Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο

Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
10

Ο Ιωάννης Συκουτρής γεννήθηκε στην Σμύρνη, το 1901. Η οικογένειά του ήταν φτωχή, και μόνο χάρη στη βοήθεια της Αρχιεπισκοπής της Σμύρνης μπόρεσε να τελειώσει το σχολείο. (Εντύπωση είχε προκαλέσει η ικανότητά του να χειρίζεται την αρχαία ελληνική και τα κείμενα που δημοσίευε στο περιοδικό του σχολείου.) Όταν το 1918 αποφοίτησε απ' την Ευαγγελική Σχολή διορίστηκε κατευθείαν ως δάσκαλος σε χωριό της Μανγησίας. Το επόμενο έτος μετακόμισε στην Αθήνα για να σπουδάσει στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Οι σπουδές του πολλές (εκτός των άλλων σε πανεπιστήμια του Βερολίνου και της Λειψίας κοντά σε μεγάλους φιλολόγους όπως ο Ούλριχ Βιλαμόβιτς και ο Βέρνερ Γιέγκερ) και οι μελέτες και δημοσιεύσεις του ακόμα περισσότερες. Τον ζητούσαν ξένα πανεπιστήμια όμως αυτός απέρριπτε τις προσφορές και επέμενε να διδάξει στην Ελλάδα. 

Το 1936 επιχείρησε να γίνει καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στην Φιλοσοφική Σχολή. Οι εχθροί του επιχείρησαν -και κατάφεραν σε μεγάλο βαθμό- να τον απαξιώσουν για να μην αποκτήσει την έδρα. Χρησιμοποίησαν τη μετάφραση που είχε κάνει ο Συκουτρής στο Συμπόσιο του Πλάτωνα (τον κατηγόρησαν ψευδώς πως επινόησε αναφορές στις γενετήσιες σχέσεις στην αρχαία Ελλάδα) και τον κυνήγησαν ανελέητα. Παρότι ο ίδιος απέδειξε πως η μετάφρασή του ήταν σωστή, κλείστηκε στον εαυτό του και υπέφερε από κατάθλιψη που τον οδήγησε στην αυτοκτονία...

Ο Συκουτρής πήρε δηλητήριο και πέθανε σε ξενοδοχείο της Κόρινθου την 21η Σεπτεμβρίου του 1937.

Η κηδεία του έγινε το επόμενο πρωί στην Αθήνα. Παρόντες εκτός απ' τη σύζυγό του ήταν λιγοστοί καθηγητές του Πανεπιστημίου και μερικοί μαθητές του...

Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
The Symposium, σύμφωνα με τον Πλάτωνα (2η εκδοχή, 1874), έργο του γερμανού ζωγράφου Anselm Feuerbach.

Ο μεθυσμένος ήρωας

Άρθρο του αμερικανού καθηγητή και μπλόγκερ των Times της Νέας Υόρκης Alexander Nazarian για τις οινοποτικές συνήθειες των αρχαίων Ελλήνων. Βλ. New York Times και nylou.com για την αναδημοσίευση.

 

Ένας φοιτητής μου, σε μάθημα Αγγλικής φιλολογίας, πρόσφατα με ρώτησε σχετικά με τις ατελείωτες αναφορές στην οινοποσία που περιέχονται στην Οδύσσεια. Η ερώτηση, που δεν είχε σχέση με το μάθημα μου, ήταν καλή. Το κρασί έχει συνεχή παρουσία στο επικό ποίημα, του οποίου η πιό γνωστή εικόνα είναι του "οίνοπος πόντου", της σκοτεινής σαν το κρασί θάλασσας, που διαπλέει ο Οδυσσέας αναζητώντας την αγαπημένη Ιθάκη του. Συχνά επενεργεί ως τονωτικό στο απίστευτα μακρύ ταξίδι προς την πατρίδα από τον Τρωικό Πόλεμο, όμως μερικές φορές το κρασί είναι ισχυρότερο από το σπαθί, όπως όταν ο Οδυσσέας ξεφεύγει από την σπηλιά του Κύκλωπα αφού τον έχει μεθύσει. Ο Όμηρος μπορεί να ήταν τυφλός, ήξερε όμως να εκτιμά το κρασί και επιφύλασσε τα πλουσιότερα επίθετα του λόγου του γι' αυτό: δυνατό, γλυκό, ατίθασο, λαμπρό, γυαλιστερό, γκαρδιακό, μελιστάλαχτο, ευφραντικό και, φυσικά, ακαταμάχητο.

 

Ένα μεγάλο μέρος της Οδύσσειας, με τα ατελείωτα γλέντια και τις περιπέτειες, διαβάζεται σαν ιστορία του Τζέιμς Μποντ, με κούπες κρασί αντί για ποτήρια με μαρτίνι, αλλά στα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα κυριαρχούν η διδασκαλίες σχετικά με τα ηρωικά αρχέτυπα και τον δακτυλικό εξάμετρο. Είναι γεγονός ότι καμμιά εξέταση πολλαπλών επιλογών δεν θα περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με την λεπτομερή ιεροτελεστία οινοποσίας που διαπερνούσε τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό. Όμως οι εκπληκτικοί αμφορείς του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης, οι διάλογοι του Πλάτωνα, τα έργα του Ευρυπίδη, όλα μαρτυρούν μια μακρά σχέση με το αλκοόλ.

