«Είμαι Charlie Hebdo!» είναι η δήλωση-φετίχ των ημερών. Ευκολάκι – ποιος στοιχειωδώς ευαίσθητος, ανοιχτόμυαλος άνθρωπος δεν θα συμπαραστεκόταν στους αδικοχαμένους σκιτσογράφους, ποιος δεν θα καταδίκαζε ένα ακόμα έγκλημα θρησκευτικού φανατισμού και τυφλού μίσους;
Πριν «ήμασταν» δεν θυμάμαι τι και μόλις ξεχαστεί το τραγικό συμβάν, θα ανακαλύψουμε πως «είμαστε» κάτι άλλο, με την ίδια πάντα ποπ ελαφράδα. Αρκεί, βέβαια, να είναι σχετικά ανώδυνο, πολιτικά ορθό και trendy. Δεν άκουσα, ωστόσο, να φωνάζουμε σύσσωμοι και με την ίδια ζέση π.χ. ότι είμαστε όλοι πρόσφυγες που αποθηκεύονται σωρηδόν στις Αμυγδαλέζες όταν δεν σκυλοπνίγονται στη Μεσόγειο, παιδιά μεταναστών γεννημένα στην Ελλάδα μεν, ανύπαρκτα για την πολιτεία δε, μακροχρόνια άνεργοι ή επισφαλείς εργαζόμενοι-λάστιχο όντας γηγενείς, δουλοπάροικοι στις Μανωλάδες όντας επήλυδες, οροθετικές πόρνες που διαπομπεύονται, Ρομά που διώκονται από σχολεία και καταυλισμούς, αλλόθρησκοι χωρίς τόπο λατρείας, ομοφυλόφιλοι-ες που τραμπουκίζονται και που η δική τους αγάπη μετράει λιγότερο, δεκαοκτάρηδες που εμποδίζουμε με λαμογιά να ψηφίσουν κι ας το δικαιούνται, γιατί ξέρουμε ότι οι πραγματικοί (μην πω και οι στημένοι των προεκλογικών σποτ) θα μας «μαυρίσουν» αλύπητα. Δεν φωνάξαμε καν «είμαστε όλοι Νιγηριανοί» μετά το πρόσφατο μακελειό των «Ορκ» της Μπόκο Χαράμ – 2.000 σφαγιασμένοι μελαμψοί ιθαγενείς δεν έχουν την αύρα ενός Wolinski, ίσως πάλι να μην κάνει καλή ρίμα, τι να πω.
Καταρχάς, αποστρέφομαι τους απλουστευτικούς συμψηφισμούς – δεν φταίνε για όλα τα στραβά του κόσμου τούτου αποκλειστικά ο καπιταλισμός, ο ιμπεριαλισμός και η ευρωπαϊκή αποικιοκρατία, δεν μπορεί να δικαιολογούμε τον κάθε τρελαμένο με ένα μακρόθυμο «ναι μεν, αλλά».
Υπάρχει έπειτα ένα θέμα στο ποιος δηλώνει τι. Καταρχάς, αποστρέφομαι τους απλουστευτικούς συμψηφισμούς – δεν φταίνε για όλα τα στραβά του κόσμου τούτου αποκλειστικά ο καπιταλισμός, ο ιμπεριαλισμός και η ευρωπαϊκή αποικιοκρατία, δεν μπορεί να δικαιολογούμε τον κάθε τρελαμένο με ένα μακρόθυμο «ναι μεν, αλλά». Κάπου διάβαζα ότι περίπου ευθύνονται οι ίδιοι οι σκιτσογράφοι για τη δολοφονία τους, επειδή τάχα το «παρατράβηξαν», σατιρίζοντας αφ' υψηλού τους «αδύναμους». Διαφωνώ, κι ας μην ήταν πάντα ακριβοδίκαιοι. Αφενός ο σκοταδισμός, αν βρει γόνιμο έδαφος, γίνεται παντοδύναμος, ανεξαρτήτως μορφής. Αφετέρου υπάρχει πάντα αυτή η γ...μένη η προσωπική ηθική και πλήθος άλλες παράμετροι που δεν χωρούν σε σχηματικές αφηγήσεις. Κάποιοι είδαν το «τέλος του Μάη του '68», άλλοι προφήτευσαν το «τέλος του Διαφωτισμού». Ελάτε τώρα. Με την ίδια λογική ο Μάης τελείωσε τρεις μήνες μετά, όταν ενάμισι εκατομμύριο Γάλλοι νοικοκυραίοι βγήκαν στον δρόμο υπέρ του Ντε Γκολ, κι ο Διαφωτισμός εξαϋλώθηκε κάπου μεταξύ Άουσβιτς και Τρεμπλίνκα, με τις στάχτες του να φτάνουν μέχρι τα αποικιοκρατικά κολαστήρια της Ινδοκίνας, της Αλγερίας και του Κονγκό. Ας αναλογιστούμε, ωστόσο, πόσο θα διέφερε η ίδια η καθημερινότητά μας αν τα κινήματα αυτά, όσο κι αν χαλάστηκαν, δεν είχαν αφήσει ανεξίτηλη σφραγίδα πάνω της.
