Κυριακή βράδυ, σε ένα άδειο κτίριο, στην αίθουσα δοκιμών του Εθνικού, ακούγονται άντρες να βγάζουν ήχους και να απαγγέλλουν στίχους από τον Οιδίποδα του Σοφοκλή. Ο σκηνοθέτης και μουσικός Θοδωρής Αμπαζής διδάσκει τα χορικά στην ομάδα που θα αποτελέσει την ελληνική συμμετοχή στη σύμπραξη δύο σημαντικών θεατρικών οργανισμών, του Εθνικού Θεάτρου Ελλάδας και του Θεάτρου Βαχτάνγκοφ της Μόσχας, το οποίο διευθύνει ο σημαντικός Λιθουανός σκηνοθέτης Ρίμας Τούμινας. Η ανάθεση της διεύθυνσης του ιστορικού θεάτρου σε αυτόν αποτέλεσε σκάνδαλο, παρ' όλα αυτά θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους σκηνοθέτες θεάτρου παγκοσμίως και σκηνοθετεί Οιδίποδα για δεύτερη φορά. Ο δε πρωταγωνιστής του Βίκτωρ Ντομπρονράβοφ είναι ένας σούπερ σταρ για τον οποίο κάνουν ουρές έξω από το θέατρο στη Μόσχα. Μια συνάντηση, λοιπόν, η οποία θα γεννήσει έναν Οιδίποδα Τύραννο σε δύο γλώσσες, στα ρωσικά και στα ελληνικά, καθώς το έργο θα παιχτεί από τους Ρώσους ηθοποιούς, αλλά ο χορός θα μιλάει ελληνικά. Πρόκειται για το πάντρεμα δύο σχολών, όπως εξηγεί στη συνέντευξη που μας παραχώρησε μετά το τέλος των προβών αργά μέσα στη νύχτα ο Αμπαζής, υποδιευθυντής του Εθνικού.
«Το συναρπαστικό είναι ότι συναντιούνται δύο σχολές θεάτρου, αν θεωρήσουμε ότι υπάρχει μια σχολή θεάτρου στην Ελλάδα. Σίγουρα, βέβαια, υπάρχει μία καταγεγραμμένη μέσα στα χρόνια όσον αφορά τα στάσιμα και τις παρόδους, δηλαδή τον Χορό. Αυτό είναι κάτι που οι Ρώσοι δεν το έχουν και με το οποίο, γενικά, η δυτική Ευρώπη δεν ασχολείται».
«Πώς θα συνδεθούν όλα αυτά στην παράσταση;». «Τα επεισόδια είναι στα ρωσικά, όπως και οι κομμοί, όπου υπάρχουν διαλογικά μέρη με τον Χορό, αλλά νομίζω πως είναι πολύ ωραίο το ότι ξαφνικά σταματάει η μουσική και ακούς ελληνικά.