Δεν περνώ τον ελεύθερο χρόνο μου προσφέροντας σπονδές στον Διόνυσο, αλλά θαυμάζω το πόσο ανοιχτοί ήταν οι Έλληνες σχετικά με τον ρόλο του αλκοόλ στην κοινωνία τους. Στους σύγχρονους καιρούς φαίνεται ότι μετακινούμεθα με ευκολία στα άκρα, είτε καταναλώνοντας υπερβολικά ή προσποιούμενοι ότι το αλκοόλ δεν υπάρχει, χωρίς να αναγνωρίζουμε τον υγιή μέσο δρόμο.

Οι Έλληνες μας δίδαξαν πολλά για την φιλοσοφία, την διακυβέρνηση και την τέχνη. Μπορούμε επίσης να διδαχθούμε από την οινοποσία τους. Αγαπούσαν το κρασί, ήξεραν όμως ότι η κατανάλωση του πρέπει να ελέγχεται προσεκτικά. Το ζυμωμένο σταφύλι αποτελούσε ένα μυστήριο αντικείμενο: η ιδέα της "ανάγκης" να μεθύσει κανείς, της χρήσης του οινοπνεύματος για το μούδιασμα των δυσκολιών της ζωής, θα έμοιαζε ως διαφθορά ενός πάθους που απολάμβαναν τόσο οι θεοί όσο και οι θνητοί.

Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Ο Ιωάννης Συκουτρής.

Να μην παρεξηγηθώ: δεν περνώ τον ελεύθερο χρόνο μου προσφέροντας σπονδές στον Διόνυσο, αλλά θαυμάζω το πόσο ανοιχτοί ήταν οι Έλληνες σχετικά με τον ρόλο του αλκοόλ στην κοινωνία τους. Στους σύγχρονους καιρούς φαίνεται ότι μετακινούμεθα με ευκολία στα άκρα, είτε καταναλώνοντας υπερβολικά ή προσποιούμενοι ότι το αλκοόλ δεν υπάρχει, χωρίς να αναγνωρίζουμε τον υγιή μέσο δρόμο. Ως συνεχές συνεκτικό στοιχείο μεταξύ της εφηβείας και της ωριμότητας, θεωρώ ότι αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό γιατί ένας υπερβολικά μεγάλος αριθμός εφήβων ανακαλύπτει την οινοποσία σε μπαρ που δεν ασχολούνται ιδιαίτερα με το τι σερβίρουν.

Είναι εξαιρετικά αμφίβολο ότι ένας σύγχρονος Αριστοτέλης θα βρισκόταν ποτέ να πλέει στην μπύρα σε πάρτυ Αμερικανικού πανεπιστημίου. Στο εξαιρετικό του βιβλίο "Courtesans & Fishcakes: The Consuming Passions of Classical Athens," ο Τζέιμς Ντέιβιντσον περιγράφει το συμπόσιο, "ένα κλασσικό πάρτυ συντηρητικής οινοποσίας" συνηθισμένο στα πλουσιότερα σπιτικά της Αθήνας, όπου σημαντικοί πολίτες διεξήγαγαν ζωηρούς διαλόγους, με τα δοχεία κρασιού να ελέγχονται από το αυστηρό βλέμμα του συμποσιάρχη. Το πιό διάσημο από αυτά περιγράφεται στο "Συμπόσιο" του Πλάτωνα, όπου ο Σωκράτης και οι φίλοι του, ακόμη μεθυσμένοι από την κρεπάλη της προηγούμενης νύχτας, αποφασίζουν να πιούν λίγο. Η εγκράτεια έχει αποτελέσματα: στην κουβέντα που ακολουθεί, δημιουργούν μιά ασύλληπτη εικόνα της αγάπης, που έχει κυριαρχήσει στην Δυτική φαντασία για πάνω από δύο χιλιετίες.

Όμως, εν μέσω της φιλοσοφικής τους ευφορίας εμπεριέχεται μια αυστηρή προειδοποίηση σχετικά με την μετριοπάθεια: ο όμορφος νεαρός Αλκιβιάδης "καταφτάνει σε κατάσταση προχωρημένης μέθης", γράφει ο Ντέιβιντσον. Προσπαθεί να γίνει αρεστός, αν και μεθυσμένος, στον Σωκράτη, ο οποίος, όμως, δεν δείχνει ανεκτικότητα σε ανοίκιες κολακίες και οικιότητες. Ο Αλκιβιάδης κάποια στιγμή συνέρχεται, αλλά σύντομα καταφτάνει μια ομάδα μεθυσμένων διασκεδαστών. "Παντού φασαρία, και όλοι άρχισαν να πίνουν άτακτα", παρατηρεί ενοχλημένος ο Πλάτωνας. Η γιορτή της οινοποσίας γρήγορα λαμβάνει τέλος άδοξα γιατί η αγάπη του ποτού νικάει την αγάπη για την αλήθεια.

Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Βλ. livepedia.gr και Ο Ερευνητής της Βέροιας.