Από την άλλη, ανακατεύομαι στην ιδέα πως είμαι εξίσου Charlie με ανθρώπους που ευχαρίστως θα λογόκριναν, απαγόρευαν ή καταδίωκαν οτιδήποτε δεν συμφωνεί με τις δικές τους εμμονές, τη δική τους κλίμακα αξιών. Που είναι εθισμένοι σε σκληρά ναρκωτικά ονόματι «ρατσισμός», «εθνικισμός», «μικροαστικός καθωσπρεπισμός», «οικονομικός φαταουλισμός», «στρατοκαυλίαση», «θρησκευτική μισαλλοδοξία», ό,τι δηλαδή χλεύαζε το συγκεκριμένο περιοδικό. Τι δουλειά θα είχα, έπειτα, να συμπορεύομαι με ηγέτες κι αξιωματούχους που παραβιάζουν ανθρώπινα δικαιώματα και διώκουν την ελευθερία έκφρασης στις δικές τους χώρες (Ραχόι, Νετανιάχου, Λαβρόφ, Ποροσένκο, Νταβούτογλου, Σούκρι, Όρμπαν κ.ά.), ανάμεσά τους και ο πρωθυπουργός της δικής μας, όπου η ακροδεξιά ρητορική είναι επίσημη πολιτική, όπου ακόμα καταδικάζονται άνθρωποι για βλασφημία (υπόθεση «γέρων Παστίτσιος») και όπου για όλα φταίνε τελικά οι «λαθρομετανάστες»; Την υποκρισία πολλών νοματαίων από αυτό το τσούρμο στηλίτευσαν οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και οι Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα. Χαρακτηριστική ήταν η στημένη λήψη με τους αρχηγέτες στην κεφαλή, δήθεν, της μεγάλης παρισινής πορείας, ενώ φωτογραφηθήκανε χώρια και περιφρουρούμενοι.
Τι «είμαι», οπότε; Γεννημένος τη δεκαετία του '60, όταν μια ευλογημένη γονιδιακή μετάλλαξη άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε και νιώθουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο (εποχή που οι δημιουργοί του «Charlie Hebdo» εξέδιδαν το ακόμη ανατρεπτικότερο «Hara-Kiri»), είμαι ανυποχώρητα υπέρ της νεωτερικότητας, της πολυπολιτισμικότητας, της χειραφέτησης, της πολυχρωμίας, της ανοχής, των ανοιχτών οριζόντων, της τέχνης της σάτιρας και της ανατροπής. Ξέρω, σε πολλά διαψεύστηκαν εκείνα τα οράματα, υπήρξε μπόλικη αφέλεια, παραμύθι και σύγχυση (επίσης, τεράστια καταστολή). Ο «Παλιός Κόσμος» γρήγορα πήρε τη ρεβάνς, ίσως επειδή η ίδια η ανθρώπινη φύση ήταν ακόμη ανέτοιμη για τέτοια συνειδησιακά άλματα. Ξέρω, όμως, επίσης ότι εκείνη η σπορά δεν χάθηκε, αποδέσμευσε πρωτόγνωρες ελευθερίες και δικαιώματα, όξυνε την κριτική σκέψη, γονιμοποίησε από τη σεξουαλική μέχρι την πληροφορική επανάσταση. Αυτής της κληρονομιάς δηλώνω μέτοχος κι αυτήν θα υπερασπίζομαι σταθερά απέναντι όχι μόνο σε όσους λυσσαλέα την πολεμάνε αλλά και σε όσους θρασύτατα την καπηλεύονται.