Τα τελευταία χρόνια στις 14 Φεβρουαρίου οι άνθρωποι χωρίζονται σε δύο στρατόπεδα.
Από τη μία βρίσκονται εκείνοι που συντάσσονται με τον Άγιο Βαλεντίνο και γιορτάζουν τον έρωτα τους προσφέροντας λουλούδια, γλυκά, λούτρινα αρκουδάκια και κάρτες με καρδούλες.
Απέναντί τους έχουν όσους θεωρούν την ημέρα αυτή έναν εμπορικό βομβαρδισμό από φασόν αντικείμενα που δεν εκφράζουν καθόλου τη μοναδικότητα των αισθημάτων μας.
Όσοι λοιδορούν και απορρίπτουν όμως τον σημερινό τρόπο έκφρασης των «Βαλεντίνων» σίγουρα θα συγκινούνταν από τον τρόπο που αποτύπωναν στο χαρτί εικόνες και μηνύματα οι ερωτευμένοι του παρελθόντος.
Οι συλλογές της Huntington Library και του Metropolitan Museum of Art διαθέτουν έναν τεράστιο αριθμό ιστορικών ενθυμίων για την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, τα οποία προέρχονται κυρίως από την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι το γεγονός πως η γιορτή αυτή ήταν δημοφιλής σε όλες τις κοινωνικές τάξεις και μάλιστα διοργανώνονταν και χοροί, πάρτι και δεξιώσεις την ημέρα αυτή.
Τα περισσότερα από τα αντικείμενα αυτά είναι από χαρτί και μέχρι τον 18ο αιώνα ήταν αποκλειστικά χειροποίητα. Στη συνέχεια άρχισε η παραγωγή τους ως εμπορικά προϊόντα από τους τυπογράφους της εποχής, αλλά διατηρήθηκε η ποιότητα του σχεδίου.
Οι εξελίξεις στην εκτύπωση και τα προσιτά κόστη της ταχυδρομικής αποστολής οδήγησαν στην άνθηση της αποστολής επιστολών και της ανταλλαγής καρτών και δώρων την ημέρα των ερωτευμένων, με το έθιμο αυτό να κορυφώνεται στα μέσα του 19ου αιώνα.
Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι το γεγονός πως η γιορτή αυτή ήταν δημοφιλής σε όλες τις κοινωνικές τάξεις και μάλιστα διοργανώνονταν και χοροί, πάρτι και δεξιώσεις την ημέρα αυτή.
Η αποτύπωση των συναισθημάτων σε χαρτί έπαιρνε διάφορες μορφές: φλογερές επιστολές, σχέδια του αγαπημένου προσώπου, απλές κάρτες του εμπορίου αλλά και εξαιρετικά περίπλοκες χάρτινες κατασκευές που βασίζονταν σε οπτικές ψευδαισθήσεις και λειτουργούσαν ως ένα πρώιμο 3D.
Χαρακτηριστικό δείγμα αυτών των πιο περίτεχνων κατασκευών είναι οι λεγόμενες κάρτες «ιστοί αράχνης».
Πρόκειται για ένα ωραίο παράδειγμα μηχανικών ή κινούμενων καρτών που αποτελούνταν από τουλάχιστον δύο μέρη, ένα διάτρητο φύλλο χαρτιού κομμένο ώστε να σχηματίζεται ένα σχέδιο (συνήθως ομόκεντροι κύκλοι) που διέθετε οπές ώστε να περνάει ένα νήμα, και ένα δεύτερο κομμάτι χαρτί όπου ήταν σχεδιασμένη μια ζωγραφιά και κάποιο μήνυμα.
Το διάτρητο φύλλο κάλυπτε το «μυστικό» μήνυμα που αποκαλυπτόταν όταν ο παραλήπτης ανασήκωνε την κλωστούλα.
Η μυστικότητα και η έκπληξη είναι στοιχεία που συνάδουν απόλυτα με την οικειότητα των ερωτευμένων και γι' αυτό οι κάρτες αυτές υπήρξαν για πολύ καιρό αγαπημένες όσων ήθελαν να μοιραστούν γλυκόλογα με τον «Βαλεντίνο» τους.
Φυσικά, όπως και σήμερα, ακόμα και στη Βικτωριανή εποχή όπου η αποστολή επιστολών γνώρισε μεγάλες πιένες, δεν υπήρχαν αποκλειστικά τρυφερές κάρτες αλλά και χιουμοριστικές και κάποιες αμιγώς ειρωνικές.
Οι Βικτωριανοί έστελναν τις λεγόμενες «vinegar valentines» σε εκείνους που δεν συμπαθούσαν και πολύ.
Τόσο οι εικονογραφήσεις όσο και τα κείμενα που συνόδευαν αυτές τις ξινές και σαρκαστικές κάρτες Αγίου Βαλεντίνου ήταν εξαιρετικά ειρωνικές και αν τις στέλναμε σήμερα μάλλον θα μας κατηγορούσαν για bullying. Ωστόσο είναι πολύ ενδιαφέρουσες και διασκεδαστικές (εκτός αν τις λάβεις ο ίδιος).
Ανώνυμος, Αμερική ή Βρετανία, 1830-1840, Ακουαρέλα, διακεκομμένο ύφασμα σε χαρτόνι, διάμετρος 16.5 εκ.
The Metropolitan Museum of Art, Νέα Υόρκη
Ανώνυμος, Βρετανία, 1840. Κάρτα «ιστού αράχνης» με περικοκλάδα, ακουαρέλα, (20 x 24.7 cm).
The Metropolitan Museum of Art, Νέα Υόρκη
Ανώνυμος, Βρετανία, 1830-1850. Διπλή κάρτα με σκηνή από την Βενετία. Λιθογραφία, ακουαρέλα σε ανάγλυφο χαρτί.
The Metropolitan Museum of Art, Νέα Υόρκη
Ανώνυμος, Βρετανία, 1845, Μεταλλιζέ «ιστός αράχνης» σε κάρτα Αγ. Βαλεντίνου, Λιθογραφία, ακουαρέλα, μεταλλιζέ χαρτί σε ανάγλυφο χαρτί, διαστάσεις 23 x 18.5 εκ. The Metropolitan Museum of Art, Νέα Υόρκη