Όταν μία ομάδα νέων ιστορικών και συνεργατών του Ελληνικού Ιδρύματος Ιστορικών Μελετών (ΙΔΙΣΜΕ), που ωστόσο δεν είχαν σχέση με το Καστελλόριζο, αποφάσισε πριν οκτώ χρόνια να ιδρύσει ένα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ στο ακριτικό νησί, οι ντόπιοι τους αντιμετώπισαν με καχυποψία. Πόσο μάλλον οι κάτοικοι του γειτονικού Κας απέναντι, της Αντιφίλου της Αττάλειας, με το οποίο η Ειρήνη Σαρίογλου, βασικό ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος του φεστιβάλ, θέλησε να χτίσει γέφυρες, να δημιουργήσει ένα κοινό φεστιβάλ που θα γινόταν ταυτόχρονα και στις δύο πλευρές του Αιγαίου. Αυτό δεν έμελε να ολοκληρωθεί, καθώς το πραξικόπημα του Αυγούστου του 2016 ακύρωσε κάθε ελπίδα. Ο δήμαρχος του Κας παραμένει από τότε μέχρι σήμερα στη φυλακή.
Η Σαρίογλου, γεννημένη στην Πόλη, καθηγήτρια Νεοελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης, και οι συνεργάτες της κατάφεραν μέσα στα χρόνια να κερδίσουν όχι μόνο την εμπιστοσύνη της μικρής κοινωνίας των Καστελλοριζιών αλλά και μεγάλων σημαντικών ΜΜΕ όπως του ARTE και του ZDF, την υποστήριξη Καναδών, Γάλλων και Γερμανών και σήμερα το Διεθνές Φεστιβάλ Καστελλορίζου, με τη διακριτή ονομασία Beyond Borders, να θεωρείται ένα από τα πλέον ανερχόμενα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ της Ευρώπης.
Χωρίς τα κονδύλια άλλων διοργανώσεων αλλά με μεγάλη αγάπη και αφοσίωση από την πλευρά όλων όσοι εμπλέκονται, έφτασε μετά από οκτώ χρόνια να δέχεται εκατοντάδες συμμετοχές και σημαντικοί παράγοντες του διεθνούς κινηματογραφικού κατεστημένου, όπως ο Γάλλος ντοκιμαντερίστας και επιμελητής Michel Noll, να προσφέρουν τις γνώσεις τους και τις επαφές τους ώστε να το βοηθήσουν και να το αναδείξουν διεθνώς.
Χωρίς τα κονδύλια άλλων διοργανώσεων αλλά με μεγάλη αγάπη και αφοσίωση από την πλευρά όλων όσοι εμπλέκονται, έφτασε μετά από οκτώ χρόνια να δέχεται εκατοντάδες συμμετοχές και σημαντικοί παράγοντες του διεθνούς κινηματογραφικού κατεστημένου, όπως ο Γάλλος ντοκιμαντερίστας και επιμελητής Michel Noll, να προσφέρουν τις γνώσεις τους και τις επαφές τους ώστε να το βοηθήσουν και να το αναδείξουν διεθνώς. Και γιατί όχι, όταν το πείσμα των ανθρώπων που το διοργανώνουν τους κάνει να αψηφούν εμπόδια κάθε είδους για να το κρατήσουν ζωντανό;
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι αποτέλεσε ίσως το μοναδικό φεστιβάλ διεθνώς που όχι μόνο δεν ακύρωσε τις προβολές του εν μέσω πανδημίας αλλά και αρνήθηκε να ανεβάσει τις διαγωνιζόμενες ταινίες στο διαδίκτυο. Επιπλέον, μόλις πριν δύο καλοκαίρια οι διοργανωτές αγνόησαν τις απειλές του Τούρκου Προέδρου που σχετίζονταν με έρευνες για πετρέλαιο στη θαλάσσια περιοχή γύρω από το Καστελλόριζο και συνέχισαν το φεστιβάλ κάτω από συνεχείς εναέριες παραβιάσεις από πολεμικά αεροπλάνα. Αλλά πώς αλλιώς θα δικαίωναν τον τίτλο «Beyond Borders» τον οποίο έχουν υιοθετήσει ακριβώς για να υπογραμμίσουν τη σημασία μιας ανοιχτής θάλασσας και, ακόμα περισσότερο, του ανοιχτού μυαλού και βλέμματος, όπως αποδεικνύει το λογότυπο της φετινής αφίσας;
Στόχος από την αρχή υπήρξε το φεστιβάλ να παρουσιάσει ταινίες τεκμηρίωσης που επικεντρώνονται σε ιστορικά γεγονότα, σημαντικές προσωπικότητες, κοινωνικοπολιτικά ζητήματα και στην ανάδειξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και μάλιστα σε έναν τόπο όπου συναντιούνται δύο χώρες, δύο πολιτισμοί, δύο κόσμοι. Επιστρέφει κατά κάποιον τρόπο στο νησί λίγη από την παλιά του αίγλη, καθώς κατά τον 18ο και 19ο αι. η μεγάλη ευμάρεια από το εμπόριο των καραβοκύρηδων είχε καταστήσει το Καστελλόριζο ένα από τα σημαντικότερα κέντρα αστικού πολιτισμού, με σχολεία και βιβλιοθήκες υψηλού κύρους.