Η τάξη στην Ελλάδα είχε τον αντίποδα της, όχι όμως την συνήθη, χαοτική μέθη μέχρις εσχάτων, αλλά μιά ελεγχόμενη έκσταση που επέτρεπε στους Έλληνες να πλησιάζουν τα όρια της μέθης χωρίς να πνίγονται σε αυτήν. Σήμερα ο όρος "παράλογη ευφορία" συνδέεται με χρεωκοπίες και κατασχέσεις, για τους Έλληνες ένα μέτρο παραλογισμού αντιστάθμιζε την κυριαρχία της λογικής. Όταν ο κόσμος τους, απροσδόκητα παρόμοιος με τον δικό μας στις πιέσεις και τις αγωνίες του, επηρρεάζε περισσότερο από το κανονικό τον εσωτερικό τους κόσμο, οι Έλληνες κατέφευγαν σε ένα "λιγότερο συνειδητό επίπεδο ανθρώπινης εμπειρίας", όπως το αποκάλεσε ο Ε.Ρ. Ντοντς στο ιστορικό βιβλίο του "Οι Έλληνες και το Παράλογο".

Το κρασί προσέφερε την διαφυγή από την λογική σκέψη, ειδικά στην διάρκεια των εορτών του Διονύσου, τα οποία, εν τέλει, εξελίχθηκαν σε θεατρικές παραστάσεις. "Ο Διόνυσος προσέφερε την ελευθερία", γράφει ο Ντοντς. "Ήταν στην ουσία ο θεός της χαράς", σε αντίθεση με τον συγκρατημένο υποστηρικτή της λογικής, τον Απόλλωνα. Αλλά οι Έλληνες καταλάβαιναν επίσης πόσο εύκολο ήταν να εκφυλισθεί σε απαίσια κατάχρηση η Διονυσιακή έκσταση. Ο Ευρυπίδης, στις Βάκχες, περιγράφει μια ομάδα γυναικών που, υπό την επήρρεια του Διονύσου, δολοφονούν τον βασιλιά Πενθέα της Θήβας, ξεσκίζοντας τα μέλη του. Εκεί παρουσιάζεται η σκοτεινή πλευρά της κατανάλωσης "συντριβανιών κρασιού".

Τίποτε από όλα αυτά δεν ανέφερα στην τάξη μου. Ίσως φοβήθηκα να αναπτύξω ένα τόσο ώριμο θέμα σε τόσο νεαρό κοινό. Ή, ίσως η παραδοσιακή ψύχωση του φιλόλογου να καλύψει κάθε γραμματική έννοια και φιλολογικό όρο με οδήγησε σε πιό πρακτικά ζητήματα. Όμως, η ερώτηση του φοιτητή μου προκάλεσε μιά ζωηρή, αν και σύντομη, κουβέντα. Κάποιος είπε ότι δεν αρμόζει το ποτό στους ήρωες, ενώ άλλοι συμφώνησαν ότι με απώτερο στόχο την επιστροφή στην πατρίδα του, ο Οδυσσέας δεν είχε χρόνο για μεθύσια. Θα είχε χρόνο για γλέντια μετά, είπαν.

Τα επιχειρήματα αυτά δεν με ικανοποίησαν και η ερώτηση συνέχισε να με απασχολεί ώσπου, μερικές μέρες αργότερα, βρήκα τους στίχους στην Οδύσσεια που περιγράφουν συνοπτικά την πολυπλοκότητα της Ελληνικής στάσης έναντι του ποτού. Ο Οδυσσέας μιλάει με έναν φιλικό χοιροτρόφο και, αν και είναι μεταμφιεσμένος, οι κουβέντες του είναι απόλυτα ειλικρινείς:

Το κρασί είναι που με οδηγεί, το άγριο κρασί
που κάνει και τον σοφότερο άνδρα να τραγουδάει φωναχτά,
να γελάει σαν ανόητος - κάνει τους ανθρώπους να χορεύουν, ακόμα
τον προκαλεί να πει ιστορίες που καλύτερα να μην λεχθούν.

Ύστερα από δύο δεκαετίες μακρυά από το σπίτι του, θα είχε τόσα πολλά να πεί, τόσες ανομολόγητες ιστορίες φίλων που χάθηκαν και μαχών που κερδήθηκαν. Βάλτε του κάποιος ένα ποτήρι ακόμη.

Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Συμπόσιο σε αττικό αγγείο του 5ου αι. π.Χ. Corpus Christi College, Cambridge, U.K. Βλ. wps.ablongman.com.

 

Έρωτος τρόπος

(απόσπασμα από το  "Πλάτωνος Συμπόσιον", μετάφραση Ιωάννου Συκούτρη).


Ως υιός λοιπόν του Πόρου και της Πενίας πού είναι ο Έρως,συμβαίνει ώστε η κατάστασίς του να είναι η εξής: Πρώτα πρώτα είναι αιωνίως πτωχός και κάθε άλλο παρά άπαλός και ωραίος,όπως τόν φαντάζεται ο κόσμος.Αντιθέτως είναι τραχύς και απεριποιήτος και ανυπόδυτος και άστεγος' πλαγιάζει πάντοτε χάμω και χωρίς στρώματα,κοιμάται εις τό ύπαιθρον,εις τά κατώφλια,καί τούς δρόμους,έχει της μητέρας του το φυσικόν,διαρκή επομένως σύντροφον τήν στέρησιν.Αφ' ετέρου κατά του πατέρα του τό φυσικόν είναι παγιδευτής πανούργος των ωραίων καί των εκλεκτών,είναι γενναίος καί ριψοκίνδυνος και ενεργητικός,κυνηγός φοβερός,εξυφαίνων νέα διαρκώς σχέδια,της φρονήσεως επιθυμητής καί επινοητητικός,τήν γνώσιν ζητών επί ζωής,τρομερός εις τό νά μαγεύη μέ γοητείας,μέ βότανα,με λόγια ωραία.Μέ αθάνατον όμοιος δέν είναι εις τήν φύσινν του ούτε μέ θνητόν,αλλά εντός μιας καί της αυτής ημέρας,πότε ανθεί και ζη,όταν ευπορίαν εύρη,πότε αποθνήσκει καί πάλιν ξανζωντανεύει,χάρις εις τήν πατρικήν του φύσιν και πάλιν ό,τι αποκτά κάθε φοράν,του φεύγει διαρκώς μέσ' από τά δάκτυλα.Έτσι ούτε άπορος ποτέ τελείως είν' ο Έρως,ούτε πλούσιος είς μέσα.


Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Νεαρός δούλος βοηθάει μεθυσμένο συνδαιτημόνα να κάνει εμετό. Έργο του αγγειογράφου Βρύγου (500-470 π.Χ.). National Museum of Denmark. Φωτ. Stefano Bolognini. Βλ. Wikimedia Commons.

 

29. Τελευταίος αναβαθμός
(απόσπασμα από το  "Πλάτωνος Συμπόσιον", μετάφραση Ιωάννου Συκούτρη, επιμέλεια -δημοσίευση CaRiNa/ apeiro.blogspot.gr).


Προσπάθησε όμως" πρόσθεσε "να εντείνης την προσοχήν σου, όσον ημπορείς περισσότερον. Όστις λοιπόν εις την σπουδήν της τέχνης της ερωτικής οδηγηθή εις τούτο το σημείον, θεώμενος ορθώς, την μίαν μετά την άλλην, τας διαφόρους μορφάς του ωραίου, όταν προχωρήση πλέον προς το τέρμα της ερωτικής μυσταγωγίας, θ' αντικρύση εξαφνικά ένα κάλλος θαυμασίας φύσεως, εκείνο ακριβώς, Σωκράτη, το κάλλος, χάριν του οποίου κατεβλήθησαν και αι προηγούμεναι ταλαιπωρίαι όλαι, το οποίον πρώτον μεν υπάρχει αιώνιον και δεν υπόκειται ούτε εις γένεσιν ούτε εις αφανισμόν,ούτε εις αύξησιν ούτε εις ελάττωσιν,έπειτα δεν είναι ωραίον από μιας απόψεως, άσχημον από της άλλης, ούτε ωραίον σήμερον,αύριον όχι,ούτε σχετικώς με τούτο ωραίον, σχετικώς μ' εκείνο άσχημον,ούτε εδώ ωραίον, εκεί άσχημον, ωσάν να ήτο δια μερικούς ωραίον, δι' άλλους άσχημον. Ούτε αφ' ετέρου  θα του παρουσιασθή το ωραίον υπό την μορφήν ενός προσώπου ή χειρών ή άλλου τινός σωματικού, και ούτε υπό την μορφήν ενός λόγου ή μιας επιστήμης, ούτε πάντως ως υπάρχον εις ένα διάφορον ον, εις ένα έμψυχον π.χ. ή εις ένα τοπίον ή εις τον ουρανόν εις άλλο τι' άλλ' ως κάτι που υπάρχει μόνον του, αυτοτελώς, με τον εαυτόν του, ενιαίον εις την μορφήν, αιώνιον, όλα δε τ' άλλα τα ωραία μετέχουν εκείνου κατά τοιούτον τινα τρόπον, ώστε, με την γένεσιν και τον αφανισμόν εκείνων, εκείνο μήτε άυξησιν μήτε ελάττωσιν καμμίαν να υφίσταται μήτε κανέναν άλλον επηρεασμόν. Όταν λοιπόν χάρις εις την ορθήν της παιδεραστίας εφαρμογής, αναβή από τα φαινόμενα εδώ κάτω, και αρχίση ν' αντικρύζη εκείνο το κάλλος, προσεγγίζει σχεδόν, θα έλεγα, το τέρμα. Διότι αυτό ακριβώς είναι η ορθή προς τα ερωτικά οδός, είτε αυτοβούλως βαδίζεις είτε υπ' άλλου οδηγείσαι, ν' αρχίζης από τα ωραία εδώ κάτω εν όψει εκίνης της ωραιότητος και ν΄αναβαίνης διαρκώς, μεταχειριζόμενος, βαθμίδας, ούτως ειπείν, από το ένα προς τα δύο και από τα δύο προς όλα τα ωραία σώματα, και από τα σώματα τα ωραία προς τας ωραίας πράξεις και από τας πράξεις προς τας μαθήσεις τας ωραίας, έως ότου από τας μαθήσεις φθάσης εις εκίνην τελικώς την μάθησιν, η οποία είναι μάθησις εκείνου του απόλυτου κάλλους, όχι άλλου, και γνωρίσης αυτό τούτο το κάλλος το απόλυτον.


