ΠΩΣ Η ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ ΣΕΛΗΝΗ Β', η κόρη της Κλεοπάτρας Ζ’ (της πιο διάσημης με διαφορά από όλες τις Κλεοπάτρες) και του Μάρκου Αντώνιου κατέληξε σύζυγος του (υποτελούς στη Ρώμη) βασιλιά της Μαυριτανίας Ιόβα Β’; Πώς διαπραγματεύτηκε τους δεσμούς της με την Αίγυπτο της μητέρας της και τη Ρώμη του πατέρα της; Ποιες ήταν οι πολιτικές και πολιτισμικές φιλοδοξίες της; Πώς βλέπει κάποια τον εαυτό της αν η μητέρα της ήταν η Κλεοπάτρα; Σ’ αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει το βιβλίο της Τζέιν Ντρέικοτ, λέκτορα αρχαίας ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης, με τίτλο «Cleopatra’s Daughter: From Roman Prisoner to African Queen» [Η κόρη της Κλεοπάτρας: Από αιχμάλωτη της Ρώμης, βασίλισσα της Αφρικής].
Η Κλεοπάτρα η νεότερη γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια γύρω στο 40 π.Χ. Ο Αντώνιος ήταν σε μεγάλο βαθμό απών ως πατέρας, αλλά όταν η κόρη του ήταν περίπου 6 ετών, έκανε την μεγαλοπρεπή, αν και εντελώς κενή, χειρονομία να την ανακηρύξει βασίλισσα της Κρήτης και της Κυρηναϊκής (στις ακτές της Βόρειας Αφρικής), εδάφη στα οποία δεν είχε καμία εξουσία στην πραγματικότητα.
Όσον αφορά στο αμφιλεγόμενο ερώτημα αν η Κλεοπάτρα, μητέρα ή κόρη, ήταν με τους δικούς μας όρους Μαύρη, η απάντησή της είναι: Δεν ξέρουμε.
Όταν ήταν δέκα ετών περίπου, οι γονείς της, μετά την ήττα από τον Οκταβιανό, τον μελλοντικό αυτοκράτορα Αύγουστο, αυτοκτόνησαν μαζί, και στη συνέχεια εκείνη, όπως είχε συμβεί και στον μέλλοντα σύζυγό της, μεταφέρθηκε στη Ρώμη, όπου εμφανίστηκε σε μια θριαμβευτική πομπή που οργάνωσαν οι εχθροί των γονιών της το 29 π.Χ. Σύμφωνα με μια αρχαία μαρτυρία, αυτή και ο δίδυμος αδελφός της, ο Αλέξανδρος Ήλιος, βάδισαν δίπλα σε ένα ομοίωμα της νεκρής μητέρας τους. Η Ντρέικοτ συγκρίνει στο βιβλίο της αυτή την εικόνα με τη σκηνή όπου οι πρίγκιπες Γουίλιαμ και Χάρι περπάτησαν πλάι στο φέρετρο της μητέρας τους κατά την πομπή στην κηδεία της Νταϊάνα.
Η νεαρή Κλεοπάτρα μεγάλωσε στην κατοικία της αυτοκρατορικής οικογένειας στη Ρώμη, προτού παντρευτεί (ή την παντρέψουν με) τον Ιούβα και μετακομίσει μαζί του στη Μαυριτανία. Εκεί απέκτησε τουλάχιστον έναν γιο, τον Πτολεμαίο, ο οποίος ακολούθησε τον πατέρα του στον θρόνο, αλλά είχε άσχημο τέλος στα χέρια του Ρωμαίου αυτοκράτορα Καλιγούλα το 40 μ.Χ. Ο θάνατος της ίδιας της Κλεοπάτρας Σελήνης, που μνημονεύεται σε ένα σωζόμενο ποίημα, χρονολογείται στο 5 μ.Χ. χάρη σε μια αναφορά που κάνει λόγο για μια σεληνιακή έκλειψη που είναι γνωστό ότι συνέβη εκείνη τη χρονιά.
