Η ηθοποιός Σοφία Φιλιππίδου μιλάει στη lifo και στον Πάνο Μιχαήλ για το θαύμα της ζωής και της επιβίωσης της Αυγής Λαφαζάνη της τυφλής ηρωίδας που ενσαρκώνει αυτή τη περίοδο στο Μικρό Παλλάς, για το ποτάμι της κρίσης που σαρώνει στο διάβα του δίκαιο και άδικο ενώ ο χρόνος περνάει και οι γόρδιοι δεσμοί δεν λύνονται, για το μικρό παιδί που κρύβει μέσα της.
Και που αρνείται να μεγαλώσει.
Ο Τυφλοσούρτης, 
η παράσταση στην οποία πρωταγωνιστώ αυτόν το καιρό στο Μικρό Παλλάς προέκυψε ξαφνικά. Όλα άρχισαν το καλοκαίρι του 2010 . Η πρόταση ήρθε από τον Θοδωρή Αθερίδη και έλεγε να κάνω μια τυφλή φουρνάρισσα που θα έχω ένα σκύλο. Έναν σκύλο που σκηνικά θα τον ενσάρκωνε ο Θοδωρής. Δέχτηκα γιατί μου ήταν προκλητικό, απρόοπτο, δελεαστικό. Το έργο είναι παράξενο. Πέντε ήρωες,συναντώνται μέσα σ ενα φούρνο πίσω από μια τράπεζα και μέσα σε μια εβδομάδα μπλέκουν και ξεμπλέκουν τις ζωές και τις μοίρες τους. Λίγο αστυνομικό ριφιφί, λίγο δράμα, λίγο κωμωδία, λίγο μελό, λίγο παραμύθι, αλλού σουρεαλιστικό, αλλού ρεαλιστικό είναι σύγχρονο κι έχει την σφραγίδα του συγγραφέα του. Ενδιαφέρον, πολύ διασκεδαστικό και πολύ γελαστικό!
Η ηρωίδα που ενσαρκώνω η Αυγή Λαφαζάνη η τυφλή φουρνάρισσα- ζαχαροπλάστισσα είναι ένα θαύμα της ζωής και της επιβίωσης. Γνώρισε πολύ μικρή τον «έρωτα» στα 15 της όταν έπεσε πάνω σε ένα πολύ μεγαλύτερο της άντρα τον Ράινερ Μαρία έναν γερμανό φυσιοδίφη 42 ετών, κάπου στο Πήλιο όταν μάζευε μανιτάρια με τον σκύλο της τον Ιβάν. Έμεινε έγκυος, κράτησε το παιδί, το έδωσε για υιοθεσία στην Αθήνα, σε μια δασκάλα, γύρισε στο χωριό, οι γονείς της την υποψιαστήκαν, τα αρνήθηκε όλα, τυφλώθηκε από την λάμψη ενός κεραυνού στο δασός οι γονείς της την έδιωξαν από το σπίτι και κατέληξε στον φούρνο που την βρίσκουμε ως θεατές να βγάζει τα προς το ζην. Η Αυγή είναι μάλλον καλός άνθρωπος συνδεδεμένη με τη φύση και το διονυσιακό στοιχείο. Εξ ου και τη συναντάμε μέσα στα δάση του Πηλίου να ερωτεύεται. Αγαπάει τη ζωή και θυσιάζεται για ένα έρωτα, δεν υπακούει στους κοινωνικους κανόνες μάλλον από σεβασμό στη ζωή ή από αγνοία των κινδύνων. Πληρώνει με την όραση της τα ρίσκα της ή την «αμαρτία της» (εδώ μπαίνει και το ελληνοχριστιανικό πνεύμα περί αμαρτίας και τιμωρίας) και εν τέλει επιβιώνει και πετυχαίνει. Το πιο δύσκολο στον ρόλο μου, στην αναζήτηση αυτής της άλλης παράξενης τυφλής ζαχαροπλάστισσας ήταν εκτός απ' το να μάθω πως περπατάει, πως μιλάει και πως σκέπτεται κυρίως πως «βλέπει». Αυτό ήταν μια καινούργια για μένα ερμηνευτική ανακάλυψη γιατί προσπαθώντας να μη βλέπω «είδα» και «άκουσα» άλλα πράγματα. Άκουσα εμένα, δεν βλέπω τα ασήμαντα και ακούω και αισθάνομαι πια τα σημαντικά και ουσιώδη.
