Τέλη Ιουνίου, δηλαδή κατακαλόκαιρο, σε μια χώρα πλασμένη λες γι' αυτήν ακριβώς την εποχή – το μόνο, πλάκα-πλάκα, που μας έμεινε να καμαρώνουμε οι ταλαίπωροι κάτοικοί της–, κι όμως έρχονται ώρες που νιώθεις τον χειμώνα (όχι τον κλιματικό) να ζυγώνει απειλητικά. Κάπως σαν να κάνεις τουρνέ αναψυχής στα Επτά Βασίλεια του «Game of Thrones», ενώ οι «Άγριοι» του Βορρά έχουν ήδη εκπορθήσει το Τείχος και προελαύνουν ρημάζοντας τα πάντα στο διάβα τους, αφού πρώτα κάνανε τον Τζον Σνόου και τους Γενναίους του με τα κρεμμυδάκια κι αφού η κρίση χρέους «έπνιξε» το Westeros.
Τα σοβαρά επεισόδια στο Euro της Γαλλίας είναι η πρώτη γεύση ενός τέτοιου «χειμώνα». Είναι μάλλον τα χειρότερα στην ιστορία του θεσμού και, όχι, δεν τα προκαλούν «πεφωτισμένοι» προλετάριοι που, εγκαταλείποντας χρώματα κι εθνόσημα, ενώθηκαν κόντρα στον «κοινό ταξικό εχθρό», όπως θα το επιθυμούσε το ελευθεριακό αφήγημα για την πολιτική διάσταση του γηπέδου – υπάρχουν και τέτοιοι, αλλά είναι, αναλογικά, μειονότητα. Αντίθετα, οι πολυπληθείς σκληροπυρηνικοί Ρώσοι, Άγγλοι, Γάλλοι, Πορτογάλοι κ.λπ. χουλιγκάνοι σχετίζονται κατά κανόνα με εθνικιστικές, ακροδεξιές ή καθαρά φασιστικές οργανώσεις. Γι' αυτούς το τόπι είναι απλώς η αφορμή, ποσώς νοιάζονται για τις επιδόσεις ή μια ενδεχόμενη τιμωρία της εθνικής τους ομάδας. Η σύγκρουση είναι αυτοσκοπός, επίδειξη ζωτικότητας, ρώμης και φυσικής υπεροχής (μια ενήλικη, λέμε τώρα, εκδοχή τού «ποιος την έχει μεγαλύτερη»), το 'χε κιόλας «προφητέψει» ο Γκέρινγκ πως «θα επιστρέψουμε και η γη θα τρέμει» –είμαι, δε, βέβαιος ότι αν συμμετείχαμε στο φετινό Euro, στις ταραχές θα πρωταγωνιστούσε και σεβαστή μερίδα συμπατριωτών μας, στο πνεύμα εκείνων των σιχαμένων Ελληναράδων που ανέμιζαν κέλτικους σταυρούς στα πανηγύρια της Ομόνοιας, λιντσάροντας και μαχαιρώνοντας Αλβανούς μετανάστες που είχαν διαπράξει το ασυγχώρητο σφάλμα να πανηγυρίσουν τη νίκη-έκπληξη της Εθνικής τους επί της δικής μας τον Σεπτέμβριο του '04–, αλλά τότε, βέβαια, κανείς δεν μιλούσε για το φίδι που τρέφαμε πανεθνικώς στον μεγαλοπιασμένο κόρφο μας και που οσονούπω θα «τρύπωνε» και στη Βουλή, με τη γνωστή συνέχεια... Και είναι ακριβώς τέτοιου τύπου οι φασίζοντες εθνικισμοί που αναδείχθηκαν στο φετινό Euro, δείχνοντας πόσο εύθραυστη μπορεί, τελικά, να αποδειχθεί η Pax Europeana και πόσο έχει καταρρακωθεί –από τους ίδιους τους ιθύνοντές της, καταρχάς– η Μεγάλη Ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης.
Στην Ελλάδα, πάλι, λίγο φαίνεται να μας αγγίζουν τέτοιοι υπαρξιακοί προβληματισμοί. Ό,τι «επαναστατικό» ήταν να κάνουμε, το κάναμε κουτσά-στραβά τα προηγούμενα χρόνια και τώρα παλεύουμε να χωνέψουμε τον τσιμεντόλιθο που κατάπιαμε προτού εκτοξευτούμε πανηγυρικά, όπως μας τάζουν, στον αστερισμό μιας χαμένης στην ομίχλη ανάπτυξης.