Η συγγραφέας υπονοεί ότι θα μπορούσαμε να ξέρουμε περισσότερα για την Κλεοπάτρα Σελήνη Β’ αν είχε επαναστατήσει κατά της ρωμαϊκής εξουσίας όπως η Βοαδίκεια της Βρετανίας ή η Ζηνοβία, η βασίλισσα της Παλμύρας, τονίζει όμως ότι η κόρη της Κλεοπάτρας ήταν περίπτωση ηγέτιδας η οποία «πέτυχε αθόρυβα παρά απέτυχε θεαματικά». Αναγνωρίζει πάντως ότι δεν υπάρχουν στοιχεία και καταγραφές για ολόκληρες δεκαετίες της ζωής της – ουσιαστικά, για τα περισσότερα από τα ενήλικα χρόνια της.
Το μόνο που γνωρίζουμε με βεβαιότητα για την ζωή της στη Μαυριτανία είναι ότι απέκτησε έναν γιο. Ακόμη λιγότερες πληροφορίες υπάρχουν για άλλους βασικούς χαρακτήρες της ιστορίας της. Ο δίδυμος αδελφός της, για παράδειγμα, απλά εξαφανίζεται από το προσκήνιο μετά την άφιξή του στη Ρώμη. Μήπως στάθηκε τυχερός και βρήκε ένα ωραίο μέρος για να περάσει μια άνετη εξορία, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας; Ή απλώς πέθανε νέος; Η Ντρέικοτ γράφει αινιγματικά ότι ο Αλέξανδρος Ήλιος «απέτυχε να προσαρμοστεί στις αλλαγές των περιστάσεων». Άλλοι εικάζουν ότι δολοφονήθηκε.
Το βιβλίο με το ερώτημα: «Πώς τολμά κανείς να επιχειρήσει να γράψει μια βιογραφία για οποιαδήποτε αρχαία ιστορική προσωπικότητα;». Η συγγραφέας όμως έχει ισχυρούς λόγους για να προσπαθήσει να ανασυνθέσει την ιστορία της ζωής της Κλεοπάτρας Σελήνης. Όπως εξηγεί, θέλει οι νεαρές έγχρωμες γυναίκες να μπορούν να ταυτιστούν με τη βασίλισσα, την οποία θεωρεί ως ένα εμπνευσμένο πρότυπο για εκείνες και για όλους εμάς – μια μορφή που «άσκησε με επιτυχία την εξουσία ... όταν οι γυναίκες ήταν περιθωριοποιημένες».
Όσον αφορά στο αμφιλεγόμενο ερώτημα αν η Κλεοπάτρα, μητέρα ή κόρη, ήταν με τους δικούς μας όρους Μαύρη, η απάντησή της είναι: Δεν ξέρουμε. Γενικά πάντως θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στην αναζήτηση στο μακρινό παρελθόν υποδειγματικών μορφών για τη δική μας εποχή. Εξάλλου, ένα από τα πράγματα που σήμερα δικαίως βρίσκουμε προβληματικά στη μελέτη των κλασικών από την ελίτ των λογίων (λευκών ανδρών) του 19ου αιώνα ήταν ότι έβλεπαν τον εαυτό τους στον αρχαίο κόσμο, αντί για έναν παράξενο και διαφορετικό τόπο.
Δεν μας βοηθάει να κατανοήσουμε ούτε τον αρχαίο κόσμο ούτε τον εαυτό μας αντικαθιστώντας ένα υπόδειγμα με ένα άλλο. Επιπλέον, το να προβάλλουμε ως ιδανικό πρότυπο για τους σημερινούς νέους μια γυναίκα για την οποία δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα, σημαίνει ότι προωθούμε τη φαντασία αντί για τα γεγονότα.
Πηγή: The Atlantic