Αυτό ήταν το πρώτο που θα ήθελα να ρωτήσω, πώς νιώθουν με μια συνθήκη άγνωστη στο δυτικό θέατρο. «Μια αμηχανία καταρχάς, αλλά αμηχανία ένοιωσαν και όταν πήγανε στην Επίδαυρο. Παρ' όλα αυτά, η συγκεκριμένη αμηχανία εξελίχτηκε σε κάτι πολύ γόνιμο και δημιουργικό, όταν ακούσανε τα πρώτα δείγματα δουλειάς που τους πήγα, τα σχετικά με τη χρήση του λόγου και του ρυθμού των φωνηέντων και των συμφώνων, και συζητήσαμε εμπράκτως τι κάνει ο Χορός. Είναι τύχη για εμάς που έχουμε να δουλέψουμε μόνο τον Χορό. Είναι καλό για την εμβάθυνση και για την έρευνα να δοκιμάζουμε διαφορετικά πράγματα. Αλλά το πιο ενδιαφέρον στην Επίδαυρο θα είναι το πάντρεμα δύο διαφορετικών αντιλήψεων, οι οποίες θα ενωθούν και θα γίνουν μία, δεδομένου ότι ο τρόπος που δουλεύω εγώ είναι αρκετά ανοιχτός ως προς το υλικό του Τούμινας και ο τρόπος που δουλεύει ο Τούμινας έχει αφήσει αρκετά περιθώρια ώστε αυτές οι δύο αντιλήψεις να συναντηθούν. Οι Ρώσοι χρησιμοποιούν συνεχώς μουσική στα επεισόδια, ιδίως οι Λιθουανοί. Ο Φάουστους Λατένας, ο μουσικός με τον οποίο συνεργάζεται ο Τούμινας, χρησιμοποιεί κάποια μοτίβα κατά τη διάρκεια των επεισοδίων. Εμείς, ακριβώς για να γίνει αυτό το πάντρεμα, επιλέξαμε ο χορός να είναι α καπέλα. Συνεργάζομαι με τον Λατένας και θα χρησιμοποιήσουμε ο ένας στοιχεία του άλλου. Το πιο σημαντικό είναι να μείνει κανείς ανοιχτός και με διάθεση να συνεργαστεί. Επειδή δεν είμαστε μακριά στην αντίληψή μας και μπορούμε να καταλάβουμε ο ένας τον άλλον γρήγορα, βάσει αυτών που είδα, το αποτέλεσμα εξελίσσεται σε κάτι τρομερά ενδιαφέρον καλλιτεχνικά. Η άρση είναι η αρχή της τέχνης κι εδώ υπάρχουν τόσο πολλές, τόσο πολλά ερωτήματα και πολύς χώρος για αναζήτηση μέχρι να ολοκληρωθεί όλο αυτό και να γίνει κάτι που ούτε εγώ έχω ποτέ μου θα μπορούσα να κάνω ούτε ο Ρίμας Τούμινας μόνος του, γιατί θα είναι ένα κράμα δύο διαφορετικών θέσεων απέναντι στην τραγωδία, αν και δεν διαφέρουμε πάρα πολύ ως προς το τι πιστεύουμε για τον Οιδίποδα. Σίγουρα οι Ρώσοι κάνουν ψυχολογικό θέατρο. Λειτουργούν σε επίπεδο πλοκής κυρίως και αυτό τους ενδιαφέρει περισσότερο.
«Οπότε, η μουσική γίνεται γέφυρα των δύο σχολών;». «Μπορείς να το πεις κι έτσι, εφόσον η μουσική δεν έχει σημαίνον και σημαινόμενο κι έτσι τα πράγματα γίνονται πιο εύκολα. Αλλά επειδή και οι δύο δουλεύουμε τη μουσική ως δραματουργία και όχι μόνο ως μελωδικό ή λυρικό υλικό, είναι εκεί ακριβώς που οι δύο σχολές συναντιούνται, μέσω της παράλληλης διαδικασίας. Εγώ αντιμετωπίζω τον Χορό, το τι κάνει ο χορός, το πώς αντιδρά, ακόμα και το βάρος των χειρονομιών του Χορού, είτε ηχητικές, είτε σωματικές, είτε μελωδικές. Ας πούμε, η γλώσσα σ' εμάς είναι ήχος, συντίθεται, ξανασυντίθεται, ανασυντίθεται, δημιουργεί εικόνες. Ο τρόπος που μιλάμε, ο τρόπος που χρησιμοποιούμε φωνήεντα και σύμφωνα, αυτό είναι κάτι που ο άλλος μπορεί να καταλάβει ακόμα και αν δεν ξέρει τη γλώσσα, μόνο από τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιείται. Μπορεί κανείς να καταλάβει χαρακτήρες, συμβάντα, να καταλάβει πάρα πολλά, αν δει τη γλώσσα ως εργαλείο προκειμένου να επικοινωνήσει. Αλλά νομίζω ότι εδώ περιμένουμε την τελική επαφή του ηθοποιού με τον ηθοποιό, το άγγιγμα που θα γίνει και αυτό δίνει στην ιστορία τεράστιο σασπένς. Γιατί η δουλειά μας είναι οι άνθρωποι. Αυτήν τη στιγμή συνθέτουμε παλέτες με χειρονομίες, κι εκείνοι αντίστοιχα, και μετά θα αρχίσουμε να συνθέτουμε τους δύο κόσμους για να φτιάξουμε έναν».