Η Αυγή λοιπόν είναι τυφλή σκληρή, έξυπνη, περήφανη, χαρούμενη με ένα παιδικό τρόπο, δίκαιη και κυρίως πεισματάρα. Το ότι κατορθώνει να επιβιώσει μέσα στην τυφλότητα της και να επιτύχει την κάνει ηρωίδα πρώτου μεγέθους, ένα μυθικό πρόσωπο,ένα παράδειγμα προς μίμηση. Βέβαια ο ρόλος σε ένα βαθμό έχει κάτι απ το αμερικανικό όνειρο όπου όλα είναι δυνατόν να συμβούν γιατί με τους όρους του παραμυθιού γίνονται τεράστιες υπερβάσεις και πετάγματα για να συνοψίσουν το θαύμα της ύπαρξης. Βέβαια κανένας ήρωας σε αυτό το έργο δεν είναι απόλυτα καλός ή απόλυτα κακός. Όπως και στην αληθινή ζωή.
Πάντα είχα αυτήν την απορία αν οι άνθρωποι είμαστε μόνο καλοί ή μόνο κακοί. Εν τέλει νομίζω ότι οι άνθρωποι γεννιούνται με τον σπόρο του καλού και του κακού μέσα τους. Επειδή το ανθρώπινο είδος γεννιέται ανήμπορο να κάνει τα πρώτα του βήματα αυτόνομα όπως άλλα ζώα, έχει στην αρχή την ανάγκη των γονιών του. Σ’ αυτή τη φάση φανερώνεται, σκάει το καλό, το πρώτο του χαμόγελο (το κακό εντωμεταξύ κοιμάται ), βλέπουμε να ανθίζει η χαρά, η αθωότητα, η αφέλεια, η απορία, η «τρέλα». Αυτό που λέμε «παιδί». Αργότερα το παιδί περναει στα χέρια του σχολείου, της κοινωνίας, των δασκάλων, των φίλων…της αγοράς. Εκεί και απέναντι στην σκληρότητα μιας άτεγκτης πραγματικότητας ξυπνάει και το κακό. Σύμφωνα με τον μύθο ο άνθρωπος καλείται να διαλέξει. Στρέφεται είτε και οριστικά προς το καλό καταπιέζοντας το κακό μέσα του, είτε προς το κακό σκοτώνοντας (θυσιάζοντας) το «καλό». Και για απαντήσω πιο συγκεκριμένα οι άνθρωποι είμαστε κατά τη γνώμη μου μόνο καλοί ή μόνο κακοί και μόνο κάτω από μεγάλη πίεση κι αν σχιστεί το μυαλό μπορεί κάποιος να κάνει το κακό και μόνο αν ένας κακός άνθρωπος έρθει σε έσχατη ανάγκη μπορεί να αναζητήσει μάταια το πεθαμένο παιδί μέσα του.
Για να φτιάξω τον ρόλο δεν είχα στο μυαλό μου τίποτα. Δεν ήξερα τίποτα γι αυτή την μυστηριώδη ηρωίδα που έρχεται απ τα δάση του Πηλίου στην Αθήνα. Όλα τα ανέσυρα απ τη φαντασία μου (έχοντας υπόψιν μου πάντα το έργο). Βέβαια μελέτησα τη συμπεριφορά των τυφλών γενικά, όπως και τον τρόπο που καθορίζουν τα όρια τους. Από κει και πέρα ανακάλυψα εμπειρικά και ενστικτωδώς όλα τα υπόλοιπα. Εξ αλλού το θέατρο επιτρέπει τον αυτοσχεδιασμό και τη υπέρβαση. Σε κάποιες σουρεαλιστικές και άλλες ονειρικές σφαίρες υπάρχουν πράγματα που δεν τα χωράει ο νούς του ανθρώπου. Είναι χαρά μεγάλη του ηθοποιού να κάνει πηδήματα ή πετάγματα σε ονειρικά τοπία για να συναντήσει ένα θεατρικό πλάσμα που «έζησε» σε άλλο αφηρημένο και αόριστο χωροχρόνο. Είναι με λίγα λόγια μαγεία να συναντήσεις τον «άλλο» ή την «άλλη» που όμως και εν τέλει κατοικεί μέσα σου γιατί βγαίνει από μέσα σου.
