Στη φετινή Μπιενάλε της Βενετίας υπάρχει ένα μάλλον ασυνήθιστο έκθεμα, τοποθετημένο στη γειτονιά με τους παλιούς ταρσανάδες της πόλης.
Πρόκειται για τα απομεινάρια μιας από τις μεγαλύτερες τραγωδίες στη Μεσόγειο, ένα ναυάγιο που στοίχισε τη ζωή σε 700 έως 1100 ανθρώπους. Το μήκους 30 μέτρων αλιευτικό σκάφος που μετέφερε μετανάστες βυθίστηκε στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ της Λιβύης και του νησιού της Λαμπεντούζα τον Απρίλιο 2015.
Η βύθιση έγινε μετά από σύγκρουση με άλλο σκάφος το οποίο είχε ανταποκριθεί στο σήμα κινδύνου που εξέπεμψε το πλοίο με τους μετανάστες . Από το ναυάγιο σώθηκαν μόνο 28 άνθρωποι. Οι περισσότεροι άνθρωποι που χάθηκαν παγιδεύτηκαν αφότου το αλιευτικό σκάφος αναποδογύρισε.
Η τεράστια καταστροφή έκανε τον τότε πρωθυπουργό της Ιταλίας να συγκρίνει την κατάσταση των μεταναστών που προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη με εκείνη των μουσουλμάνων της Βοσνίας στη Σρεμπρένιτσα, κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων στα Βαλκάνια. «Πριν είκοσι χρόνια, εμείς και η Ευρώπη κλείσαμε τα μάτια μας σε όσα συνέβαιναν στη Σρεμπρένιτσα. Τώρα δεν είναι δυνατόν να κάνουμε το ίδιο και απλά να τιμούμε τη μνήμη τέτοιων γεγονότων.
Το κουφάρι του πλοίου βρίσκεται πια στη Βενετία και αποτελεί το βασικό κομμάτι ένος πρότζεκτ του Ελβετο- ισλανδού καλλιέχνη Κρίστο Μπίχελ. Ο Μπίχελ αποφάσισε να προχωρήσει στη συγκεκριμένη πρωτοβουλία το 2017, όταν συμμετείχε σε ένα καλλιτεχνικό δρώμενο στο Παλέρμο. Όμως το να έρθει το σκάφος στη Βενετία αποδείχθηκε πολύ πιο πολύπλοκο από όσο φανταζόταν ο οποιοσδήποτε.
Το 2016 το σκάφος ανασύρθηκε από το βυθό και μεταφέρθηκε στο ναύσταθμο του Μελίνι στη Σικλεία. Εκεί αφαιρέθηκαν και ταυτοποιήθηκαν τα πτώματα των μεταναστών, μια τεράστια επιχείρηση στην οποία συμμετείχαν ιατροδικαστές και άλλοι ειδικοί. Ο καπετάνιος του πλοίου, ο Τυνήσιος Μοχάμεντ Αλί Μάλε κρίθηκε αργότερα ένοχος για ανθρωποκτονία εξ αμελείας.
Υπήρξαν αρκετές ιδέες για το τι έπρεπε να συμβεί με το σκάφος. Τελικά στις 29 Απριλίου αποφασίστηκε το πρότζεκτ με το όνομα Barca Nostra (το σκάφος μας). Πρόκειται για συνεργασία της ομάδας του Μπίχελ, του δημοτικού συμβουλίου της σικελικής πόλης Αουγκούστα και άλλων. Η Βενετία θα είναι ο πρώτος σταθμός για τον νέο ρόλο του σκάφους. Στο μέλλον υπάρχουν σχέδια το πλοίο να μετατραπεί σε ένα «κήπο μνήμης» στην Αουγκούστα.
Η συνεργάτιδα του Μπίχελ, η επιμελήτρια Μαρία Κιάρα Ντι Τράπανι περιγράφει τις γραφειοκρατικές δυσκολίες του εγχειρήματος. «Κανένας δεν είναι επίσημος ιδιοκτήτης του σκάφους. «Η κυβέρνηση το ανέσυρε αλλά επισήμως το υπουργείο Άμυνας δεν είναι ιδιοκτήτης. Υπήρξαν τεράστιες δυσκολίες για να μπορέσει να εγκριθεί η παρουσία του στη Βενετία» λέει η Τραπάνι και στέκεται και στο συμβολισμό της παρουσίας του σκάφους στη Μπιενάλε σε μια εποχή που ο αντιπρόεδρος της ιταλικής κυβέρνησης Ματέο Σαλβίνι θέλει να εμποδίζει τα πλοία των μεταναστών να φτάνουν στα ιταλικά λιμάνια.
«Ζούμε σε μια τραγική στιγμή χωρίς μνήμη. Βλέπουμε τις ειδήσεις, όλα μοιάζουν τόσο μακριά. Κάποιος πεθαίνει στη θάλασσα και εμείς απλά αλλάζουμε κανάλι» Ελπίζει πως η φυσική παρουσία του ναυαγίου στη Μπιενάλε θα βοηθήσει στο να αλλάξει αυτό. «Μακάρι οι επισκέπτες να δείξουν σεβασμό και να το κοιτάξουν σιωπηρά, μόνο δύο λεπτά σιωπής ώστε να καταλάβουν τι έγινε».