Στο άκουσμα της είδησης ότι ο Σωτήρας του Κόσμου, το μνημειώδες έργο τέχνης του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, αναμένεται να πωληθεί σε δημοπρασία του οίκου Christie's τον επόμενο μήνα για περίπου 100 εκ. δολάρια, πολλοί ίσως αναρωτιούνται τι κάνει αυτό το έργο μοναδικό, τι συμβαίνει με αυτό το αιθέριο πορτρέτο του Ιησού. Ας δούμε μερικές εν πολλοίς άγνωστες λεπτομέρειες που καθιστούν αυτό το έργο τόσο σημαντικό:
1.
Έχει ευγενή, αν και κάπως θολή, καταγωγή
Μερίδα ειδικών πιστεύει ότι ο Ντα Βίντσι αρχικά δημιούργησε αυτό το πορτρέτο για λογαριασμό της Γαλλικής Βασιλικής Οικογένειας και ότι η βασίλισσα Ενριέτα Μαρία το έφερε μαζί της στην Αγγλία όταν νυμφεύθηκε τον Βασιλιά Κάρολο τον Α' το 1625. Το έργο παρέμεινε στην κατοχή της βασιλικής οικογένειας μέχρι το 1763 - και μετά θεωρήθηκε χαμένο για περίπου 150 χρόνια. Εμφανίστηκε ξανά ως τμήμα της συλλογής του Σερ Φρέντερικ Κουκ στις αρχές του 20ού αιώνα και εμφανίστηκε πάλι στην αγορά της Τέχνης το 1958, όπου πωλήθηκε σε δημοπρασία για μόλις 45 λίρες... Εμφανίζεται και πάλι στο προσκήνιο το 2005, αυτή τη φορά σε αμερικανικό έδαφος, και περνά στα χέρια του εμπόρου τέχνης της Νέας Υόρκης, Alexander Parish, στην τιμή των 10.000 δολαρίων. Στη συνέχεια ο ίδιος και ένας συνασπισμός εμπόρων τέχνης το μεταπωλούν στον Yves Bouvier, τον βασιλιά των εμπόρων έργων τέχνης για περίπου 80 εκ. δολάρια το 2013. Το ίδιος έτος, ο Μπουβιέ το πουλά ξανά 127,5 εκ. δολάρια στον δισεκατομμυριούχο, Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ, ο οποίος και τώρα το βγάζει στο σφυρί μέσω του οίκου Christie's.
2.
Αυτός ο πίνακας ήταν η αιτία δεκάδων μηνύσεων (και νομικών σκανδάλων)
Από τότε που επανεμφανίστηκε, ο συγκεκριμένος πίνακας έχει εμπλακεί σε πολύπλοκες και αλληλοεμπλεκόμενες νομικές μάχες. Μία από αυτές εκτυλίχθηκε ανάμεσα στον Ριμπολόβλεφ και τον Μπουβιέ, σύμβουλο του δισεκατομμυριούχου σε θέματα τέχνης. Λίγο μετά την αγορά του πίνακα στην τιμή των 127,5 εκατομμυρίων δολαρίων, ο Ριμπολόβλεφ θα διάβαζε στους New York Times ότι αγόρασε το έργο για σχεδόν 50 εκατομμύρια δολάρια περισσότερα απ' όσα είχε ο ίδιος πληρώσει. Αντιλαμβανόμενος ότι είχε πληρώσει ένα τόσο υψηλό τίμημα προσέφυγε στη δικαιοσύνη εναντίον του Μπουβιέ, σε μία νομική διαμάχη που μαίνεται μέχρι σήμερα. Μάλιστα, και σύμφωνα με εκπρόσωπο της οικογένειας του μεγιστάνα η πώληση του "Σωτήρα του Κόσμου" αναμένεται να βάλει τέλος "σε ένα εξαιρετικά επώδυνο για τον επιχειρηματία κεφάλαιο". Ας σημειωθεί ότι η ομάδα των εμπόρων που είχε αρχικά πουλήσει τον πίνακα στον μεγιστάνα, απειλούσε εδώ και καιρό με αγωγές τον οίκο Sotheby's ακριβώς γι' αυτή τη διαφορά στην τιμή. Από την πλευρά του ο Sotheby's προσπάθησε να διαχωρίσει τη θέση του, ζητώντας από το δικαστήριο μόλις πέρυσι να διευκρινίσει ότι δεν είναι υπεύθυνος ο οίκος δημοπρασιών για τυχόν οικονομικές ζημίες που υπέστησαν οι πωλητές.
Μαίνονται ακόμη ζωηρές συζητήσεις για το αν ο Λεονάρντο το δημιούργησε στο Μιλάνο το 1490, ενώ εργαζόταν ήδη πάνω στον Μυστικό Δείπνο ή στη Φλωρεντία μετά το 1500, ενώ δημιουργούσε τη Μονά Λίζα.
3.
Ο πίνακας έχει υποστεί φθορές
Μέχρι τη στιγμή που οι συντηρητές πήραν τελικά στα χέρια τους τον πίνακα, αυτός είχε υποστεί φθορές και επιδιορθώσεις. Η κορνίζα από ξύλο καρυδιάς είχε επιδιορθωθεί με γυψομάρμαρο και κόλλα, ενώ κάποιος τεχνίτης είχε φροντίσει να καλύψει τη ζημιά με ρητίνη. Το χτυπημένο σημείο είχε ζωγραφιστεί ξανά και ξανά από πάνω. Σύμφωνα δε με δημοσίευμα του ARTnew επρόκειτο "για ένα σαράβαλο, σκοτεινό και θολό"... Παρ' όλα αυτά...