Το θέατρο για μένα είναι τα πάντα ή σχεδόν τα πάντα. Αν εξαιρέσεις τις ώρες που ασχολούμαι με την πραγματικότητα και τις ανάγκες τις καθημερινότητας όλο τον άλλο χρόνο μου φτιάχνω θέατρο, κοστούμια, σκηνικά, διαβάζω, σκέπτομαι σχεδιάζω γύρω από το θέατρο, τη θεατρική φόρμα, το καινούργιο στο θέατρο. Το θέατρο είναι η άλλη μου πραγματικότητα είναι τα ταξίδια που δεν έκανα, οι έρωτες που δεν έζησα, τα παιδιά μου, είναι ένας τόπος αλλού… κάπου, που μου έδωσε την μεγάλη ευκαιρία να υπάρξω με την ιδιαιτερότητα μου, που αγκάλιασε το ταλέντο μου, που μου έδωσε την ευκαιρία να επικοινωνήσω με τον κόσμο και να καταφέρω μέσα απ τη θεατρική πράξη να διατυπώσω κάτι που να το καταλάβουν οι άλλοι. Αν το ζητούμενο είναι η επικοινωνία εγώ μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι επικοινώνησα στο θέατρο.
Η τέχνη και τώρα και στο παρελθόν όπως και το θέατρο, είχε τη δύναμη να παρεμβαίνει. Το καλό θέατρο «παρεμβαίνει» στη ζωή σου στην αισθητική σου, στα γούστα σου, στη σκέψη σου, ανακατεύει τα συναισθήματα σου και σε πολύ ακραίες περιπτώσεις σε αναποδογυρίζει. Το στρατευμένο θέατρο σε άλλες εποχές μπορούσε να παρεμβαίνει κάνοντας και προπαγάνδα . Στην Ελλάδα η επιθεώρηση αν και έχει επικαιρικό χαρακτήρα, κάνει μικρές παρεμβάσεις κάπως πιο ανώδυνες. Πάντως το θέατρο που παρεμβαίνει για πολιτικές σκοπιμότητες αν δεν είναι ιδιοφυές γίνεται γραφικό . Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί διατηρώντας τη μαγεία του να τα πει όλα και να ταράξει συνειδήσεις όπως στο σινεμά ας πούμε ο Όρσον Ουέλς με τον Πολίτη Κέιν.
Τα πράγματα για μένα ήταν από πάντοτε και από παλιά πρίν να έρθει η κρίση δύσκολα. Πάντοτε ένοιωθα πως έσερνα ένα κάρο πάνω στις πέτρες. Τώρα με την κρίση αισθάνομαι τουλάχιστον ότι έχω και παρέα. Είμαστε και άλλοι που σέρνουμε τα κάρα πάνω στις πέτρες. Ένα καραβάνι με κάρα πάνω στις πέτρες. Είναι κάπως ποιητικό και πολύ μυητικό. Πάντοτε σε περιόδους κρίσεις κάτι λίγο αλλάζει περιοριζόμαστε ζούμε πιο συντηρητικά. Είμαστε κάπως επιφυλακτικοί. Κοιτάζουμε λοξά τον άλλον, διαλέγουμε τους φίλους μας, αρχίζουμε να στρεφόμαστε προς κάποιες παλιές μεθόδους επιβίωσης όπως μεταχειρισμένα ρούχα, παλιά παπούτσια, μεταποιήσεις, οικονομία στο φαί, στις εξόδου, θα φυτέψουμε και καμία ντομάτα στο χωριό και κάπως θα επιβιώσουμε ο λαός. Κάποιοι βέβαια θα βγουν απ το παιχνίδι άλλοι θα τρελαθούν κάποιοι πιο αδύναμοι θα αυτοκτονήσουν. Σαν χώρα νομίζω ότι μοιάζουμε με τον μεθυσμένο που ξύπνάει μετά το πάρτι στην τουαλέτα ενός ξένου σπιτιού και τον σκουντάει ο ιδιοκτήτης για να του καθαρίσει το σπίτι.
