Σε γενικές γραμμές, ο άνθρωπος πρέπει να αφήνεται πάντα στην αισιοδοξία του. Είναι το πιο άνετο όχημα για να κυκλοφορεί στους περισσότερους δρόμους. Ειδικά τώρα, που οι εμβολιασμοί δεν είναι μόνο προοπτική αλλά και πραγματικότητα, η αισιοδοξία αξίζει ακόμη μεγαλύτερη εμπιστοσύνη. Ωστόσο, και η προσκόλληση στη λογική είναι κι αυτή μια στάση που δεν ζημιώνει ποτέ. Και για τον λόγο αυτό, δεδομένων των αστάθμητων παραγόντων που διαγράφονται στον ορίζοντα του τριμήνου που διανύουμε, ένα σοβαρό κριτήριο για την επιλογή των εκθέσεων αυτού του αφιερώματος ήταν το να έχουν και διαδικτυακή παρουσία.
Κατά τα άλλα, είναι μάλλον περιττή η υπενθύμιση ότι η περίοδος αυτή περιέχει το μείζον επετειακό γεγονός της συμπλήρωσης 200 χρόνων από την κήρυξη της Επανάστασης του '21, που οδήγησε στην ανεξαρτησία, στη σύσταση του ελληνικού κράτους κ.λπ. Ως εκ τούτου, το «κύριο πολιτιστικό πιάτο» της περιόδου είναι οι εκθέσεις ιστορικού χαρακτήρα, που όμως θα περιλαμβάνουν πολλή τέχνη.
Στο Μουσείο Μπενάκη κυριαρχεί η αισιοδοξία ότι, παρά την πανδημία, θα είναι εφικτό να γίνουν στις 3 Μαρτίου τα εγκαίνια της έκθεσής του με τίτλο «1821 πριν και μετά». Πρόκειται για μια έκθεση που τελεί υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας και διοργανώνεται από το ίδιο το Μουσείο Μπενάκη, με τη σύμπραξη της Τράπεζας της Ελλάδος, της Εθνικής Τράπεζας και της Αlpha Βank. Θα απλώνεται στο σύνολο των 2.500 τ.μ. των εκθεσιακών χώρων του στην οδό Πειραιώς 138. Θα έχει διάρκεια 8 μήνες και θα περιλαμβάνει 1.200 εκθέματα που θα καλύπτουν έναν ολόκληρο αιώνα νεότερης ελληνικής ιστορίας, από το 1770 έως το 1870.
Το ότι η έκθεση αναμένεται να σταθεί περισσότερο π.χ. στη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια ως σημαντική ιστορική τομή στην πορεία των πραγμάτων (και όχι πάντα π.χ. στην ύψωση του λαβάρου της Επαναστάσεως) ή το ότι θα «κλείνει» με την εικόνα της διάνοιξης της διώρυγας της Κορίνθου είναι στοιχεία που προϊδεάζουν ότι ο επισκέπτης θα αναγνωρίζει μεν την εγνωσμένη εξιστόρηση της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά φωτισμένη από κάπως ασυνήθιστες γωνίες.
Επιπλέον, θα εκδοθεί ένας αναλόγως πολυαναμενόμενος κατάλογός της, με το σύνολο των εκτιθέμενων έργων και των συνοδευτικών κειμένων τους. Την έκθεση επιμελούνται ο Τάσος Σακελλαρόπουλος, που είναι ο υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, και η Μαρία Δημητριάδου, που είναι επιμελήτρια στο ίδιο τμήμα του μουσείου. Προετοίμαζαν σχεδόν έξι χρόνια την έκθεση και τον κατάλογό της, ξεκινώντας να επιλέγουν εκθέματα που προέρχονται από τις σπουδαίες συλλογές έργων και αντικειμένων που σχετίζονται με την Ελληνική Επανάσταση και ανήκαν στον ιδρυτή του Μουσείου, Αντώνη Μπενάκη. Όμως, χάρη στη συνεισφορά των επίσης σημαντικών σχετικών συλλογών των τριών τραπεζών, η έκθεση μπόρεσε να διευρυνθεί προς το πριν και κυρίως προς το μετά της επαναστατικής περιόδου, με την ίδρυση του ελληνικού κράτους και τον σημαντικό ρόλο της Αθήνας, που επιλέχθηκε ως πρωτεύουσά του. Το ότι η έκθεση αναμένεται να σταθεί περισσότερο π.χ. στη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια ως σημαντική ιστορική τομή στην πορεία των πραγμάτων (και όχι πάντα π.χ. στην ύψωση του λαβάρου της Επαναστάσεως) ή το ότι θα «κλείνει» με την εικόνα της διάνοιξης της διώρυγας της Κορίνθου είναι στοιχεία που προϊδεάζουν ότι ο επισκέπτης θα αναγνωρίζει μεν την εγνωσμένη εξιστόρηση της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά φωτισμένη από κάπως ασυνήθιστες γωνίες. Όμως, οι φρεσκότερες αυτές ερμηνείες της Ιστορίας θα τον αγγίζουν χωρίς να τον σοκάρουν – απαλά, ως εάν να ήταν κατασκευασμένες από φίνο βελούδο και μετάξι στολής Αμαλίας.