Εις αυτό της ζωής το στάδιον, αγαπητέ Σωκράτη" είπεν η ξένη από την Μαντινείαν "παρά οπουδήποτ' αλλού,αξίζει του ανθρώπου η ζωή, με την θεάν του κάλλους του απολύτου. Αν τύχη κάποτε και το ειδής,θα σου φανή πως δεν συγκρίνεται με χρυσόν ή φορέματα πολυτελή, με τα ωραία παιδιά και τους εφήβους, εις των οποίων την θέαν χάνεις τώρα" τα λογικά σου και πρόθυμος είσαι,και συ και πλήθος άλλοι, όταν βλέπετε τους αγαπημένους σας και ευρίσκεσθε διαρκώς μαζί των, αν ήταν τρόπος, μήτε να τρώγετε μήτε να πίνετε, και μόνον ν' απολαύσετε την θέαν και την συντροφιά των. Φαντάσου" είπε "τώρα,αν κανενός εδίδετο η χάρις το απόλυτον κάλλος ν' αντικρύση, άδολον, καθαρό, αμιγές, όχι ανακατωμένον με σάρκας γηϊνας και χρώματα και κάθε άλλην ματαιότητα θνητήν, αλλ' αν το κάλλος το απόλυτον ηδύνατο ν' αντικρύση εις την θείαν μοναδικότητα της μορφής του! Ανάξιος, φαντάζεσαι, θα ήτον ο βίος ενός ανθρώπου" είπεν "που έχει το βλέμμα του προς τα εκεί,και εκείνο ευρίσκεται μαζί; Ή λησμονείς" προσέθεσε "ότι εδώ, και μόνον εδώ, θα έχη το χάρισμα, βλέπων με ό,τι είναι ορατή την ωραιότητα,να γεννά όχι φαντάσματ΄αρετής, αφού δεν είναι φάντασμα αυτό που αγκαλιάζει ", αλλά την αληθινήν, αφού την αλήθειαν αγκαλιάζει; Και όταν γεννήση και αναθρέψη αρετήν αληθινήν,έχει την δυνατότητα να γίνη των θεών ο αγαπημένος και, όσον είναι θεμιτόν εις έναν άνθρωπον, αθάνατος και εκείνος".

Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Κούπα του 5ου αι. π. Χ. Βλ. .college.columbia.edu.

 

Ψύλλοι στ’ άχυρα (με αφορμή τον Ιωάννη Συκουτρή)

'Αρθρο στα Νέα του Κώστα Γεωργουσόπουλου (17-18/9/2011). Αναδημοσίευση από το ιστολόγιο Lectores et recitatores.


«Στα μέσα Σεπτεμβρίου του 1937, πριν από εβδομήντα τέσσερα χρόνια, έκανε μια εθελούσια πτήση από τον βράχο του Ακροκόρινθου ο Ιωάννης Συκουτρής, ένας νεότατος και ιδιοφυής κλασικός φιλόλογος, θύμα του φθόνου, της μιζέριας και της υποκριτικής κοινωνίας της Ελλάδας, την εποχή που ο σπιθαμιαίος δικτάτορας παιάνιζε τον τρίτο ελληνικό πολιτισμό, τρομάρα του.

Θα μου πείτε πώς το θυμήθηκα αυτό το αποτρόπαιο για την πνευματική ζωή του τόπου γεγονός, σήμερα. Αλίμονο, σήμερα πιο επίκαιρο ηχεί αυτό που ο καθηγητής και ακαδημαϊκός τότε Σωκράτης Κουγέας είχε εκφράσει αλληλέγγυος εν ζωή με τον Συκουτρή, στον επικήδειο λόγο του. «Μικρό κανόνι εκρέπαρε και ξαρματώθη κάστρο», στίχο από ένα μανιάτικο μοιρολόγι, ένα από κείνα που ο Κουγέας είχε συλλέξει σε μια σπουδαία του συλλογή. Πράγματι οι μικρόψυχοι της εποχής, συνάδελφοι εν πανεπιστημίω, δημοσιογράφοι και άλλοι επιστρατευμένοι συκοφάντες από όλα τα κοινωνικά στρώματα ήταν ένα άθλιο κανονάκι της φωτιάς, που όμως σώριασε έναν γίγαντα της επιστήμης.

Ο Συκουτρής, φιλόλογος ολκής, που σε ηλικία που άλλοι σπάνε μόλις το αυγό και ξεμυτίζουν στον επιστημονικό χώρο, είχε διαπρέψει στη Γερμανία. Είχε εκλεγεί καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πράγας, θέση που δεν δέχτηκε γιατί ήθελε να προσφέρει τις γνώσεις του και τα παιδαγωγικά του οράματα στην πατρίδα, διορίστηκε υφηγητής στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών αλλά δεν ψηφίστηκε ως καθηγητής γιατί έπεσαν οι ψύλλοι να τον φάνε.

Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Συνδαιτημόνες. British Museum. .

Σήμερα που το πανεπιστήμιο, όπως όλοι οι θεμελιώδεις θεσμοί της κοινωνίας μας, περνάει κρίση και τα οργανωμένα συντεχνιακά συμφέροντα πετροβολούν, όπως οι γνωστοί άγνωστοι κουκουλοφόροι, κάθε προσπάθεια για προσαρμογή του τουλάχιστον στα προ πεντηκονταετίας ισχύοντα στα πανεπιστήμια της Ευρώπης, της Αμερικής, της Ασίας και της Αφρικής, είναι πρόσφορο και αναγκαίο απαιτητικά να ανατρέξουμε στον διωγμό που υπέστη ο Συκουτρής, συμβολικό παράδειγμα, όσων άλλων δασκάλων, συγγραφέων, καλλιτεχνών που τράβηξαν του λιναριού τα πάθη, υπερασπιζόμενοι αξίες, ιδέες, πρωτοπόρες γνώσεις. Να θυμηθούμε τον Ροΐδη και τους διωγμούς για την «Πάπισσα Ιωάννα», τον αφορισμό του Λασκαράτου, τους προπηλακισμούς του Ψυχάρη, τον απηνή διωγμό και την αυτοκτονία του Καρυωτάκη, τους χυδαίους υπαινιγμούς εναντίον του Καβάφη, τις δίκες και τους διωγμούς του Δελμούζου, του Δ. Γληνού, του Παπανούτσου, τον αφορισμό και την πολεμική λυσσαλέα του Καζαντζάκη, τις απολύσεις από δημόσιες θέσεις του Βάρναλη, του Βάρβογλη, του Παρθένη, τις εξορίες του Κατράκη, του Ρίτσου, του Δεσποτόπουλου, τις καταδίκες σε θάνατο του Αναγνωστάκη, την υποχρεωτική προσφυγιά της Αξιώτη, του Δ. Χατζή, του Μακρή, του Σεβαστίκογλου, του σκηνοθέτη Γιαννίδη, του Λουντέμη.

