[Από τον Χρήστο Παρίδη / Φωτογραφίες: Πάνος Μιχαήλ]
Ένα ακόμα έργο του Δημήτρη Δημητριάδη με τίτλο Πολιτισμός: μία κοσμική τραγωδία ανεβαίνει από την ομάδα Bijoux de Kant. Ένα έργο γραμμένο το 2003 - αφορμή για ανατροπή του αρχαίου μύθου της Μήδειας ώστε ο συγγραφέας να μιλήσει για τον «πολιτισμό του έρωτα» αλλά και για το «τέλος του πολιτισμού». Ο εικαστικός και σκηνοθέτης Γιάννης Σκουρλέτης που ανέλαβε το εγχείρημα με σύμμαχο του στον κεντρικό ρόλο την Καρυοφυλλία Καραμπέτη, εξηγεί:
Απομονώνω τρεις λέξεις από τον τίτλο: «πολιτισμός», «κόσμος», «τραγωδία». Αναλογίζομαι ότι είναι ακριβώς τα μοτίβα που συχνά επαναλαμβάνονται στο έργο του Δημήτρη Δημητριάδη. Αναρωτιέμαι αν και σ’ αυτό το έργο του η μία διάσταση καλύπτει την άλλη, αν το ένα εμποδίζει το άλλο να υπάρξει.
Το έργο του Δημητριάδη είναι ένα και το γράφει εδώ και μερικές δεκαετίες. Είμαι απόλυτος σ’ αυτό. Κι η bijoux de kant ένα έργο δραματουργεί και θα δραματουργεί… Τίποτε δεν εμποδίζει, τίποτε δεν αποκλείει, τίποτε δεν επικαλύπτει. Τον τελευταίο καιρό, δουλεύοντας το κείμενο, συχνά αναρωτιέμαι αν τα πάντα γύρω μας δεν είναι κοσμικά ζητήματα πολιτισμικής τραγωδίας, έρωτα δηλαδή...
Τι αφορά αυτήν την σύγχρονη τραγωδία; Πού συναντιέται ένα έργο βασισμένο σε ένα αρχαίο δράμα, με τις αναζητήσεις σας επάνω στο θέατρο – installation στο οποίο πειραματίζεστε;
Η εκάστοτε τραγωδία είναι τραγωδία σωμάτων. Το σώμα κλαίει πρώτα και μετά λέει «δες με κλαίω». Αυτή είναι και η bijoux de kant. Μια installation όπου η γλώσσα συναντά το χαμένο σώμα και το σώμα συναντά τη χαμένη γλώσσα. Πάντα στο ίδιο-διαφορετικό σκηνικό τοπίο.
Μ’ αυτό του έργο ο Δημητριάδης όντως «ξαναγράφει» τη Μήδεια; Η Μήδεια του είναι μια γυναίκα με αρχέγονα πάθη ή μια σύγχρονη γυναίκα που την καταδιώκει ο μύθος μιας πρωτόγονης πριγκίπισσας-μάγισσας;
Είναι μια γυναίκα με ανθρώπινα πάθη. Ο χρόνος και ο αιώνας δεν έχουν καμία σημασία. Τραγικά ίδιοι είναι οι άνθρωποι και τα πάθη τους. Γι’ αυτό και όλα τα έργα είναι εντέλει τραγωδίες που μπορεί να υποδύονται κάτι άλλο, μια κωμωδία ίσως ή ένα μιούζικαλ.
Δηλαδή, πως εκφράζεται εδώ το άγος της προδοσίας και πως διαφέρει από τα συναισθήματα του έργου του Ευριπίδη;
Η προδοσία τερατώνεται όταν δεν υπάρχει κανείς Θεός να αποδώσει δικαιοσύνη. Η Μήδεια γνωρίζει ότι όσο και να τιμωρήσει στην ουσία σπέρνει στο χάος. Γι’ αυτό είναι βαθιά θλιμμένη, πιο θλιμμένη από ποτέ.
Ένα έργο προσωποκεντρικό, για το οποίο επιστρατεύσατε μια πρωταγωνίστρια σαν την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, η σκηνοθετική σας προσέγγιση είναι πιο κοντά σε ένα θέατρο γραμμικό και λιγότερο αποσπασματικό σε σχέση από τις παραστάσεις σας «Είσαι σκοπός και γύρω σου χορεύουν τσοπανόσκυλα» και «Στέλλα travel»;
Ο λόγος του Δημητριάδη είναι γραμμικός, συγκεντρωτικός και οξύς. Εγώ αποφάσισα ότι υποδύεται τον συγκεντρωτικό, τον γραμμικό και τον οξύ. Τον έριξα στον πάτωμα κι άφησα τη Μήδεια και το σόι της να τον κάνουν ότι θέλουν. Στην πραγματικότητα τους άφησα να νομίζουν ότι μπορούν να τον κάνουν ό,τι θέλουν…
Τι βάρος δίνετε στην αισθητική προσέγγιση αυτή τη φορά; Σκηνογραφία και εικαστικό περιβάλλον συγχέονται;
Η bijoux είναι ένα χωνευτήρι εικόνων, ήχων, σωμάτων, αναμνήσεων, επιθυμιών. Στον Πολιτισμό η καθαρότητα της σύγχυσης είναι ένα από τα βασικά ζητούμενα. Η τάξη μέσα στο χάος βρίσκεται, πουθενά αλλού.