Το 8ο Beyond Borders - Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου θα διεξαχθεί από τις 20 ως τις 27 Αυγούστου και υπόσχεται ένα πρόγραμμα ανανεωμένο, γεμάτο ταινίες, δράσεις και πολύτιμες συνεργασίες, μετατρέποντας το πανέμορφο Καστελλόριζο για μία ακόμα χρονιά σε κινηματογραφικό και πολιτιστικό κέντρο διεθνούς εμβέλειας. Φέτος ο αριθμός ταινιών που υπέβαλαν αίτημα συμμετοχής ανήλθε στις 835 από 93 χώρες. Το φεστιβάλ θα φιλοξενήσει 3 διαφορετικές σκηνές προβολών: το Επίσημο Διαγωνιστικό Τμήμα, το οποίο περιλαμβάνει 18 ταινίες μεσαίου και μεγάλου μήκους και το «μicro» Διαγωνιστικό Τμήμα, το οποίο περιλαμβάνει 24 ταινίες μικρού μήκους, ενώ παράλληλα διοργανώνεται και ένα Πανόραμα προβολών –εκτός διαγωνιστικού προγράμματος– στο οποίο θα φιλοξενηθούν διαφορετικά κινηματογραφικά αφιερώματα.
Έτσι, το πολλά υποσχόμενο φεστιβάλ της άκρης του Αιγαίου επιφυλάσσει μία εβδομάδα με συναρπαστικές ταινίες από κάθε γωνιά της γης, διαγωνιστικά τμήματα με παγκόσμιες και πανελλαδικές πρεμιέρες, κινηματογραφικά και καλλιτεχνικά εργαστήρια για τα νέα παιδιά του νησιού και όχι μόνο, masterclasses, αφιερώματα, Pitching Lab, συζητήσεις, παράλληλες εκδηλώσεις για το βιβλίο, τη μουσική, τη γεύση, τον χορό, την εικαστική δημιουργία. Ένα πλούσιο και γενναιόδωρο πρόγραμμα που θα κάνει το Καστελλόριζο τόπο συνάντησης κορυφαίων ανθρώπων του πολιτισμού, επαγγελματιών της διεθνούς κινηματογραφικής κοινότητας, ανερχόμενων κινηματογραφιστών, σπουδαστών και σινεφίλ κοινού, καθώς και αφετηρία για μεγάλα κινηματογραφικά ταξίδια πέρα από τα σύνορα.
Την κριτική επιτροπή του επίσημου διαγωνιστικού τμήματος απαρτίζουν ο Wolfgang Bergmann (εκτ. διευθυντής ARTE Γερμανίας, πρόεδρος της επιτροπής), η Εύα Στεφανή (σκηνοθέτρια/ακαδημαϊκός), η Karin Jurschick (σκηνοθέτρια/ακαδημαϊκός), ο Σταύρος Παπαγεωργίου (σκηνοθέτης/καλλιτεχνικός διευθυντής του AEI Cyprus Film Festival) και ο Jordan Paterson (σκηνοθέτης/παραγωγός). Στην κριτική επιτροπή FIPRESCI συμμετέχουν οι κριτικοί Senem Erdine (Altyazi, Τουρκία), Davide Magnisi (CineCritica, Ιταλία) και Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (Mega, LiFO), ενώ η κριτική επιτροπή του «μicro» αποτελείται από τους/τις: Peter Arens (υπεύθυνος του προγράμματος Ιστορίας και Επιστήμης, ZDF Γερμανική Ραδιοτηλεόραση, πρόεδρος της επιτροπής), Pelin Esmer (σκηνοθέτρια), Marcin Malatynski (ακαδημαϊκός/παραγωγός), Αφροδίτη Καϊράκη (ακαδημαϊκός) και Πάνο Δενδραμή (σκηνοθέτης/καθηγητής Κινηματογράφου).
Στα δύο διαγωνιστικά τμήματα απονέμονται συνολικά 11 βραβεία: Βραβείο Καλύτερου Ιστορικού, Καλύτερου Κοινωνικού και Καλύτερου Πολιτικού Ντοκιμαντέρ, όλα με τη χορηγία της ΕΡΤ, Βραβείο Καλύτερου Ελληνικού Ντοκιμαντέρ με χορηγία του ΕΚΚ, Ειδικό Βραβείο Μεσογειακής Φιλίας με χορηγία του ΕΚΟΜΕ, Ειδικό Βραβείο «Οδυσσέας» με χορηγία της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας, Βραβείο FIPRESCI, Βραβείο #ThisisEU Ευρωπαϊκές Αξίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα, και Χρυσός, Αργυρός και Χάλκινος Φοίνικας «μicro» με υποστηρικτές το γερμανικό κρατικό κανάλι ZDF/Phoenix και την ΕΡΤ.