Και να ήταν μόνο το κράτος της Δεξιάς, δικτατορικό ή αστικό, που γινόταν αστυφύλακας ιδεών και βασανιστής ιδεολόγων. Η δογματική Αριστερά και τα σταλινικά πρότυπα και μιμήματα κυνήγησαν και απομόνωσαν, συχνά εξόντωσαν, αριστερούς διανοουμένους. Ο Κατσαρός, ο Πατρίκιος, ο Αναγνωστάκης, ο Αλεξάνδρου, ο Τσίρκας αντιμετώπισαν άτυπα κομματικά δικαστήρια. Ακόμη και τον Ρίτσο μετά τη Μεταπολίτευση, νεολαίοι μιας ζντανοφικής νοοτροπίας εξαιτίας της δημοσίευσης του εξομολογητικού αυτοβιογραφικού έργου του, τον χαρακτήριζαν σε κομματικά περιοδικά «παρακμιακά μικροαστό»!

Ο Συκουτρής τόλμησε να ταράξει τα νερά της πανεπιστημιακής ραστώνης. Και την εποχή που στη Ρωσία του Στάλιν και στη Γερμανία του Χίτλερ γίνονταν τα πογκρόμ και τα ολοκαυτώματα εναντίον των αντιφρονούντων, των Εβραίων, των Τσιγγάνων και των ομοφυλοφίλων, ο Συκουτρής με νηφαλιότητα, επιστημονική τεκμηρίωση, ποιητική ερμηνευτική φαντασία, αναλύει ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας φιλοσοφίας αλλά και λογοτεχνίας. Αφού αναλύει τον αρχαίο έρωτα, τολμά, στο τελευταίο κεφάλαιο της εισαγωγής του να τιτλοφορεί το περιεχόμενο: «Πλατωνικός έρως και χριστιανική αγάπη».

Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Αρχαίο Συμπόσιο (Ερωτική σκηνή) - Επιτύμβιο ανάγλυφο. Αρχαιολογικό Μουσείο Νικόπολης, Πρέβεζα. Φωτ. Χαράλαμπος Γκούβας. Βλ. Wikimedia Commons.

Επιστρατεύτηκαν τα γνωστά γραΐδια, τα λάβαρα και τα εξαπτέρυγα της υποκρισίας, η φαλλοκρατική πατριδοκαπηλική μαφία αλλά και τα χαμαντράκια της εκπαίδευσης και της πανεπιστημιακής κόζα νόστρα. Πώς ν’ αντέξει ένας ευαίσθητος δάσκαλος όταν ο κίτρινος Τύπος δημοσίευε καθημερινά τα τηλεγραφήματα των εκδορέων Πατρών, του συλλόγου γονέων, της εφορίας και της εκπαιδευτικής περιφέρειας τάδε και δείνα που καταδίκαζαν τον αναίσχυντο, τον υπερασπιστή των κιναίδων, τον διαφθορέα της νεολαίας, τον άθεο Συκουτρή. Η Ελλάδα έχασε στα 36 χρόνια του μια μεγάλη φερέλπιδα διεθνή επιστημονική προσωπικότητα. Είχα τη μεγάλη τύχη να συζητώ και να συνεργάζομαι με φοιτητές του σεμιναρίου του, σπουδαίους αργότερα φιλολόγους και οι αναμνήσεις τους ήταν όχι απλώς ζώσες, αλλά εγκαυστικές.

Οι ίδιοι άνθρωποι που καταδίωξαν στο Αθήνησι τον Συκουτρή, αργότερα με τη «Δίκη των τόνων» κυνήγησαν τον Ιωάννη Κακριδή και φρόντισαν στα χρόνια που σπούδασα να εξωθήσουν στην επιστημονική εξορία τον σπουδαίο φιλόλογο και λατινιστή Κολακλίδη. Ευτυχώς εκείνος φτάνοντας στις ΗΠΑ γνώρισε στον μεγάλο Γιάκομπσον τον Καβάφη και έκτοτε ο Αλεξανδρινός έγινε ποιητής του 20ού αιώνα».