«Πώς θα συνδεθούν όλα αυτά στην παράσταση;». «Τα επεισόδια είναι στα ρωσικά, όπως και οι κομμοί, όπου υπάρχουν διαλογικά μέρη με τον Χορό, αλλά νομίζω πως είναι πολύ ωραίο το ότι ξαφνικά σταματάει η μουσική και ακούς ελληνικά. Είναι σαν να βγαίνει από τη γη αυτός ο λαός, και νομίζω ότι έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα σημειολογία αυτό. Εμείς κάνουμε παρόδους και στάσιμα, ούτε κομμούς, ούτε διάλογο. Μόνο το κομμάτι στο οποίο μιλάει καθαρά ο λαός, οι γέροντες. Όταν ο Σοφοκλής γράφει για γέροντες, εννοεί άντρες που δεν είναι στρατεύσιμοι, μεταξύ 35 και 50 χρονών. Αυτό το αποφασίσαμε από κοινού με τον Τούμινας, γιατί αυτοί είναι που και στις δύο χώρες πρέπει να σηκώσουν το πραγματικό βάρος της κρίσης. Το σκεφτήκαμε πιο σύγχρονα, ότι δηλαδή οι μεγαλύτεροι είναι εκείνοι που έχουν εισπράξει την απογοήτευση από την κρίση, οι νέοι έχουν τον πεσιμισμό και την έλλειψη προοπτικής κι ελπίδας, και υπάρχει ο κορμός της κοινωνίας, αυτοί που είναι μεταξύ 40 και 50, που πρέπει να σηκώσουν το βάρος των παρεμβάσεων που πρέπει να γίνουν, ακόμα και αν δεν προλάβουν να τα ζήσουν όλα αυτά, έστω και αν είναι για τους επόμενους».
Info:
Ρίμας Τούμινας
Οιδίπους Τύρρανος, του Σοφοκλή
Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
29-30 Ιουλίου 2016
21:00
Ταυτότητα Παράστασης
Καλλιτεχνική διεύθυνση: Ρίμας Τούμινας
Γενική διεύθυνση: Κιρίλ Κροκ
Σκηνικά: Αντόμας Γιατσόφσκις
Κινησιολογία: Ανζέλικα Χόλινα
Μουσική: Φάουστας Λατένας
Βοηθός σκηνοθέτη: Ιρίνα Γκρόμοβα
Μουσική: Θοδωρής Αμπαζής
Βοηθός B': Δημήτρης Γεωργιάδης
Μετάφραση χορικών: Έλσα Ανδριανού
Διανομή
Παίζουν:
Γεβγκένι Κνιάζεφ, Λουντμίλα Μαξάκοβα, Πάβελ Γιούντιν, Βικτόρ Ντομπρονράβοφ, Γεκατερίνα Σιμόνοβα, Βαλέρι Ουσακόφ, Βιτάλις Σιμιόνοφς, Μαξίμ Σεβρινόφσκι, Έλνταρ Τζανιμπέκοφ, Αρτούρ Ιβάνοφ, Γεβγκένι Κόσιρεφ
Χορός:
Ιλιά Αλγκάερ, Παναγιώτης Αθανασόπουλος, Θανάσης Βλαβιανός, Γιώργος Γάλλος, Δημήτρης Γεωργιάδης, Κώστας Κοράκης, Δαυίδ Μαλτέζε, Λεονάρδος Heifetz-Μπατής, Σωκράτης Πατσίκας, Γιώργος Στάμος, Σπύρος Τσεκούρας
Δίγλωσση παράσταση στα ρωσικά και στα ελληνικά. Με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους