Πριν από μερικά χρόνια, σε μια συνηθισμένη βόλτα στο Μοναστηράκι, έπεσα πάνω σε ένα DVD της Leon Film του Λεοντσίνη με μία θρησκευτική ταινία, την οποία αναζητούσα εδώ και τουλάχιστον μία 20ετία. Επρόκειτο για τη ''Βασίλισσα Βασιλισσών (Ο Βίος της Παρθένου)'', που όμως είχε προβληθεί με τίτλο ''Τα Πάθη του Χριστού''. Θυμάμαι σαν όνειρο την προβολή της εν λόγω ταινίας στην πασχαλινή εκδήλωση του δημοτικού σχολείου. Στη σκηνή, μάλιστα, όπου ο στρατιώτης τρυπούσε με τη λόγχη τα πλευρά του Εσταυρωμένου Ιησού, ένα κοριτσάκι δεν άντεξε και το έβγαλαν λιπόθυμο από την αίθουσα.
Τα χρόνια πέρασαν κι αναζητούσα μάταια να ξαναδώ την παλιά αυτή ασπρόμαυρη ταινία, στην οποία οι ηθοποιοί μιλούσαν βαρύγδουπα ελληνικά. Νόμισα από τότε πως ήταν ελληνική παραγωγή, απ' αυτές που γυρίζονταν στις αρχές της δεκαετίας του 1950 στην Αίγυπτο. Είχα μάλιστα ρωτήσει σχετικά και τον Αδαμόπουλο, διευθυντή της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, ο οποίος δεν μπορούσε να σκεφτεί για ποια ταινία του μιλούσα.
Όταν, λοιπόν, την ξετρύπωσα κυριολεκτικά από το παλιατζίδικο στο Μοναστηράκι, εντυπωσιάστηκα με το εύρημα!
Διότι, πολύ απλά, τα ''Πάθη του Χριστού'' έρχονταν από το Μεξικό και η ''ελληνική εντύπωση'' οφειλόταν στη μεταγλώττιση τους. Αντιγράφω από το ζενερίκ έναρξης: Παναγία (Άλκη Ζέη), Ιησούς (Ιορδάνης Μαρίνος), Ιησούς μικρός (Α. Κουρής), Αφηγητής (Βλάσσης - σκέτο), Ηρώδης (Ι. Αποστολίδης), Ιωσήφ (Σ. Πατρίκιος), Πόντιος Πιλάτος (Θ. Μορίδης), Ιωάννης (Άλκης Παπάς), Πέτρος (Ι. Λιτερινας), Ελισάβετ (Ν. Σταρένιου), Έμπορος (Φ. Φραγκούλης), Βαλτάσαρ (Δήμος Σταρένιος), Μελχιώρ (Σφακιανάκης - σκέτο), Γάσπαρ (Μ. Νικολόπουλος) και, σε ξεχωριστή μακέτα, ο Μάνος Κατράκης ''εις τας αφηγήσεις του Αγγέλου''!
Τη μετάφραση και την προσαρμογή από τα ισπανικά είχε κάνει ο Κώστας Λαζαρίδης, τη φωνοληψία ο Κώστας Νιαγάσας, το μοντάζ ο έμπειρος Γιώργος Τσαούλης (''Μαγική πόλις'', ''Στέλλα'', ''Η κυρά μας η μαμή''), ενώ στη μουσική επένδυση υπήρχαν συνθέσεις του Γκουνό και του Σούμπερτ.
Ποια είναι όμως τα πραγματικά στοιχεία αυτού του θρησκευτικού δράματος που ήρθε στη χώρα μας στα τέλη της δεκαετίας του 1940, πολλές δεκαετίες πριν την έλευση του τζεφιρέλιου ''Ιησού από τη Ναζαρέτ'';
Τα στοιχεία μας δίνει και πάλι το ζενερίκ με τα ξένα ονόματα του σκηνοθέτη και των πρωταγωνιστών γραμμένα στα ελληνικά. Η έρευνα δεν ήταν και τόσο εύκολη, αφού δε βρήκα τίποτα σε αγγλόφωνους διαδικτυακούς ιστότοπους. Για το youtube, δεν το συζητώ. Εν ολίγοις, μία ταινία παντελώς άγνωστη και χαμένη μέσα στα χρόνια, που κάποια στιγμή κυκλοφόρησε σε DVD προφανώς προς πασχαλιάτικη ''κατανάλωση'' από το χριστιανικό κοινό.
Ο πρωτότυπος τίτλος ήταν ''Reina de Reinas - La Virgen Maria'', ενώ ως χρονιές παραγωγής αναφέρονται το 1945, το ΄47 και το ΄48. Σκηνοθέτης ο Μεξικανός Miguel Contreras Torres (1899 - 1981), ο οποίος θεωρείται γεννήτορας της 7ης Τέχνης στη χώρα του και που γύρισε πολλές ταινίες εσωτερικής κατανάλωσης περισσότερο: Μελό, κωμωδίες και θρησκευτικά δράματα. Στη φιλμογραφία του υπάρχει και άλλη μία ταινία, η ''Maria Magdalena - Pecadora de Magdala'' (1945). Πιθανώς να γυρίστηκε ταυτόχρονα με την ταινία που μας απασχολεί στο αφιέρωμα τούτο, αφού το ρόλο του Ιησού κρατούσε και στις δύο ο ηθοποιός Luis Alcoriza (1918 - 1992). Έτσι, δεν προξενεί εντύπωση το ότι οι δύο αυτές ταινίες ενώθηκαν σε μία τρίωρης σχεδόν διάρκειας και κυκλοφόρησαν στη διεθνή αγορά του DVD σε μία κακή μεταγραφή από κασέτα VHS (στην εκδοχή αυτή σίγουρα δεν θα ακούσετε τον Κατράκη και την Άλκη Ζέη). Για του λόγου το αληθές, παραθέτω το εξώφυλλο της έκδοσης από το amazon.com:
Στο ρόλο της Παναγίας, πρωταγωνίστρια ουσιαστικά, ήταν η Ισπανίδα Luana de Alcaniz (1906 - 1991), ηθοποιός και χορεύτρια, μεγάλη επιρροή της Penelope Cruz, σύμφωνα με παλαιότερη δήλωση της σταρ του Almodovar. Όταν υποδύθηκε την Παρθένο Μαρία στην ταινία του Torres ήταν ήδη 40 ετών μεγαλοκοπέλα κι εγώ τώρα μπορώ να εξηγήσω για ποιο λόγο η σχολική αίθουσα είχε σειστεί από τα γέλια μαθητών και δασκάλων στη σκηνή που φώναζε ''Υιέ μου, υιέ μου'' και έπεφτε στην αγκαλιά του μουσάτου Luis Alcoriza - πάνε περίπατο και το Θείο Δράμα και όλα...
Θα ήταν παράλειψη, βέβαια, να μην αναφέρω ότι η ταινία διέθετε υπέροχα σκηνικά και κοστούμια: Αξιοποίηση των φτωχικών σπιτιών του Μεξικού εν είδει φυσικών ντεκόρ, μερικά εμβόλιμα πλάνα με τις Πυραμίδες της Αιγύπτου (σίγουρα από αιγυπτιακά κινηματογραφικά επίκαιρα), αλλά και ένας σχεδιασμός κοστουμιών - ειδικά στις σκηνές με τους Αρχιερείς -, εμπνευσμένα από τα μνημεία της Μεσοποταμίας που επέζησαν μεσ' στους αιώνες. Καμία σχέση δηλαδή με τα μεταγενέστερα χολιγουντιανά Πάθη του Χριστού στον κινηματογράφο.
Το πιο ενδιαφέρον στην όλη ιστορία είναι πως η Ελλάδα των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων ήταν μια ''πιάτσα'' ανοιχτή για εισαγόμενα θρησκευτικά δράματα και μάλιστα όχι στην πρωτότυπη γλώσσα τους, αλλά μεταφρασμένα στα ελληνικά με τις φωνές σημαντικών ηθοποιών της εποχής. Έξυπνη κίνηση των διανομέων! Πως να έπειθε ή να προσέλκυε το κοινό στις αίθουσες μία ταινία που η Παναγία και ο Χριστός θα μιλούσαν ισπανικά;
Κι αν ένα από τα πρώτα δείγματα ελληνικής τραγελαφικής κινηματογραφίας ήταν επίσης τα Πάθη του Χριστού (''Ο ανήφορος του Γολγοθά'', 1917), οι Έλληνες δημιουργοί είχαν άλλα προβλήματα και ουδείς ασχολήθηκε τον καιρό εκείνο με τη μεταφορά των Ευαγγελίων στον κινηματογράφο. Μια πιο μαρξιστική θεώρηση των πραγμάτων χέρι - χέρι με τον ιταλικό νεορεαλισμό έκανε δειλά την εμφάνιση της, ορίζοντας την έναρξη της ενηλικίωσης του ελληνικού σινεμά. Όλα αυτά μέχρι να εμφανιστεί ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι και με το ''Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο'' του 1964 να καθαρίσει μια και καλή, από καλλιτεχνικής άποψης, με την υπόθεση τα Πάθη του Χριστού στον παγκόσμιο κινηματογράφο.