 

Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Απεικόνιση αρχαίου συμποσίου με έκδηλες ερωτικές σκηνές μεταξύ ανδρών στον "τάφου του δύτη" (5ος αι. π. Χ.) που ανακαλύφθηκε το 1968 στην αρχαία πόλη Paestum της Magna Grecia. Βλ. paestum.org.uk.
Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Ο "τάφος του δύτη". Η κατάδυση στη θάλασσα της αιωνιότητας... Βλ. paestum.org.uk.
Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Ο "τάφος του δύτη". Βλ. paestum.org.uk.
Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Ο "τάφος του δύτη". Βλ. paestum.org.uk.
Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Η Σχολή του Πλάτωνα σε ψηφιδωτό της Πομπηίας.
Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Σκηνή συμποσίου σε αττική ερυθρόμορφη κύλικα (Vulci, 480 π.Χ.), έργο του αγγειογράφου Δούριδος. Βλ. Wikimedia Commons.
Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Βλ. Argumentum Ad Nauseam και npr.org.
Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Συλλεκτική έκδοση του Συμποσίου εικονογραφημένη από τον G. Lepape. Εκδ. Flammarion, Paris.
Το Συμπόσιο και η περιπέτεια του Ιωάννη Συκουτρή, σαν φωτορομάντσο Facebook Twitter
Βιβλίο
10

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Βιβλίο / Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Η συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου μιλά για την εποχή μας, τον χώρο της εκπαίδευσης και την ταυτότητα του νεοέλληνα.   
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Βιβλίο / «Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Ο Ντόναλντ Σασούν, ομότιμος καθηγητής Συγκριτικής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και άλλοτε στενός φίλος, συνεργάτης και επιμελητής των βιβλίων του Έρικ Χoμπσμπάουμ, μιλά στη LiFO.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Βιβλίο / Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Η συγγραφέας του βιβλίου “Diva”, Ντέζι Γκούντγουιν, τονίζει με άρθρο της στον Guardian ότι το να χαρακτηρίζει κανείς τη ζωή της κορυφαίας τραγουδίστριας τραγική, σημαίνει ότι την αδικεί κατάφωρα.
THE LIFO TEAM
Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Βιβλίο / Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Ο Βρετανός ιστορικός Πολ Κάρτλετζ αποκαθιστά την ιστορική πόλη της αρχαιότητας που αντιμετώπιζαν υπεροπτικά οι Αθηναίοι. Δείχνει πώς τα θηβαϊκά θέματα επιβιώνουν στη σύγχρονη τέχνη, γράφει για τον Επαμεινώνδα που είχε έναν μόνο τραχύ μανδύα, παρουσιάζει την κοινωνία που δημιουργεί τον Ιερό Λόχο, ένα στρατιωτικό σώμα που αποτελείται αποκλειστικά από εραστές και ερώμενους.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Συζητώντας για ένα θέμα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας, τους δωσίλογους της Κατοχής

Βιβλίο / Oι δωσίλογοι, ένα θέμα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας

Μέσα από την έρευνά του σε αρχεία που μέχρι σήμερα παραμένουν κλειστά ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης εξετάζει τα γεγονότα και τα πρόσωπα που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς κατακτητές σε μια πολύπαθη και αιματηρή για την Αθήνα περίοδο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το πρώτο μυθιστόρημα της Καλλιρρόης Παρούση μπήκε στα ευπώλητα από στόμα σε στόμα

Βιβλίο / Το πρώτο μυθιστόρημα της Καλλιρρόης Παρούση μπήκε στα ευπώλητα από στόμα σε στόμα

Το Λίγα Λόγια για μένα της Καλλιρρόης Παρούση είναι ένα μυθιστόρημα με ποιητικό λόγο που το νεανικό κοινό το ανακάλυψε μέσω word of mouth. Και όπως λέει και ένας φίλος της «ένα καλό βιβλίο είναι σαν μία νάρκη, δεν ξέρεις σε ποιανού την ψυχή θα σκάσει».
M. HULOT
Γκαζμέντ Καπλάνι «Με λένε Ευρώπη»

Το πίσω ράφι / «Με λένε Ευρώπη»: Το βιβλίο ενός Αλβανού μετανάστη για τις περιπέτειές του στην Ελλάδα

Ο Γκαζμέντ Καπλάνι εναλλάσσει την εμπειρία του στην Ελλάδα με τις μικρές οδύσσειες ανθρώπων που άφησαν πίσω την πατρίδα τους, σε ένα βιβλίο που κινείται διαρκώς μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας και καταπιάνεται με το ανεξάντλητο θέμα της μετανάστευσης και της ταυτότητας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Larry Gus διάβασε τον «Οδυσσέα» του Τζόις περπατώντας τους δρόμους της Αθήνας

The Book Lovers / Ο Larry Gus διάβασε τον «Οδυσσέα» του Τζόις περπατώντας τους δρόμους της Αθήνας

O Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον μουσικό και συνθέτη Larry Gus, aka Παναγιώτη Μελίδη, για τα βιβλία που επηρέασαν τη μουσική του. Πρόκειται για έναν εντελώς ιδιοσυγκρασιακό αναγνώστη.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
«Μέχρι τον Αύγουστο»: Το ‘χαμένο’ μυθιστόρημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έπρεπε να παραμείνει χαμένο

Βιβλίο / «Μέχρι τον Αύγουστο»: Το «χαμένο» μυθιστόρημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έπρεπε να παραμείνει χαμένο

Το βιβλίο προσφέρει στιγμιαίες απολαύσεις, αλλά είναι ολοφάνερα ημιτελές και πολλά σημεία του μοιάζουν τόσο κακογραμμένα που καθιστούν απολύτως κατανοητή την επιθυμία του συγγραφέα να μην εκδοθεί ποτέ.
THE LIFO TEAM
Ο σουρεαλιστικός «συντε(λο)γοτεχνικός» κόσμος του Αχιλλέα ΙΙΙ