Ιδέα την οποία ξαναδοκιμάζει η προοπτική του Brexit, με τη δολοφονία της βουλευτίνας των Εργατικών και υπέρμαχου της παραμονής, Τζο Κοξ, από «αγγλόψυχο» δράστη να επιβεβαιώνει δραματικά πόσο έχουν οξυνθεί τα πάθη ανάμεσα σε ευρωπαϊστές και «ταυτοτικούς», για να χρησιμοποιήσω τον νεολογισμό του Ουελμπέκ, όχι μόνο στη Βρετανία φυσικά: οι διαδηλώσεις και οι ταραχές κατά του αντεργατικού νομοσχεδίου που επιμένουν στη Γαλλία, αψηφώντας ως και τα θέλγητρα της «στρογγυλής θεάς», έχουν μάλλον εθνικό παρά διεθνιστικό πρόσημο, ακόμα κι όταν γίνονται στο όνομα της Αριστεράς. Αριστερόστροφη, κυρίως, η αμφισβήτηση στον Νότο, δεξιόστροφη σε Κέντρο και Βορρά, γεγονός είναι πάντως πως ολοένα λιγότεροι Ευρωπαίοι ενθουσιάζονται με το μακιαβελικό καθεστώς της σημερινής Ε.Ε. και την αθρόα συστημική του στήριξη, αδιάφοροι για τις προειδοποιήσεις ότι, τούτου εκλιπόντος και με την ακροδεξιά ρητορική στο φόρτε της, πιθανόν να λουστούμε κάποιο πολύ απεχθέστερο. Και καθώς ήδη πέφτουν τα πρώτα «χιόνια», το μέλλον της ευρωζώνης και του νομίσματος-φετίχ της φοβάμαι ότι προοιωνίζεται κατεψυγμένο...
Στην Ελλάδα, πάλι, λίγο φαίνεται να μας αγγίζουν τέτοιοι υπαρξιακοί προβληματισμοί. Ό,τι «επαναστατικό» ήταν να κάνουμε, το κάναμε κουτσά-στραβά τα προηγούμενα χρόνια και τώρα παλεύουμε να χωνέψουμε τον τσιμεντόλιθο που κατάπιαμε προτού εκτοξευτούμε πανηγυρικά, όπως μας τάζουν, στον αστερισμό μιας χαμένης στην ομίχλη ανάπτυξης. Το τίμημα που θα πληρώσουν γι' αυτήν φτωχοί, άνεργοι, εργαζόμενοι, εγκλωβισμένοι στα στρατόπεδα μετανάστες (στην «ασφαλή τρίτη χώρα» όπου κινδυνεύουν μέχρι κι οι fans των Radiohead), οι μη προνομιούχοι γενικότερα αλλά και το μοναδικό σχεδόν ανταγωνιστικό «μας» πλεονέκτημα, το φυσικό περιβάλλον, μοιάζει βαρύ κι ασήκωτο. Ίσως αυτό θέλησε να δείξει συμβολικά ο Πρόεδρός μας –γι' αυτό σας λέω, τον παρεξηγήσατε τον άνθρωπο!– με τη θεαματική γονυκλισία του διαρκείας κατά την έναρξη της Πανορθόδοξης Συνόδου στην Κρήτη (η οποία, αντί να κοιτάξει να αναθεωρήσει δόγματα χρεοκοπημένα στα χίλια τόσα χρόνια που μεσολάβησαν από την προηγούμενη, «σκυλοτρώγεται» με τα οφίκια). Απαντώντας στις αντιδράσεις, κύκλοι της προεδρίας ανέφεραν, διαβάζω, ότι ο ΠτΔ «όφειλε να ακολουθήσει πλήρως το τελετουργικό ως ευσεβής χριστιανός» (σωστά, μόνο που διαθέτει και κορυφαίο κοσμικό αξίωμα...), συμπληρώνοντας ότι όλα τα άλλα «είναι λόγια του χειμώνα» – ορίστε, τ' ακούτε; Ακόμα και στην Ηρώδου Αττικού τον βλέπουν να 'ρχεται!
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην έντυπη LIFO.