Love Actually, φυσικά. Α Nightmare Before Christmas, βεβαίως. The Polar Express, περιέργως. Α Christmas Carol, με τις δεκάδες εκδοχές και παραλλαγές του. It's a Wonderful Life, πάνω από όλα. Το εορταστικό πρόγραμμα προβολών έχει συγκεκριμένους τίτλους που έχουμε αγαπήσει, έχουμε δει αρκετές φορές και στο μέλλον θα ξαναδούμε ακόμα τόσες, γιατί είναι δοκιμασμένες και ποτέ δε μας απογοήτευσαν. Γιατί να μην δοκιμάσουμε όμως και κάτι άλλο, έστω και συμπληρωματικά προς αυτές; Καλώς εχόντων των πραγμάτων ο διαθέσιμος χρόνος, για να ξεγελαστεί κάπως η ακόρεστη, για μερικούς από εμάς, σινεφιλική δίψα, αυξάνεται μέσα στις γιορτές.
Για τον λόγο αυτό ετοίμασα παρακάτω ένα εναλλακτικό πρόγραμμα εορταστικής ταινιοθεραπείας, αποτελούμενο από εννέα ταινίες. Οι ταινίες παρατίθενται σε χρονολογική σειρά, η ενδεδειγμένη σειρά προβολής όμως είναι απόφαση προσωπική. Απολαύστε υπεύθυνα. Ή και ανεύθυνα.
The Shop Around the Corner (1940)
Γυρισμένο όχι σε πολύβουο δρόμο της Βουδαπέστης , μα στα πλατό χολιγουντιανού στούντιο που διαμορφώθηκαν ώστε να θυμίζουν έναν τέτοιο, το Shop Around the Corner βάζει δύο υπαλλήλους καταστήματος ειδών δώρου να τρώγονται όλη μέρα σαν το σκύλο με την γάτα, δίχως να γνωρίζουν ότι στον ελεύθερο χρόνο τους ερωτοτροπούν ανώνυμα δι' αλληλογραφίας ο ένας με τον άλλο.
Αν σας θυμίζει κάτι η υπόθεση, είναι επειδή εδώ βασίστηκε το You've Got Mail με τους Τομ Χανκς και Μεγκ Ράιαν. Το πρωτότυπο φιλμ είναι ένα έκτακτο screwball, με ατάκες που εκτοξεύονται σε ρυθμούς πολυβόλου, έγνοια για όλους τους ανθρώπους που απαρτίζουν τον μικρόκοσμο του καταστήματος, υποδειγματική σκηνοθεσία που «δεν φαίνεται» από τον Έρνστ Λιούμπιτς – προσέξτε πχ. στη σκηνή της απόλυσης του Τζέιμς Στιούαρτ ή της αποκάλυψης πως ελαττώνεται η ταχύτητα των διαλόγων, ώστε να ενισχυθεί το δραματικό και το ρομαντικό στοιχείο αντίστοιχα- και διάχυτη χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα.
Dumbo (1941)
Κυριακάτικο πρωινό εορτών δίχως ντισνεϊκό animation δεν υφίσταται, τελεία και παύλα, ενστάσεις απορρίπτονται, αντιρρήσεις παρακάμπτονται, δεν σηκώνω μύγα στο σπαθί μου. Ενόψει της live-action εκδοχής του Dumbo, την οποία αναμένεται να δούμε τον Μάρτιο, ευκαιρία να φρεσκάρουμε το πρωτότυπο. Πρόκειται, στην ουσία, για παραλλαγή του ασχημόπαπου, όπου όμως αντί να αλλάξει ο ήρωας σε κύκνο, αλλάζει ο κόσμος γύρω του και σταματά να βλέπει το «κουσούρι» του ως τέτοιο.
Πιο χαριτωμένο πλάσμα από το ελεφαντάκι με τα γαλάζια μάτια και τα μεγάλα αυτιά το πενάκι του Γουωλτ Ντίσνεϋ δεν έπλασε ποτέ, η ψυχεδελική ονειρική σεκάνς με τους ροζ ελέφαντες τρώει, σε ευρηματικότητα, δέκα Despicable Me στην καθισιά της, η δε σκηνή του νανουρίσματος κάνει μεγάλους ανθρώπους να κλαίνε σαν μικρά παιδιά.
The Curse of the Cat People (1944)
Δυο χρόνια μετά το Cat People ο θρυλικός παραγωγός Βαλ Λιούτον ετοιμάζει σίκουελ, το οποίο είναι τέτοιο μόνο κατ' επίφαση, στην πράξη συνδέεται πολύ χαλαρά με την ταινία, στο όνομα της οποίας πίνουν νερό δημιουργοί, όπως ο Μάρτιν Σκορσέζε και ο Τιμ Μπάρτον.
