«Δεν ακολούθησα την κλίση μου.» Αυτή είναι μία σκέψη που σίγουρα περνάει από το μυαλό όλων σε κάποια φάση της ζωής τους, συνήθως όταν ο απολογισμός για τα πεπραγμένα μοιάζει λειψός. Ένα επάγγελμα που δεν συντελεί στο αίσθημα πλήρωσης και μια αναγνώριση που δεν ήρθε ποτέ γιατί τα ταλέντα μας πήγαν χαμένα. Θα σας εξέπληττε όμως αν σας έλεγα πως το ίδιο ακριβώς παράπονο έχει εκφράσει κι ένας από τους σημαντικότερους άνδρες της παγκόσμιας λογοτεχνίας;
Ο Βικτώρ Ουγκό, κορυφαίος μυθιστοριογράφος, ποιητής και δραματουργός που συνέδεσε άρρηκτα το όνομα του με τον γαλλικό ρομαντισμό, πίστευε πως είχε γεννηθεί για να γίνει διακοσμητής.
Η δήλωση αυτή μπορεί εν πρώτοις να φαντάζει εξωφρενική, ιδίως αν συνυπολογίσουμε την σημασία του λογοτεχνικού του έργου, αλλά η ιδιάζουσα αισθητική και οι αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις στην οικία που αγόρασε όταν βρέθηκε εξόριστος συνηγορούν υπέρ της.
Η ιστορία έχει ως εξής:
Όταν ο ανηψιός του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ο Ναπολέων Γ', αποφασίζει να καταλύσει με πραξικοπηματικό τρόπο την δημοκρατία στην Γαλλία, ο Βικτώρ Ουγκό που ως τότε ήταν ένθερμος υποστηρικτής του, στρέφεται με μένος εναντίον του νέου αυτοκράτορα. Ο Ναπολέων Γ' διώκει τον Ουγκό, ο οποίος μεταμφιεσμένος αναγκάζεται να καταφύγει αρχικά στις Βρυξέλλες, στη συνέχεια στην νήσο Τζέρσεϊ και τέλος εγκαθίσταται στο Γκέρνσεϋ, ένα νησάκι της Μάγχης κοντά στις ακτές της Νορμανδίας. Βρίσκοντας καταφύγιο εκεί αποφασίζει να χρησιμοποιήσει τα έσοδα από την πώληση της ποιητικής του συλλογής Οι Ενατενίσεις ώστε να αγοράσει ένα σπίτι με θέα στην θάλασσα για να στεγάσει την οικογένεια του στην εξορία.
"Πλέον, θα είμαι στο σπίτι μου [...] θα είμαι ένας ιδιοκτήτης, ένας landlord, πράγμα ιερό στην Αγγλία." είχε δηλώσει ο Βικτώρ Ουγκό.
Στο Hauteville House, όπως το βαφτίζει, ο Ουγκώ ανασυγκροτείται και ανακτά το παθός και την δημιουργικότητα του, η οποία είχε καμφθεί από τον τραγικό θάνατο της αγαπημένης του κόρης Λεοπολδίνης. Η επονομαζόμενη Οικία των Επιφανών δεν μέλλεται να αποτελέσει το ταπεινό καταφύγιο ενός συγγραφέα. Ξεδιπλώνοντας το μεγάλο ταλέντο του ως ερασιτέχνη αρχιτέκτονα και διακοσμητή, ο Βικτώρ Ουγκό το μετατρέπει σε αυτούσιο έργο τέχνης, εξάλλου η ζωγραφική του δεινότητα δεν ήταν τελείως άγνωστη. Ο ίδιος ο Ευγένιος Ντελακρουά είχε πει πως αν ο Ουγκό αποφάσιζε να αφιερωθεί στον χρωστήρα αντί για την πένα θα κατόρθωνε να επισκιάσει όλους τους εικαστικούς του αιώνα του. Ο πολυτάλαντος λοιπόν άνδρας αποφασίζει να αφιερώσει λοιπόν μεγάλο μέρος του χρόνου και της φαντασίας του προκειμένου να δημιουργήσει έναν ατμοσφαιρικό χώρο που να απηχεί το πάθος του για την ελευθερία της έκφρασης, την πολυφωνία. Αργότερα, ο πρωτότοκος γιος του ο Σαρλ, θα αναφερθεί στο Hauteville House ως "ένα χειρόγραφο τριών πατωμάτων, ένα ποίημα πολλών δωματίων."
Ο Ουγκό ως διακοσμητής επιλέγει να συνδυάσει μπουαζερί, κεραμικά από το Ντελφτ, ταπισερί και διαφορετικά υφάσματα οπως μετάξι και τσόχα. Παντρεύει υφές και μοτίβα με ασυνήθιστο τρόπο επιτυγχάνοντας αποτελέσματα εξόχως αρμονικά, αποφασισμένος να βάλει την προσωπική του σφραγίδα σε κάθε χώρο. Στα έπιπλα που έχει φέρει από το Παρισινό διαμέρισμα της οικογένειας Ουγκό προστίθενται φαντεζί εξωτικά κομμάτια και άλλα έπιπλα που αγοράζει σε παζάρια, τα αποσυναρμολογεί, τα ανασυνθέτει σύμφωνα με τα σχέδια του και ζωγραφίζει τις επιφάνειες τους.
