και πράγματα: πήγαινα κάθε πρωί στις 8:30 ώστε να τους προλαβαίνω προτού μπουν στα γραφεία και αργότερα φρόντιζα να τους προσεγγίζω την ώρα που έκαναν το μεσημεριανό διάλειμμα. Ακόμη και τώρα επιμένω ότι το πραγματικό ρεπορτάζ γίνεται στο πεζοδρόμιο και όχι στο Ίντερνετ – η είδηση εξασφαλίζεται με την επιμονή και τις προσωπικές γνωριμίες. Σταδιακά, λοιπόν, αποκτήθηκε μια σχέση εμπιστοσύνης και έτσι με έβαλαν στον μικρό κύκλο που ενημέρωναν σχετικά με το τι συνέβαινε στο Ταμείο. Κάποια στιγμή δέχτηκα ένα τηλεφώνημα, κατά το οποίο μου ζητήθηκε να κάνω συνέντευξη με τον Στρος-Καν και να τον γνωρίσω από κοντά για να μου εξηγήσει κάποια πράγματα, τα οποία είχα παρερμηνεύσει. Για παράδειγμα, νόμιζα ότι το πρόγραμμα επιβλήθηκε στην Ελλάδα –δεν ήξερα ότι δεν γίνεται αν μια χώρα δεν το ζητήσει–, όπως επίσης έμαθα ότι ενώ ο Στρος-Καν είχε ζητήσει αναδιάρθρωση, οι Έλληνες την αρνήθηκαν. Από άγνοια –και επιμένω στην άγνοια που είχα αρχικά, αφού προερχόμουν από τον χώρο της Διπλωματίας– για το πώς λειτουργεί το Ταμείο βρέθηκα τελικά να έχω πρόσβαση στον Στρος-Καν και να έχω αναπτύξει μια σχέση μαζί του.
— Είναι αλήθεια ότι ο Στρος-Καν υπήρξε φιλικός μαζί μας ή αποφάσισε να φανεί πιο ελαστικός με την Ελλάδα επειδή αναγνώριζε ότι υπάρχει συστημικός κίνδυνος, όπως αναφέρεις και στο βιβλίο;
Αναμφίβολα υπήρχε συμπάθεια εκ μέρους του και αγαπούσε ιδιαίτερα την Ελλάδα. Ξέρω ότι είχε αρκετούς φίλους εδώ και είχε και μια σχέση με κάποια γυναίκα – γι' αυτό ερχόταν και συχνά. Για χάρη μας έφτασε, μάλιστα, στο σημείο να παραβιάσει το αυστηρό καταστατικό και κατά κάποιον τρόπο να «παρανομήσει». Εργάστηκε προς την κατεύθυνση της Ελλάδας και δέχτηκε να καλύψει τους Ευρωπαίους και τους Έλληνες πολιτικούς που αποφάσισαν να αποκρύψουν την «καταθλιπτική» για εμάς έκθεση του ΔΝΤ το 2009. Αν αυτή είχε δημοσιοποιηθεί τότε, πολλά πράγματα ενδεχομένως να ήταν σήμερα διαφορετικά, γιατί θα είχαμε αντιληφθεί το μέγεθος του προβλήματος.
— Μήπως γι' αυτό κορυφαίος αξιωματούχος του ΔΝΤ, τον οποίο δεν κατονομάζεις στο βιβλίο, πιστεύει ότι φταίνε οι Έλληνες πολιτικοί για τη σημερινή κατάσταση;
Απολύτως. Συμφωνώ μαζί του και είμαι πολύ εκνευρισμένος που οι Έλληνες πολιτικοί έβλεπαν τη θύελλα να έρχεται και νόμιζαν πως είναι αεράκι. Και να πω πως δεν είχαν αρκετές προειδοποιήσεις; Από τον Καραμανλή έως τον Παπανδρέου, που αγνοούσε τα σημάδια και τις εκθέσεις. Όλοι τον προειδοποιούσαν για την καταστροφή κι αυτός έκανε παροχές.
Διαφωνώ, επομένως, κάθετα με το «μαζί τα φάγαμε» και θεωρώ ότι το πολιτικό σύστημα μετέτρεψε το κράτος σε ένα πελατειακό μόρφωμα, ζητώντας επανειλημμένως τις ψήφους της οικογένειας (εξού και ότι ολόκληρες οικογένειες έφτασαν να ψηφίζουν ένα κόμμα).
— Λες, επίσης, ότι έπρεπε να ξέρουν να ψυχολογούν τους εταίρους τόσα χρόνια τώρα. Ότι ο Σόιμπλε ήταν πάντα ανοιχτό βιβλίο...
