Οι άνθρωποι και ο αιώνας τους μέσα από τα μάτια του August Sander

Ο Όγκαστ Σάντερ θαύμαζε τη λεπτομέρεια. Το πνεύμα και η διορατικότητά του αποτυπώθηκε σε ένα μεγάλο αρχείο φωτογραφιών. Άλλες καταστράφηκαν, άλλες σώθηκαν και μας θυμίζουν την εξέλιξη της ανθρώπινης σκέψης και των κοινωνικών τάξεων, τις πολιτικές αλλαγές και τις περιπετειώδεις ζωές των ανθρώπων. 619 φωτογραφίες του αποκτήθηκαν πρόσφατα από το μουσείο MoMA της Νέας Υόρκης. Ο Σάντερ, εν ζωή, δεν κατάφερε ποτέ να εκδώσει ένα βιβλίο με τις φωτογραφίες του από την περίφημη σειρά με τα πορτρέτα των ανθρώπων της Γερμανίας προπολεμικά.

Ο Σάντερ γεννήθηκε στη Γερμανία. Δούλεψε επτά χρόνια ως ανθρακωρύχος και μετά από μια περίοδο κατά την οποία υπηρέτησε στον στρατό, σπούδασε ζωγραφική στη Δρέσδη το 1901-2. Τότε αναπτύχθηκε και το ενδιαφέρον που είχε για τη φωτογραφία. Από το 1901 μέχρι το 1910, ο Σάντερ έκανε φωτογραφικές επιχειρήσεις, άνοιξε στούντιο στο Βερολίνο, τη Δρέσδη, το Μαγδεμβούργο. Επέστρεψε στην Κολωνία το 1910 και ίδρυσε στο Lindenthal το δικό του στούντιο. Σε αυτό το σημείο ακριβώς αρχίζει το μεγάλο του έργο «Άνθρωποι του 20^ου αιώνα» με το οποίο ασχολήθηκε μέχρι το 1950.

Ο Σάντερ φωτογράφιζε μέσα σε ένα απλό περιβάλλον, χωρίς ιδιαίτερο φόντο. Η τάξη από την οποία προέρχονται είναι υπαινικτική, όσο και φανερή. Από τα ρούχα, το χτένισμα, τη χειρονομία τους.

Άρχισε να κάνει πορτρέτα των αγροτών του Westerwald, στους οποίους είδε τον αρχετυπικό σύγχρονο άνθρωπο. Με βάση αυτές τις πρώτες φωτογραφίες, ο Σάντερ ανέπτυξε μια φιλοσοφία για το κυκλικό μοντέλο της κοινωνίας. Με αυτούς τους όρους, η αγροτική τάξη αποτελούσε τη βάση της κοινωνίας, την οποία απεικόνισε σε μια σειρά πορτρέτων. Η επόμενη ομάδα είναι οι ειδικευμένοι εργαζόμενοι, το θεμέλιο της κοινωνικής ζωής, από τον δικηγόρο μέχρι το μέλος του κοινοβουλίου και από τον στρατιώτη μέχρι τον τραπεζίτη. Ακολουθούν οι διανοούμενοι: καλλιτέχνες, μουσικοί και ποιητές. Ο κύκλος κλείνει με την Letzte Menschen, (οι τελευταίοι άνθρωποι). Τους παράφρονες, τους τσιγγάνους και τους ζητιάνους.

Αυτό το κυκλικό μοντέλο της κοινωνίας που παρουσίασε, θεωρήθηκε πολύ προοδευτικό και έτσι ο Σάντερ ήρθε σε σύγκρουση με τους Ναζί. Από το 1933 μέχρι το 1939 ο ίδιος αφιερώθηκε σε θέματα της υπαίθρου. Το στούντιό του κατεδαφίστηκε από τους βομβαρδισμούς το 1944, και 40.000 αρνητικά και ο Σάντερ αποσύρθηκε στο Kuchhausen, όπου άρχισε να εργάζεται ξανά σε πρωτόγονες συνθήκες. Το όνομά του είχε σχεδόν λησμονηθεί στην Κολωνία όταν ο διοργανωτής των φωτογραφικών εκθέσεων Photokina, το 1951 παρουσίασε τις φωτογραφίες του στο κοινό και έπεισε το Stadtmuseum να αγοράσει το σύνολο του αρχείου του που είχαν φωτογραφημένη την πόλη από το 1935 μέχρι το 1946.

Ο λόγος για τον οποίο ο Σάντερ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Γερμανούς φωτογράφους είναι ότι τεκμηρίωσε αυστηρά την άποψή του για τον άνθρωπο. Ήταν ακριβείς αντανακλάσεις της εποχής του. Η ασυνήθιστη ποιότητα της προσωπογραφίας του και η καλά σχεδιασμένη ενότητα προσώπων που παρουσίαζε, σε κοινωνιολογικό, φιλοσοφικό και φωτογραφικό επίπεδο, δημιούργησαν τα ανεπανάληπτα πορτρέτα των ανθρώπων, των τάξεων και των αλλαγών μέσα στο χρόνο. Ο Σάντερ φωτογράφιζε μέσα σε ένα απλό περιβάλλον, χωρίς ιδιαίτερο φόντο. Η τάξη από την οποία προέρχονται είναι υπαινικτική, όσο και φανερή. Από τα ρούχα, το χτένισμα, τη χειρονομία τους. Παρατηρώντας προσεκτικά τις φωτογραφίες, μπορεί να δει κανείς τα παπούτσια που φορούν, μια μικρή αδεξιότητα στις κινήσεις, ή τη σιγουριά τους όταν κάθονται και ποζάρουν. Αυτά, περισσότερο, φανερώνουν την τάξη τους. Οι φωτογραφίες του Σάντερ συγκροτούν το ιστορικό πορτρέτο μιας χώρας και μιας ολόκληρης εποχής. Η μεγάλη αναγνώριση ήρθε με την αναδρομική του έκθεση στο ΜοΜΑ, μετά τον θάνατό του, το 1969.