Βέβαια δεν έχω αυταπάτες πως θα αλλάξουμε δέρμα ως κοινωνία τόσο εύκολα. Αυτό θα μας πάρει πολλά χρόνια. Εξ ανάγκης θα αλλάξουμε ταυτότητα . Δεν νομίζω ότι έχουμε τη δύναμη, τον χρόνο, την πολυτέλεια, τη γνώση, να κοιτάξουμε μέσα μας, άσε που αυτό είναι και επίπονο. Τώρα η προτεραιότητα είναι το μεροκάματο και η επιβίωση. Άμα κανείς πρέπει να δουλεύει τόσο σκληρά για να βγάζει ένα πενιχρό μεροκάματο δεν έχει την πολυτέλεια να κάνει και «ταξίδια» αυτογνωσίας. Εξ άλλου η ζωή τρέχει από μόνη της, το ποτάμι κυλάει κίτρινο και παχύ απ τη σαβούρα και τα τουμπανισμένα πτώματα.Το ζητούμενο είναι να μη πνίγουμε και να μη παρασυρθούμε μέσα σε αυτόν τον υπαρξιακό πολτό. Ο μύθος του «γόρδιου δεσμού» λέει ότι οι ηγέτες δεν κάθονται πάνω από άλυτους κόμπους με ανοιχτό το στόμα. Παίρνουν το σπαθί και κόβουν τους κόμπους. Εδώ χρειάζεται χειρουργείο, αίμα και πόνο. Ίσως κάποια μελή που έχουν γάγγραινα να πρέπει να κοπούν για να σωθεί το υπόλοιπο σώμα. Είμαστε διατεθειμένοι να κόψουμε κάτι; Δεν ξέρω.
Η γενιά της μεταπολίτευσης βέβαια έβλαψε και την Συρία αλλά και τα παιδιά της. Μας δίδαξε ότι αγωνιζόμαστε για να μπούμε στα πράγματα με λύσσα και μετά τα διαχειριζόμαστε με λυσσαλέα ιδιοτέλεια. Αυτό ήταν το μεγάλο αρνητικό μάθημα αυτής της γενιάς. Το ίδιο δίδαξε και στα παιδιά της. Για αυτό το λόγο έχουμε κι αυτά τα αποτελέσματα. Ποιος θα βγάλει τελικά το φίδι απ την τρύπα που έμεινε μέσα στη τρύπα του κι έγινε θηρίο; Άντε τώρα να βρούμε τον ήρωα ή τον Άγιο που θα σκοτώσει το θηρίο. Το διαδίκτυο ίσως αλλάξει τα πράγματα, είναι ένα παράθυρο στο παγκόσμιο χωριό. Δέχεται πολλές επικρίσεις αλλά η θέα είναι συναρπαστική. Η πληροφορία δεν έτρεχε ποτέ με αυτές της ταχύτητες. Το βλέπω τώρα και με τα γεγονότα στην Αίγυπτο. Το ηλεκτρονικό σύννεφο είναι ο ουρανός που ονειρευόμουν και τον βρήκα στο διαδίκτυο. Είναι ο λαβύρινθος ενός παραμυθιού που μου αρέσει να περπάταω. Πάντως καλού- κακού χρειάζεται και το νήμα της γνώσης για να μπορείς να ξεφεύγεις από αγκυλώσεις, εγκλωβισμούς και εμμονές.
Έχω κάνει πολλά λάθη τα οποία με διαμόρφωσαν. Ούτε μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου πως θα ήταν χωρίς λάθη. Ακόμη όταν κοιτάζω πίσω μου βλέπω μορφές του εαυτού μου (παιδί, κοπέλα, γυναίκα) και προσπαθώ να τις κατανοήσω και να τις αγαπήσω. Καμιά φορά μου είναι άγνωστες και ακατανόητες άλλοτε πάλι τις αγαπώ και τις καταλαβαίνω. Πάντως ακόμη δεν είμαι έτοιμη να κολλήσω τα layers όπως κάνουν στο photoshop και να φτιάξω μια ολοκληρωμένη εικόνα του εαυτού μου που μπορεί να δημοσιευτεί. Δεν έχω πρόσωπα στα οποία να αισθάνομαι υποχρεώση. Τι θα πει υποχρέωση; Ότι παίρνεις δίνεις σ αυτόν τον παλιόκοσμο. Χρωστάω μόνο στους πεθαμένους ευγνωμοσύνη για το έργο που άφησαν πίσω τους και μάλιστα χωρίς να ζητάνε και πνευματικά δικαιώματα. Η ζωή θα ήταν αφόρητη αν δεν μας έκλεινε το μάτι η ανθρωπινή δημιουργικότητα και η τέχνη.
Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει βιώσει την ματαιοδοξία και να μη το έχει πληρώσει ακριβά. Είναι μέσα στο παιχνίδι της ζωής «θα ανεβώ τις καρδιές των ανθρώπων για ένα τελευταίο λιθοβολισμό» γράφει στο ποίημα ρόδινος θάνατος ο παππούς του σουρεαλιστικού κινήματος Αντρέ Μπρετόν. Το πιο ακραίο πράγμα που έχω κάνει μέχρι τώρα στη ζωή μου νομίζω πως είναι που κατέβηκα στην Αθήνα μονή μου να κάνω θέατρο. Άντεξα και ακόμη αντέχω. Πάντα υπήρχαν κάποιες χαραμάδες στο σύστημα για να μπορούν να διεισδύουν κάπως πιο ευαίσθητα και παράξενα πειραματικά, ποιητικά άτομα τα οποία έχουν τις ιδιότητες του νερού και εισχωρούν χωρίς να γνωρίζεις ποτέ σε ποιον τοίχο θα εκδηλωθεί η ποιητική τους υγρασία και επίδραση.
Νομίζω ότι περισσότερα πράγματα κερδίζει ένας καλλιτέχνης από την αποτυχία. Η επιτυχία μπορεί να σε μεθύσει και να κάνεις όλα τα λάθη μαζεμένα. Ενώ η αποτυχία σου δίνει το χρόνο να σκεφτείς να ξαναδείς τα πράγματα και τον εαυτό σου και να ξαναδοκιμάσεις με καλύτερες προυποθέσεις και σε άλλες βάσεις. Εγώ είμαι συναισθηματικό ζώο αλλά έχω και ένα δυνατό ένστικτο το οποίο εμπιστεύομαι και με προφυλάσσει από συναισθηματικούς εγκλωβισμούς και απάτες. Το ταλέντο είναι ένα απίστευτο χάρισμα με μεγάλη δυναμική να σε πάει στον ουρανό η στην κόλαση. Πολλές φόρες σου βάζει το φωτοστέφανο του αγίου, αλλά άλλοτε γίνεται μανδύας για να κρύψει μαύρες και άρρωστες ψυχές.
φωτό Πάνος Μιχαήλ
Αποφεύγω να σκέπτομαι τον χρόνο που περνάει. Εξάλλου η μεγαλύτερη σεναριογράφος που είναι η ιδία η ζωή παίζει με τον χρόνο των ανθρώπων σαν τη γάτα με το ποντίκι. Εγώ καταφεύγω στα όνειρα μου και φτιάχνω μιαν άλλη παράλληλη ζωή χωρίς τον παράγοντα χρόνο (όπως τον ξέρουμε) και έτσι ξορκίζω τον φόβο μου. Δε ξέρω αν έχω ωριμάσει με το πέρασμα του χρόνου. Θα έλεγα πως μεγαλώνω. Μεγαλώνω αφήνοντας το παιδί που κρύβεται μέσα μου (το παιδί που όλοι κρύβουμε μέσα μας) να μικραίνει αντί να το σκοτώνω. Γιατί καμιά φορά είμαστε αναγκασμένοι για να προχωρήσουμε στη ζωή να το θυσιάσουμε το παιδί και να το σκοτώσουμε. Εγώ νομίζω πως οι άνθρωποι που σκοτώνουν το παιδί μέσα τους είναι δυστυχισμένοι άνθρωποι και έχουν κάνει λάθος να το θυσιάσουν. Όσον με αφορά δίνω μεγάλο αγώνα να κρατήσω ζωντανό αυτό το παιδί απ' το οποίο εμπνέομαι, το οποίο αγαπαώ και προστατεύω γιατί μου δίνει χαρά, οξυγόνο, τροφοδοτεί τη φαντασία μου, την δημιουργικοτητά μου, την εμπνευσή μου.
Μου συμβαίνει όμως αυτό το παιδί που κρύβω μέσα μου όσο εγώ μεγαλώνω αυτό όλο και να μικραίνει άρα η ευθύνη μου απεναντί του γίνεται πιο μεγάλη και για να είμαι και ειλικρίνης τώρα, αυτό το παιδί μέσα μου επειδή μεγάλωσα αρκετά και ωρίμασα
όπως λές κι εσύ, αυτό έγινε 3 χρονών. Λοιπόν τώρα εμπνέομαι από ένα παιδί 3 χρονών, αθώο, γλυκό, παχουλούτσικο, με σγουρά μαλλάκια, με απορημένα ματάκια που μου χαμογελάει, κουνάει τα χεράκια του και θέλει γάλα και είναι τρυφερό, απροστάτευτο και έχω μεγάλη ευθύνη απεναντί του, πολύ μεγάλη ευθύνη. Θα πάρει όλη την αγάπη που έχω και θα μου δώσει όλη την αθωότητα, την άγνοια, την περιέργεια και την απορία που χρειάζομαι. Δεν είναι υπέροχο;
σχόλια