Ο υπαινιγμός και η μέριμνα που συνδέονται με το όνομα του Λιούτον λάμπουν δια της παρουσίας τους, όμως αυτή την φορά ο προσανατολισμός του θεάματος στρέφεται από τον τρόμο στην ποιητική φαντασία. Λίγες ταινίες έχουν συλλάβει τον κόσμο μέσα από το παιδικό βλέμμα με αυτό τον τρόπο, η Νύχτα του Κυνηγού του Τσαρλς Λώτον μάλλον είναι η καλύτερη, μα σε σκηνές όπως εκείνη της Παραμονής Χριστουγέννων, όπου η ανήλικη πρωταγωνίστρια συναντά σε χιονισμένο κήπο τη φανταστική της φίλη – η Ιρένα του πρώτου Cat People-, το Curse of the Cat People την συναγωνίζεται.
Meet me in st. Louis (1944)
Ως λαός που (υποτίθεται πως) αγαπά τη μουσική, είναι μνημειώδης η αποστροφή μας προς το μιούζικαλ και γίνεται ακόμα πιο περίεργη αν αναλογιστείς ότι οι ντισνεϊκές ταινίες, με τις οποίες αρκετοί από εμάς μεγαλώσαμε, είναι τέτοια. Όπως και να ΄χει, μιούζικαλ από χριστουγεννιάτικη ταινιοθεραπεία δε θα μπορούσε να λείπει. Ο γιατρός για φέτος συνιστά Meet me in St. Louis.
Στο Meet me in st. Louis τα χορευτικά νούμερα εξυπηρετούν την δραματουργία, αντί να λειτουργούν ως set-pieces, όπως ήταν το σύνηθες ως τότε στο είδος του μιούζικαλ.
Δεν θα βρεις την πληθωρικότητα και την φαντασμαγορία του Μπάσμπι Μπέρκελεϊ ή χορευτική βιρτουοζιτέ αλά Αστέρ και Ρότζερς, θα βρεις όμως δραματική ανάπτυξη εκλεκτή, θα βρεις και χορογραφία αναλόγως εννοούμενη , θα βρεις και την χρωματική πανδαισία που συνοδεύει το όνομα του Βινσέντε Μινέλι στην σκηνοθεσία, θα βρεις, τέλος, κι ένα από τα ωραιότερα άσματα του χριστουγεννιάτικου songbook στην πρώτη του κινηματογραφική εκτέλεση. Ο λόγος για το Have yourself a Merry Little Christmas, το οποίο δεν βρέθηκε, ευτυχώς, ακόμα ραδιοσταθμός να απαγορεύσει ως σεξιστικό, όπως είθισται εσχάτως. ( Βλέπε εδώ https://www.lifo.gr/now/world/217232/radiofonikos-stathmos-ekopse-to-baby-it-s-cold-outiside-os-seksistiko)
Black Christmas (1974)
Θέτοντας σεξουαλικά φορτισμένες κορασίδες σε κίνδυνο από τη φονική μανία serial killer και αξιοποιώντας το υποκειμενικό πλάνο του δολοφόνου, που μέχρι τότε είχαμε δει σε ταινίες όπως το The Spiral Staircase και το Bird with the Crystal Plumage του Αρζέντο, το φιλμ του Μπομπ Κλαρκ είναι σήμερα δημοφιλέστερο και πιο αναγνωρισμένο κριτικά από την εποχή του, έχοντας στρώσει ουσιαστικά το έδαφος για το Halloween του Τζων Κάρπεντερ και, κατ'επέκταση, για το υπο-είδος του slasher.
Με απόκοσμο ηχητικό σχεδιασμό, εικονογραφία που χαράσσεται στο νου – το πτώμα του πρώτου θύματος στο νάιλον περιτύλιγμα του, το μάτι του δολοφόνου στη σεκάνς κλιμάκωσης- και διάθεση ανατροπής του εορταστικού πνεύματος , όπως στη σκηνή όπου το τραγούδι περιπλανώμενων τραγουδιστών καλάντων μοντάρεται παράλληλα με έναν φόνο, το Black Christmas ενδείκνυται για μεταμεσονύκτιες προβολές με τη συντροφιά του στολισμένου δέντρου και την εξώπορτα καλά κλειδωμένη.
Fanny och Alexander (1982)
Αρκετοί οι λόγοι για να δεις το Φάννι και Αλέξανδρος με ένα ποτήρι gluhwein ανά χείρας. Ο προφανής ότι η πρώτη ώρα απαρτίζεται, oυσιαστικά, από ένα μεγάλο χριστουγεννιάτικο πάρτι. Ο ακόμα πιο προφανής επειδή πρόκειται για ολίγον αριστούργημα. Ο βασικός όμως λόγος που πρέπει να ενταχθεί στο πρόγραμμα εορταστικής ταινιοθεραπείας, είναι γιατί για να λειτουργήσει αυτή ως τέτοια, ως θεραπεία δηλαδή, πρέπει πέρα από όχημα χαλάρωσης και απόδρασης, να συνδράμει και στην ενδοσκόπηση και τον προσωπικό επαναπροσδιορισμό.
Μια ταινία, λοιπόν, όπου δυο παιδιά αρχίζουν να αντιλαμβάνονται με τον άσχημο τρόπο – υπάρχει άραγε κι άλλος;- έννοιες σύμφυτες με την ανθρώπινη κατάσταση, όπως ο χρόνος, η απώλεια, η ζωή και ο θάνατος, είναι ιδανική για τούτο τον σκοπό, είτε στην τρίωρη κινηματογραφική εκδοχή της ή στην πεντάωρη τηλεοπτική.