Επειδή πολλά εκθέματα θα μεταφερθούν στο κτίριο του μουσείου στην οδό Πειραιώς από εκείνο της οδού Κουμπάρη, τις θέσεις τους, που θα μένουν κενές στο μουσείο στο Κολωνάκι, θα καταλάβουν έργα σύγχρονης τέχνης 35 Ελλήνων καλλιτεχνών που συμμετέχουν στην έκθεση, την οποία συνεπιμελούνται η Πολύνα Κοσμαδάκη, που είναι η επιμελήτρια Μοντέρνας και Σύγχρονης Τέχνης και υπεύθυνη του Τμήματος Ζωγραφικής του Μουσείου, και ο εικαστικός καλλιτέχνης Κωστής Βελώνης.
Η έκθεση ήταν προγραμματισμένο να εγκαινιαστεί στις 25 Φεβρουαρίου, όμως αυτήν τη στιγμή ισχύει ότι θα είναι η πρώτη έκθεση που θα ξεκινήσει μόλις επιτραπεί ξανά η κανονική λειτουργία των μουσείων (ενδεχομένως και εντός του Μαρτίου, εάν δοθεί η σχετική άδεια). Ο τίτλος της δεν έχει οριστικοποιηθεί ακόμη, ωστόσο ένας ανεπίσημος υπότιτλος θα μπορούσε να είναι «οι περιπέτειες του σχεδιασμού σε περιόδους κρίσης», καθώς τα έργα που θα εκτεθούν σχετίζονται με την έννοια της ιδιοκατασκευής – το περίφημο και τόσο καθημερινό «φτιάξ' το μόνος σου». Πρόκειται για μια ιδέα που γεννήθηκε από σκέψεις και έρευνα του Κωστή Βελώνη γύρω από το πασίγνωστο μυθιστόρημα του Ντάνιελ Ντεφόε, Ροβινσώνας Κρούσος, και την ανάγκη του ήρωα, ως ναυαγού σ' ερημονήσι, να προσαρμοστεί σε αυτήν τη σκληρή συνθήκη επιβίωσης με κατασκευές που επινοούσε, αξιοποιώντας όσα υλικά τού παρείχε η φύση γύρω του.
Το νεοσύστατο Δίκτυο Μουσείων Σύγχρονου Πολιτισμού του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, στο οποίο συμμετέχουν η Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, το ΕΜΣΤ και ο MOMus (δηλαδή ο Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης), παρουσιάζει την πρώτη του δράση με μια έκθεση που είναι διαδικτυακή και περιλαμβάνει περισσότερα από 100 έργα τέχνης 62 καλλιτεχνών, τα οποία προέρχονται από τις συλλογές των συμμετεχόντων φορέων. Ο τίτλος της έκθεσης, η οποία θα διαρκέσει μέχρι το τέλος του έτους, είναι «Οπτικοποιώντας την ανθρωπότητα». Μπορεί να ηχεί υπερβολικά γενικόλογος, αλλά η έκθεση επικεντρώνεται στα δεινά της παγκόσμιας και ποικιλόμορφης κρίσης που προκαλεί η πανδημία του κορωνοϊού και επιδιώκει να εστιάσει στους κινδύνους που εμφανίζονται να απειλούν τις ατομικές ελευθερίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μόνο ενθουσιασμό και ελπίδες θα μπορούσε να γεννά το Δίκτυο, του οποίου η σύσταση αποτελεί εναρμονισμό με τη διεθνή τάση για δημιουργία σταθερών και στέρεων δεσμών συνεργασίας μεταξύ των πολιτιστικών φορέων μιας χώρας. Για τον λόγο αυτό και μόνο, η τωρινή πρώτη έκθεση του Δικτύου αξίζει κάθε προσοχή και μόνο επιεική υποδοχή, παρότι είναι ήδη ξεκάθαρη η ανάγκη ουσιώδους ενορχήστρωσης και βιρτουόζικης διεύθυνσης της ορχήστρας του επιμελητικού έργου, ώστε το αποτέλεσμα να αποκτά πνοή και νόημα.
Η γκαλερί Τhe Breeder υποδέχεται για πρώτη φορά στην Αθήνα τον φρεσκότατο Βρετανό καλλιτέχνη Luke Edward Hall, ένα ταλέντο πολύπλευρο, που επιδίδεται με την ίδια όρεξη και χαρά που χαρακτηρίζουν τις αμιγώς εικαστικές συνθέσεις του στην εικονογράφηση βιβλίων, στη μόδα, στη διακόσμηση εσωτερικών χώρων, στην αρθρογραφία σε περιοδικές εκδόσεις και σε κάθε άλλο αισθητικό πεδίο που θα ήταν πρόσφορο να δροσιστεί με την ευθυμία και τη ζωηράδα των φαντασιωδών εμπνεύσεών του.