4.
Είχε το "άγγιγμα" του Ντα Βίντσι και οι ειδικοί ήξεραν από την αρχή ότι το έργο είναι αυθεντικό
"Μας δόθηκε μόλις μία μέρα για να το εξετάσουμε και ειλικρινά δεν χρειαζόμασταν περισσότερο χρόνο. Ήμασταν σίγουροι αμέσως ότι ήταν ένα έργο φτιαγμένο από τα χέρια του Ντα Βίντσι", είχε πει ο ιστορικός Pietro Marani στην Daily Mail το 2011. Ο μελετητής της Αναγέννησης Martin Kemp επίσης ομολογεί ότι ένιωσε ανατριχίλα αντικρίζοντας το έργο. "Ήταν ξεκάθαρο από την αρχή. Έδινε αυτή την αίσθηση που δίνουν όλα τα δημιουργήματα του Λεονάρντο. Η Μόνα Λίζα ήταν παρούσα. Έτσι, μετά την αρχική μας αντίδραση, που τη νιώσαμε στο ίδιο μας το κορμί, εστιάσαμε ξανά στην τεχνοτροπία συγκεκριμένων τμημάτων, τα μαλλιά του Ιησού, διαπιστώνοντας το εξαιρετικά κάλος του πίνακα, αυτό το είδος εκπληκτικής στροβίλου (σ.σ.: την τεχνοτροπία sfumato του Ντα Βίντσι), σαν να πρόκειται για μια ζωντανή, κινούμενη οντότητα ή σαν νερό, κάτι που συνήθιζε να λέει ο Λεονάρντο για το πώς πρέπει να ζωγραφίζονται τα μαλλιά".
5.
Ναι, αλλά πότε ζωγραφίστηκε αυτός ο πίνακας; Κανείς δεν είναι σίγουρος.
Μαίνονται ακόμη ζωηρές συζητήσεις για το αν ο Λεονάρντο το δημιούργησε στο Μιλάνο το 1490, ενώ εργαζόταν ήδη πάνω στον Μυστικό Δείπνο ή στη Φλωρεντία μετά το 1500, ενώ δημιουργούσε τη Μονά Λίζα.
6.
Μερικοί κριτικοί έργων τέχνης βλέπουν σ' αυτόν τον πίνακα έναν... χίπη Ιησού
Όταν ο πίνακας παρουσιάστηκε για πρώτη φορά μετά από καιρό σε ανοιχτό κοινό το 2011 στην Εθνική Πινακοθήκη, τα εισιτήρια εξαντλήθηκαν μέσα σε μια εβδομάδα, ενώ στη μαύρη αγορά πωλούνταν προς 400 δολάρια. Αλλά ο κριτικός τέχνης του Guardian, Adrian Searle, δεν φαινόταν τόσο εντυπωσιασμένος από το πώς ο Ντα Βίντσι είχε αποδώσει την εικόνα του Ιησού, αναφέροντας ότι «αυτός ο Ιησούς είχε το χαμένο βλέμμα κάποιου που είχε καπνίσει χασίς». Και το πήγε ακόμη πιο μακριά: «Απλώς φανταστείτε ότι ανάμεσα στα υψωμένα δάχτυλα βρίσκεται ένας μπάφος. Δεν μπορείς να πας πολύ μακριά από τη στιγμή που θα φτιάξεις αυτή την εικόνα στο μυαλό σου»...
7.
Το έργο είναι τόσο σπάνιο, όσο φαίνεται
Πρόκειται για έναν από τους 20 πίνακες του Ντα Βίντσι που σώζονται παγκοσμίως, μεταξύ αυτών και η Benois Madonna, που στεγάζεται τώρα στο Ερμιτάζ, και αποτελεί τη δεύτερη πιο πρόσφατη ανακάλυψη που αφορά έργο του Ντα Βίντσι, πιστοποιημένο ήδη από το 1909.
8.
Είναι το "άγιο ισοδύναμο της Μόνα Λίζα".
Ή έτσι το βλέπει ο Martin Kemp, ακριβώς λόγω των μαλακών, αιθέριων γραμμών σχεδίασης του Ντα Βίντσι. "Πάνω από το αριστερό του μάτι - στα δεξιά, όπως το βλέπουμε - υπάρχουν μερικά από αυτά τα σημάδια που έκανε με το πλαϊνό της παλάμης του για να μαλακώσει τις γραμμές του προσώπου. Πρόκειται για τεχνοτροπία χαρακτηριστική του Ντα Βίντσι από το 1500 και μετά. Και αυτό που συνδέει σε μεγάλο βαθμό αυτό το μεταγενέστερο έργο με τα προηγούμενα του είναι αυτή η αίσθηση ψυχικής κινητικότητας, κάτι μυστήριο, που δεν αποκαλύπτεται. Σε παρασύρει στον κόσμο του έργου, αλλά δεν σου παρέχει τις απαντήσεις. Ο Σωτήρας του Κόσμου είναι σε γενικές γραμμές ένα απλό, ευθύ έργο, αλλά έχει αυτή την παράξενη αίσθηση των μεταγενέστερων έργων του Ντα Βιντσι. Τώρα που το σκέφτομαι, νομίζω ότι βρίσκεται πιο κοντά στον Άγιο Ιωάννη του Λούβρου απ 'ό,τι στον Μυστικό Δείπνο ή ακόμα και στη Μονά Λίζα", καταλήγει.
Με στοιχεία από το artnet.com