The Woman in Black (1989)
Tα Χριστούγεννα είναι συνυφασμένα (και) με τις ιστορίες φαντασμάτων, άλλωστε η δημοφιλέστερη χριστουγεννιάτικη ιστορία, το Christmas Carol του Ντίκενς, είναι μια τέτοια. Συνεπώς η προσθήκη μιας φαντασματικής ιστορίας στο πρόγραμμα εορταστικών προβολών είναι επιβεβλημένη.
Για φέτος προτείνεται η Γυναίκα με τα Μαύρα, όχι η εκδοχή της Hammer με τον Ντάνιελ Ράντκλιφ, μα εκείνη του BBC. Το ομώνυμο θεατρικό της Σούζαν Χιλ που παίζεται με επιτυχία εδώ και τρεις δεκαετίες στο West End είναι σε πρώτο επίπεδο μια κλασσικότροπη φαντασματική ιστορία και σε δεύτερο ένα δοκίμιο πάνω στη δύναμη της αφήγησης. Η τηλεοπτική αυτή μεταφορά αφαιρεί μεν το δεύτερο επίπεδο , αλλά παίρνει άριστα στην πρόκληση γνήσιας ανατριχίλας. Ξεκινά με αργούς ρυθμούς και σταδιακά, δίχως να αντιλαμβάνεσαι ακριβώς σε ποιο σημείο συνέβη, πιάνεις τον εαυτό σου να κουλουριάζεται στον καναπέ και να δίνει σημασία ακόμα και στους ήχους που κάνει το ψυγείο, ελπίζοντας να είναι όντως το ψυγείο.
A Little Princess (1995)
Από το πρόγραμμα προβολών δε θα μπορούσε να λείπει κι ένα παραμύθι. Μιας και αυτή την περίοδο παίζεται το Roma σε αίθουσες και Netflix, ευκαιρία να ανατρέξουμε σε μια από τις πρώτες ταινίες του Αλφόνσο Κουαρόν, τη Μικρή Πριγκίπισσα.
Θρίαμβος καλλιτεχνικής διεύθυνσης, κορεσμένα χρώματα, στις εμβόλιμες σκηνές φαντασίας θαρρείς πως παρακολουθείς κάτι με την σφραγίδα των Πάουελ και Πρεσμπέργκερ, και στον πυρήνα του θα βρεις ένα ευγενέστατο μήνυμα, το οποίο τώρα θα διαβάσουμε προσεκτικά και χαμηλόφωνα, μη μας ακούσουν στην Κουμουνδούρου: όλα τα κορίτσια είναι πριγκίπισσες. Που στην ταινία σημαίνει ότι όλα τα κορίτσια, ανεξαρτήτως εθνοτικής καταγωγής και ταξικής προέλευσης, δικαιούνται καλή μεταχείριση. Είναι τέτοια η δημοκρατικότητα του έργου του Κουαρόν δε, που μεριμνά να δώσει μια στιγμή ανθρωπιάς ακόμα και στον ντικενσιανό κακό του, την αυταρχική διευθύντρια του παρθεναγωγείου, όπου διαμένει η ηρωίδα.
Eyes Wide Shut (1999)
Το κύκνειο άσμα του Στάνλεϊ Κιούμπρικ εκτυλίσσεται κατά την χριστουγεννιάτικη περίοδο, ως εκ τούτου τα τελευταία χρόνια το συναντάς όλο και συχνότερα σε λίστες εντύπων με χριστουγεννιάτικες ταινίες.
Αντιλαμβάνομαι πως η τρομακτικά ερεθιστική –ή ερεθιστικά τρομακτική, αν προτιμάς – σεκάνς οργίου με τις βενετσιάνικες μάσκες δεν «φωνάζει» ακριβώς Χριστούγεννα, την τελευταία φορά που είδα το φιλμ, όμως, διάβασα στο φινάλε του αντί για ειρωνεία ή μελαγχολία, συμφιλίωση κι εκεί εντοπίζω την όποια συγγένεια του με το πνεύμα των εορτών. Με αφορμή την εξομολόγηση μιας φαντασίωσης της Κίντμαν, ο Τομ Κρουζ περνά μια ονειρική οδύσσεια, κυνηγώντας μια ανείπωτη σεξουαλική εμπειρία που διαρκώς ματαιώνεται, και στη συνέχεια, αφού ξυπνήσει, οι δυο τους φαίνεται να αποδέχονται την φαντασίωση ως αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης φύσης και, με προτροπή εκείνης, καταλήγουν στην ενδεδειγμένη αντιμετώπιση της.
Υπάρχει που πρέπει να κάνουν το συντομότερο δυνατόν, αυτό είναι το χριστουγεννιάτικο μήνυμα του θείου Στάνλεϋ, και είναι ότι κοντινότερο σε happy end θα βρεις στη φιλμογραφία του.