Μα, πώς δεν το κατάφερναν; Από την αρχή ο Σόιμπλε τους έλεγε ότι θα «ματώσετε» και αυτοί δεν άκουγαν. Ακόμη θεωρεί ότι δεν ματώσαμε αρκετά, αλλά πόσο; Τα μέτρα που προτείνουν στον Τσίπρα είναι ανήκουστα και είναι δύσκολο να τα εφαρμόσει. Όχι μόνο ο Τσίπρας αλλά ο καθένας. Εκτός από τους φόρους, οι εταίροι θέτουν τόσα προαπαιτούμενα –για την ακρίβεια 701–, που για να τα υλοποιήσει η κυβέρνηση χρειάζεται τουλάχιστον δύο χρόνια, αν υπολογίσουμε ότι εφαρμόζει ένα κάθε μέρα! Και πραγματικά δεν καταλαβαίνω γιατί το ΔΝΤ δεν θέτει ως προαπαιτούμενο τη διαφθορά. Δεν είναι δυνατόν να μην απαιτούν οι δανειστές να μπουν κάποιοι άνθρωποι στη φυλακή – και είναι αστείο να πιστεύουμε ότι έκλεψε μόνο ο Άκης. Τα λάθη που έχουν γίνει από όλες τις πλευρές, δυστυχώς, είναι ανυπολόγιστα και η κατάσταση που επιβλήθηκε πειραματικά στην Ελλάδα ήταν χαοτική απ' όλες τις απόψεις. Ούτε εκείνοι ήξεραν με σαφήνεια τι πρόγραμμα αρμόζει στην Ελλάδα αλλά ούτε κι εμείς ήμασταν σε θέση να πραγματοποιήσουμε, έστω, τα στοιχειώδη. Αν λένε ότι οι Κύπριοι εφάρμοσαν το 95% κι εμείς το 48% και καταφέραμε να καταστρέψουμε τόσο ανεπανόρθωτα τη χώρα, τότε αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος των ευθυνών που έχουν οι πολιτικοί. Διαφωνώ, επομένως, κάθετα με το «μαζί τα φάγαμε» και θεωρώ ότι το πολιτικό σύστημα μετέτρεψε το κράτος σε ένα πελατειακό μόρφωμα, ζητώντας επανειλημμένως τις ψήφους της οικογένειας (εξού και ότι ολόκληρες οικογένειες έφτασαν να ψηφίζουν ένα κόμμα). Ακόμη και τώρα θα το έκαναν, αλλά ξέρουν ότι οι εταίροι είναι κατηγορηματικοί σε αυτό το ζήτημα. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση το θέμα της ΕΡΤ, όπου επιμένω πως έπρεπε να γίνει αναδιάρθρωση. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι το ξαφνικό κλείσιμο της ΕΡΤ δεν ήταν φρικτό και απαράδεχτο και ήμουν εγώ που είχα επίσημα θέσει το ζήτημα στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Εμείς στην Κύπρο μεγαλώσαμε με το σήμα της ΕΡΤ, ακούγοντας τον Εθνικό Ύμνο στη λήξη του προγράμματος. Και δεν το λέω με εθνικιστική διάθεση, είμαι απλώς ένας πατριώτης και σε καμία περίπτωση εθνικιστής.
— Τώρα πιστεύεις ότι είναι αργά για να μιλάμε για εποικοδομητικές διαπραγματεύσεις;
Ναι, είναι αργά. Αυτά που πρεσβεύει σήμερα ο Τσίπρας έπρεπε να είχαν γίνει από το 2010 και τότε θα είχαν αποτέλεσμα. Και χωρίς «κούρεμα» δεν υπάρχει λύση. Ό,τι και να γίνει, δεν μπορούμε να ανταγωνιστούμε ένα ακριβό νόμισμα και η προσγείωση θα είναι σε κάθε περίπτωση ανώμαλη, όσο και αν τα πράγματα θα δείχνουν κάπως να βελτιώνονται. Το βλέπω και από το πόσο σκληροί έχουν γίνει οι άνθρωποι στο Ταμείο, εκτός κι αν φοβηθούν ότι θα αποκαλυφθεί με κάποιο τρόπο η ανικανότητά τους. Αλλά, όπως λένε και στην πατρίδα μου, φοβάμαι ότι έχει βρομίσει πολύ το πράγμα ύστερα από τόσες αρνητικές και εκατέρωθεν εκδικητικές δηλώσεις. Και φοβάμαι πάρα πολύ για το μέλλον. Πραγματικά φοβάμαι και ανησυχώ.
Το βιβλίο Τρόικα, ο δρόμος προς την καταστροφή κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λιβάνη.