Βιβλίο / Ο σουρεαλιστικός «συντε(λο)γοτεχνικός» κόσμος του Αχιλλέα ΙΙΙ

Ο βραβευμένος συγγραφέας που μόλις κυκλοφόρησε τη συλλογή διηγημάτων του με τον διφορούμενο τίτλο «Τέλος Πάντων» εξηγεί, μεταξύ πολλών άλλων, γιατί τον απασχολούσε συνέχεια το τέλος του κόσμου, σε σημείο που του έγινε εμμονή.
M. HULOT
Πέρα από τις Ακυβέρνητες πολιτείες: O Τσίρκας, ο Σεφέρης, ο Κοτζιάς και η Χούντα του 1967

Lifo Mini – Series / Πέρα από τις Ακυβέρνητες Πολιτείες: O Τσίρκας, ο Σεφέρης, ο Κοτζιάς και η Χούντα του '67

H Κωνσταντίνα Βούλγαρη σκιαγραφεί την προσωπικότητα του Στρατή Τσίρκα, μιλά για τη φιλία του με τον Σεφέρη, την πολιτική του δράση μέσα στη Δικτατορία, αλλά και για το πώς έπεισε τον Παύλο Ζάννα να μεταφράσει Προυστ, μέσα στη φυλακή. Στο podcast ακούγονται για πρώτη φορά αποσπάσματα από διάλεξη που είχε δώσει ο Σ. Τσίρκας μαζί με τον Α. Kοτζιά.
THE LIFO TEAM
Σέρχιο Πιτόλ «Συζυγική ζωή»

Το Πίσω Ράφι / «Η συζυγική ζωή»: Η απολαυστική σάτιρα του Σέρχιο Πιτόλ για τις δηλητηριασμένες σχέσεις

Μέσα από τις απέλπιδες προσπάθειες μιας γυναίκας ν’ απαλλαγεί οριστικά από τον άπιστο σύζυγό της, με τη λοξή και ειρωνική ματιά του, ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους Λατινοαμερικανούς συγγραφείς μεταμορφώνει σε φάρσα αυτό που άλλοι θα έβλεπαν ως τραγωδία.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Paul Lynch

Βιβλίο / Paul Lynch: «Υπάρχουν συγγραφείς που παίζουν στο κέντρο του γηπέδου, εγώ παίζω στα άκρα»

Ο πέμπτος Ιρλανδός συγγραφέας που παίρνει το Booker εξηγεί στη Βένα Γεωργακοπούλου γιατί στην Ιρλανδία βγαίνουν τόσο σημαντικά βιβλία, περιγράφει πως σε μια λαϊκή σχολίασαν το βραβευμένο βιβλίο του ως «πολύ μαύρο» και πως αν καθόταν να γράψει κάτι για να κερδίσει, αυτό δεν θα ήταν το «Τραγούδι του προφήτη».
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Nανά Δαρειώτη: «Ε. Ζολά, Κ. Μπλίξεν και Ε. Βουτσινά - Οι συγγραφείς που θα με συνδέουν πάντα με την κουλτούρα του φαγητού»

The Book Lovers / «Ο Ζολά, η Μπλίξεν και η Βουτσινά θα με συνδέουν πάντα με την κουλτούρα του φαγητού»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την δημοσιογράφο γεύσης Νανά Δαρειώτη για όλα εκείνα τα βιβλία που την διαμόρφωσαν αλλά και για τα αστυνομικά μυθιστορήματα που την ξαναέβαλαν στον κόσμο της ανάγνωσης μετά από μια βασανιστική περίοδο long covid που πέρασε τελευταία.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ

σχόλια

9 σχόλια
Το 2002 σπουδαζα στην Γερμανια. Εμπνευσμενος απο το Συμποσιο και την καταπληκτικη αναλυση του Συκουτρη (ο οποιος μ εκανε ν αγαπησω τον Πλατωνα), ζητησα απο τον καθηγητη μου, να γραψω εργασια με τον τιτλο: η παιδαγωγικη διασταση της παιδοφιλιας στην αρχαια ελλαδα. Ο καημένος ο γερμανος, προσπαθούσε να αρνηθει ευγενικα, ποιός ξερει τι σκέφτονταν απο μεσα του.Ειναι μια απο αυτες τις περιεργες στιγμές της ζωης μου, που τις σκεφτομαι και χαχογελαω μονος μου.
Στην αυτοκτονία μάλλον τον οδήγησαν περισσότερο προσωπικοί λόγοι. Φίλοι του είχαν πει ότι τον έτρωγε που ήταν άτεκνος και ένιωθε ενοχές γι' αυτό απέναντι στη γυναίκα του.
O Συκούτρης υπήρξε πολύ σοβαρός επιστήμονας. Ωστόσο, πολιτικά ήταν υπερασπιστής του φασισμού. Ας μην το κρύβουμε και ας μάθουμε να ζούμε με τις αντιφάσεις.
> Ο μεθυσμένος ήρωας (άρθρο του αμερικανού καθηγητή και μπλόγκερ των Times της Νέας Υόρκης Alexander Nazarian)Το πρωτότυπο άρθρο του Nazaryan εδώ: [The Tipsy Hero](http://nyti.ms/13TG9Tf). Στη μετάφραση το «tipsy» έχει γίνει «μεθυσμένος», το «overarching» έχει γίνει «ασύλληπτη», το «love» έχει γίνει «αγάπη» (πλατωνική «αγάπη»!) κλπ.