Δεν περιορίζεται όμως στα αμιγώς διακοσμητικά στοιχεία αλλά επεμβαίνει και στα αρχιτεκτονικά στοιχεία του Hauteville House. Δίνει εντολές να γκρεμιστούν εσωτερικοί τοίχοι ώστε τα δωμάτια να πάρουν την μορφή και τις διαστάσεις που επιθυμεί εκείνος. Αφιερώνει ιδιαίτερη προσοχή και χρόνο στον σχεδιασμό ενός δωματίου στο τελευταίο πάτωμα του σπιτιού το οποίο προορίζει για γραφείο του. Ο χώρος αλλάζει ριζικά. Οι αρχικοί τοίχοι και η οροφή αντικαθίστανται από γυαλί δημιουργόντας ένα δωμάτιο στο οποίο θα μπορεί να χάνεται ώρες ολόκληρες, γράφοντας κι απολαμβάνοντας την θάλασσα που απλώνεται μπροστά του. Σε αυτό το "Παρατηρητήριο" επρόκειτο να γεννηθεί το σπουδαιότερο αριστούργημα του Βικτώρ Ουγκό, Οι Άθλιοι.
Άλλοι ιδιαίτεροι χώροι των οποίων την διαρρύθμιση επιμελήθηκε μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας είναι το θερμοκήπιο που αποτελείται από το ατελιέ και τον "χειμερινό κήπο" της οικογένειας και το θεατράλε Κόκκινο Σαλόνι. Όλα τα δωμάτια της οικίας γεμίζουν με διακοσμητικά αντικείμενα ενώ φαίνεται να έχει αδυναμία στα κινέζικα μπιμπελό, τα οποία και τοποθετεί κυρίως στα δύο μεγάλα σαλόνια ώστε να τους προσδώσει έναν αέρα Άπω Ανατολής, εμφανώς επηρεασμένος από το κύμα οριενταλισμού του 19ου αιώνα. Τις ταπισερί τις συγκεντρώνει για να καλύψει τοίχους και τα ταβάνια, ενώ δεν φείδεται καθόλου στην χρήση επιγραφών και διακοσμητικών πιάτων από φαγεντιανή.
Η φαγεντιανή είναι και το κατ' εξοχήν υλικό που χαρακτηρίζει τον χώρο όπου πάλλεται η καρδιά του σπιτιού, την τραπεζαρία. Σε μία επίδειξη εκκεντρικότητας, ίσως και μεγαλομανίας, σχεδιάζει ένα πολύ ιδιαίτερο και φαντεζί τζάκι επενδεδυμένο με πλακάκια φαγεντιανής. Το τζάκι δεσπόζει στο μέσο του δωματίου και τα διακοσμητικά πλακάκια είναι τοποθετημένα έτσι ώστε η ματιά του επισκέπτη να κυριαρχείται από ένα τρισδιάστατο "H": το αρχικό του επωνύμου του ιδιοκτήτη και της ονομασίας του οικήματος.
Αν αναλογιστεί κανείς τον όγκο του έργου και την εκζήτηση της διακόσμησης, της οποίας ο σχεδιασμός και η υλοποίηση αποδίδεται εξ ολοκλήρου στον Βικτόρ Ουγκό, είναι προφανές πως το σπίτι σχεδιάστηκε για να αποτελέσει μια ανοιχτή πρόσκληση για να επισκεφθούμε τον δημιουργικό του κόσμο. Ένας κόσμο τοποθετημένο εντός μιας θεατρικής και μυστηριώδους ατμόσφαιρας που αναδεικνύεται από το φυσικό τοπίο και τον θαλασσινό ορίζοντα της Μάγχης.
Ένα σημαντικό πρόγραμμα συντήρησης και αποκατάστασης του κτηρίου ξεκινάει αυτόν τον Οκτώβριο προκειμένου να επιτευχθεί η διάσωση των ζωγραφικών και διακοσμητικών έργων του Ουγκό. Πέρα από τις παρεμβάσεις που αφορούν την στατική και την προστασία του κτηρίου από τα στοιχεία της φύσης, η συντονισμένη προσπάθεια των φορέων Paris Musées, Maisons de Victor Hugo και της Πρεσβείας του Ηνωμένου Βασιλείου στο Παρίσι, στοχεύει πρωτίστως στην σωτηρία του ύφους και της ιδιαιτερότητας του Hauteville House καθώς και την ανάδειξη της ιστορικής σημασίας του.
Σε ένα κτήριο ενυπάρχουν δύο στοιχεία: η χρήση και η ομορφιά του. Η χρήση ανήκει στον ιδιοκτήτη, η ομορφιά στον κόσμο όλο, σε εσάς, σε εμένα, σε όλους μας.
Βικτόρ Ουγκώ, Πόλεμος στους γκρεμιστές, 1834