Η ατομική του έκθεση στην γκαλερί, που έχει τίτλο «Figs and honey and sailing» (ας πούμε, «Σύκα και Μέλι και Ιστιοπλοΐα»), θα διαρκέσει από 21 Ιανουαρίου έως 20 Φεβρουαρίου και θα διατίθεται διαδικτυακά με φωτογραφίες των έργων του και βιντεο-περιήγηση στην γκαλερί. Ο Luke Edward Hall, που είναι γενικότερα λάτρης της ελληνικής μυθολογίας και της Ελλάδας ως τόπου πρόσφορου για «γλυκιά ζωή», θα παρουσιάσει έργα που στην πλειονότητά τους δείχνουν νέους άνδρες σε στιγμές ανεμελιάς και χαράς, χωρίς όμως η αφήγηση αυτών των στιγμών να οδηγεί κάπου – χάρη σε αυτό το γεγονός μάλλον θα κατέληγε κάποιος στο συμπέρασμα ότι το ενδιαφέρον των εικόνων του γεννιέται από την αίσθηση ευδαιμονίας που αποπνέουν. Οι συνθέσεις του, που βασίζονται κυρίως σε περιγράμματα των μορφών που απεικονίζονται, έχουν μια αξιαγάπητη ευθύτητα και απλότητα και μαρτυρούν κάποια αναφορά στα αντίστοιχα έργα της εποχής του Μεσοπολέμου που φιλοτέχνησε ο Ζαν Κοκτό.
Στη συνέχεια, αλλά χωρίς να έχει ακόμη οριστεί η σχετική ημερομηνία εντός του Μαρτίου, η γκαλερί Τhe Breeder θα παρουσιάσει μια σειρά από νέα έργα του Γιάννη Βαρελά, που αποτελεί εξαιρετική εξέλιξη του «σώματος» της δουλειάς του με τίτλο «ΑΝΙΜΑ Ι», την οποία παρουσίασε στη μεγάλη ατομική του έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη το φθινόπωρο του 2019.
Οι διαθέσιμες πληροφορίες λένε ότι θα συνεχιστεί καθ' όλη τη διάρκεια της χρονιάς η εικαστική έκθεση με τίτλο «Σαλαμίς 480 π.Χ. - Εικαστική Απήχηση 2020», σε επιμέλεια Λουίζας Καραπιδάκη. Τα εγκαίνιά της έγιναν στις 30 Δεκεμβρίου, στο Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος, τελεί υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας και έχει την υποστήριξη του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Πρόκειται για 22 έργα –ζωγραφικής στην πλειονότητά τους– από ισάριθμους σύγχρονους Έλληνες καλλιτέχνες, οι οποίοι μέσω αυτών «απαντούν» σε μια άλλη ηρωική επέτειο, εκείνη των 2.500 ετών από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, και στις ηθικές και εθνικές αξίες που είναι συνδεδεμένες με την ιστορική νίκη των αρχαίων Ελλήνων επί των Περσών. Τα έργα αυτά παρουσιάζονται μαζί με κάποια παλαιότερα, όπως είναι «Η ναυμαχία της Σαλαμίνας» του Κωνσταντίνου Βολανάκη, έργο του 1882, που ανήκει στο Αρχηγείο του Ναυτικού. Η εικονική περιήγηση στην έκθεση προσφέρεται χάρη στην ευγενική χορηγία της εταιρείας Dole Hellas ΕΠΕ (πασίγνωστη στον χώρο εμπορίας φρούτων και αγαπημένη για τις μπανάνες της).
Άλλο ανάλογο παράδειγμα εντυπωσιακής απόστασης από τον πυρήνα του θέματος της έκθεσης, αλλά παρ' όλα αυτά μεγάλης συναισθητικής συγγένειας με αυτόν, θα ήταν η θαλασσογραφία του Δημήτρη Τζαμουράνη, που αποτελεί προέκταση μιας μεγαλύτερης ενότητας τέτοιων έργων του της περιόδου 2015-18, τα οποία σχετίζονται με το μεταναστευτικό (και τα θύματα του) στην Μεσόγειο. Ωστόσο, στην έκθεση υπάρχουν και σημαντικά έργα με αλληγορικό βάθος μεν, αλλά ταυτόχρονα εμφανώς συνδεδεμένα με το ιστορικό γεγονός της ναυμαχίας της Σαλαμίνας. Ένα τέτοιο παράδειγμα θα ήταν ο «Γλάρος στους βράχους της Ψυττάλειας» του Στέφανου Ζαννή. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή «νεκρογραφία» κατόπιν «πετροβολών, τοξεύσεων και κρεοκοπιών» , την οποία ο καλλιτέχνης εμπνεύστηκε από στίχους των Περσών του Αισχύλου, που αναφέρονται πράγματι στην Ψυττάλεια. Γενικά, κανείς δεν θα μείνει δυσαρεστημένος από τη διαδικτυακή του επίσκεψη στην έκθεση, γιατί κατά κάποιον τρόπο θυμίζει ένα «κυνήγι θησαυρού», στο οποίο ο θησαυρός δεν είναι ίδιος για όλους, παρά είναι εκείνος που ο επισκέπτης ορίζει και ανακηρύσσει ως τέτοιον, σύμφωνα με το δικό του γούστο.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.