=====
Ο Δημήτρης Δημητριάδης γράφει για τον «Πολιτισμό»:
Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ
Οι ανθρώπινες ζωές, σε ατομική και συλλογική κλίμακα, πλήττονται καίρια, στην σωματική τους ολότητα, ως φορείς νοητικών και ερωτικών δυνάμεων, όταν εκείνο που τις συγκρατεί σε στοιχειώδη λειτουργία, ένα σύστημα αξιών, καταρρέει απογυμνώνοντας το Σύμπαν. Το θέατρο, υπό το πρόσχημα ενός δραματικού κειμένου με τον τίτλο «Πολιτισμός» και της σκηνικής μεταφοράς του, αποπειράται την αναπαράσταση παρόμοιας κατάρρευσης και απογύμνωσης. Εδώ, η εντελώς αφοπλισμένη ανθρωπότητα, άντρες γυναίκες παιδιά, μέσα από την έγκαιρη ανάγνωση τού μύθου τής Μήδειας όπως τον διαχειρίστηκε ο Ευριπίδης και όπως μετασχηματίστηκε από μία σημερινή δραματουργική ανάπλαση, εκτίθεται με έναν τρόπο που μόνον η θεατρική σύμβαση, δηλαδή η ποιητική επέμβαση, είναι ικανή να τον βρει για να αποκαλύψει αυτόν τον αφοπλισμό. Τα πρόσωπα τού «Πολιτισμού» βρίσκονται, συνεπώς, στο σημείο εκείνο τής ανθρώπινης ιστορίας όπου τίποτε δεν έχει πλέον την ισχύ να τα προστατεύσει από την απροκάλυπτη έκθεση και από την τερματική ωμότητα – τις οποίες υφίστανται μέχρις εσχάτων. Σ' αυτόν τον «Πολιτισμό», όλα αρχίζουν και τελειώνουν με τις λέξεις και τα σώματα να έχουν γίνει ένα. Κι αυτό το ένα είναι όλα. Και πρώτο, το τώρα. Η χρονική στιγμή που διανύουμε. Αυτή όπου ένα ανάλογο τέλος έχει επέλθει και μάς βρίσκει όλους, άνδρες γυναίκες παιδιά, εκτεθειμένους σε έναν ανάλογο αφοπλισμό, παραδομένους, ως φορείς νοητικών και ερωτικών δυνάμεων, στην απογύμνωση την δική μας και τού Σύμπαντος. Ο έρωτας, ανυπέρβλητος, αναγκαίος και αδυσώπητος όπως όλα τα θεμελιώδη στοιχεία, είναι αυτός που δοκιμάζεται, εδώ, σκληρότερα από τις άλλες δυνάμεις και που εξωθείται στο να δείξει το ωμότερο πρόσωπό του με ανεπανόρθωτες συνέπειες για όσους πλήττει, δηλαδή για όλους. Αλλά είναι κι αυτός που εμπεριέχει, ως ενεργειακό κέντρο αέναης ανακύκλωσης, την μόνη αντίσταση στην επέλαση τού οριστικού τέλους: τη δυνατότητα για νέα αρχή από όπου ξεκινά εκ νέου κάθε νέος πολιτισμός.
Info:
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: ΜΙΑ ΚΟΣΜΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ
Κείμενο: Δημήτρης Δημητριάδης
Σκηνοθεσία: Γιάννης Σκουρλέτης
Μουσική: Κώστας Δαλακούρας
Κίνηση: Τάσος Καραχάλιος
Σκηνικό περιβάλλον: Γιάννης Σκουρλέτης, Δήμητρα Λιάκουρα, Περικλής Πραβήτας, Κωνσταντίνος Σκουρλέτης
Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα
Βοηθοί Σκηνοθέτη: Μαριάνθη Παντελοπούλου, Ηλέκτρα Ελληνικιώτη
Φωτογραφίες: Πάνος Μιχαήλ
Promo Video: Γιώργος Αποστολόπουλος
Παίζουν: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Λένα Δροσάκη, Τάσος Καραχάλιος, Γιώργος Παπαπαύλου, Κρις Ραντάνοφ
Στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης από τις 15 Δεκεμβρίου