Ως εκ τούτου και διατηρώντας τους δεσμούς εξωστρέφειας και συνέργειας με παγκόσμιους πολιτιστικούς φορείς, τιμώμενοι φορείς του φεστιβάλ φέτος είναι το ZDF, η Σχολή Κινηματογράφου του Μονάχου και το Φεστιβάλ Αρχαιολογικού, Εθνογραφικού και Ιστορικού Ντοκιμαντέρ Κύπρου (AEI Cyprus Film Festival). Επίσης εισάγεται για πρώτη φορά ο θεσμός της τιμώμενης χώρας, που για το 2023 θα είναι ο Καναδάς.
Η ταινία της τελετής έναρξης για φέτος είναι το βραβευμένο ντοκιμαντέρ «Το Γελαστό Παιδί» του Άλαν Γκίλσελαν (Ιρλανδία, 2022), που αφηγείται την ιστορία πίσω από το γνωστό τραγούδι που γράφτηκε από τον έφηβο επαναστάτη Μπρένταν Μπίαν ως φόρος τιμής σ’ έναν άλλο θρυλικό επαναστάτη, τον Μάικλ Κόλινς, αλλά γνώρισε μια σπουδαία δεύτερη ζωή ως αριστερός ύμνος της αντίστασης στη Χούντα, μεταφρασμένο από τον ποιητή Βασίλη Ρώτα και μελοποιημένο από τον Μίκη Θεοδωράκη. Με πρωτότυπη μουσική της Ελένης Καραΐνδρου και με τη συμμετοχή προσωπικοτήτων όπως η Μαρία Φαραντούρη, ο Παντελής Βούλγαρης, ο Ροβήρος Μανθούλης και ο Παντελής Μπουκάλας, η ταινία αφηγείται τις αναπάντεχες μεταμορφώσεις ενός τραγουδιού, αλλά και την πολυτάραχη ιστορία δύο λαών.
Το τρέιλερ του ντοκιμαντέρ «Το Γελαστό Παιδί» του Άλαν Γκίλσελαν
Καθώς στο Καστελλόριζο όλοι γίνονται μια μεγάλη παρέα, φέτος ξεκινάει ακόμα μια δραστηριότητα, το Critics’ Corner. Καθημερινά και υπό την προεδρία του γενικού γραμματέα της Διεθνούς Ομοσπονδίας Κριτικών Κινηματογράφου (FIPRESCI), Klaus Eder, τρία διακεκριμένα μέλη της FIPRESCI θα συνομιλούν με τους επαγγελματίες και με το κοινό για τις ταινίες που προβλήθηκαν το προηγούμενο βράδυ στα διαγωνιστικά τμήματα του φεστιβάλ.
Επίσης, στη φετινή διοργάνωση θεσμοθετήθηκε το Beyond Storytelling, ένα κινηματογραφικό εργαστήρι με τη συμμετοχή φοιτητών/ριών από το συνεργαζόμενο δίκτυο κινηματογραφικών σχολών, που θα επικεντρώνεται κάθε χρόνο σε έναν θεματικό πυρήνα συνυφασμένο με το Καστελλόριζο και θα «μυεί» τα μέλη του σε όλα τα στάδια της κινηματογραφικής παραγωγής, από το development έως το post production, παράγοντας στο τέλος μια ταινία τεκμηρίωσης μικρού μήκους. Φέτος το εργαστήριο πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ και το Πανεπιστήμιο Queen’s του Kingston του Καναδά, υπό την καθοδήγηση του ακαδημαϊκού Uri Cohen και της σκηνοθέτριας Danae Elon.
Στην τελετή λήξης θα προβληθεί η ταινία «Tricks on the Dead» του Jordan Paterson, μέσω της οποίας εξιστορείται και απλώνεται το νήμα του πρώτου μαζικού μεταναστευτικού ρεύματος των Κινέζων εργατών στην Ευρώπη.
Το φεστιβάλ θα ολοκληρωθεί με τη συναρπαστική παρέα της Ελένης Τσαλιγοπούλου, του Γιώργου Ανδρέου και της Κορίνας Λεγάκη, που παντρεύουν τα ηχοχρώματα της Ανατολής και της Δύσης.
Μια γεύση από τις ταινίες του φεστιβάλ - Beyond Borders | Kastellorizo International Documentary Festival
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.beyondborders.gr ή να επικοινωνήσετε με το φεστιβάλ στη διεύθυνση info@beyondborders.gr.