Εκείνα που δεν περιμένεις

Εκείνα που δεν περιμένεις Facebook Twitter
2

Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα ήταν γνωστό ότι το Δέλτα του Φαλήρου διέθετε σημαντικά αρχαιολογικά κατάλοιπα. Μάλιστα η ανασκαφή του Ευστράτιου Πελεκίδη το 1915 είχε φέρει στο φως ένα εύρημα που προκάλεσε μεγάλη αίσθηση την εποχή εκείνη και είναι μάλλον ακόμη και σήμερα ελάχιστα γνωστό. Ο Πελεκίδης είχε ανακαλύψει την ομαδική ταφή 17 ανθρώπων που είχαν υποστεί βασανισμούς και είχαν ταφεί τελικώς δεμένοι, προφανώς ως κατάδικοι. Οι άνδρες είχαν καταδικαστεί σε θάνατο "δι'αποτυμπανισμού" που, όπως γνωρίζουμε από την αρχαία γραμματεία, και άλλα σχετικά ευρήματα ήταν εξαιρετικά σκληρός. Οι νεκροί του Φαλήρου είχαν προσηλωθεί με σιδερένιους συνδέσμους επάνω σε ξύλινη πλατιά σανίδα και έμειναν έτσι, σε δημόσια θέα για παραδειγματισμό, κρεμασμένοι μέχρι να πεθάνουν.

 

 

 

 

 

Η ιδέα ότι η δημοκρατική Αθήνα του 5ου αι. π.Χ. καταδίκαζε έτσι ακόμη και τους χειρότερους εγκληματίες της είναι δύσκολα αποδεκτή ακόμη και σήμερα.

 

Οι πρόσφατες ανασκαφές του 21ου αιώνα ήρθαν να επιβεβαιώσουν την εξαιρετική αρχαιολογική σημασία της περιοχής. Με αφορμή την κατασκευή του Κέντρου Πολιτισμού "Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος" πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή του Δέλτα του Φαλήρου από τον Ιούλιο του 2011 ως το Δεκέμβριο του 2013 εκτεταμένες ανασκαφικές έρευνες από την ΚΣΤ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων υπό τη διεύθυνση της Προϊσταμένης κ. Στέλλας Χρυσουλάκη και την εποπτεία της αρχαιολόγου κ. Ειρήνης Σκιαδαρέση.

 

 

 

Τα ευρήματα μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν τα κατάλοιπα ενός αρχαίου δρόμου που χρονολογείται στο τέλος του 7ου-αρχές 6ου αι. π.Χ., μια οδογέφυρα που ένωνε τις δύο όχθες ενός χειμάρρου, μια εργαστηριακή εγκατάσταση στην οποία φαίνεται ότι κατεργάζονταν πορφύρες που συνέλεγαν από το Δέλτα για να εξάγουν την πολύτιμη βαφή. Εδώ ανασκάφηκε κι ένα εκτεταμένο νεκροταφείο που λειτουργούσε διαρκώς επί σχεδόν τριακόσια χρόνια, από τον 8ο ως τον πρώιμο 5ο αι. και η ανασκαφή του έφερε στο φως 1069 ταφές, αν και είναι βέβαιο ότι θα υπήρχαν πολύ περισσότερες.

 

 

Οι ταφές στο νεκροταφείο του Φαλήρου έγιναν με διάφορους τρόπους. Περισσότερες από τις μισές ταφές είχαν γίνει σε απλούς λάκκους, ανοιγμένους στο φυσικό μαλακό αμμώδες πέτρωμα. Υπήρχαν επίσης 358 εγχυτρισμοί, δηλαδή ταφές βρεφών και νηπίων μέσα σε πήλινα αγγεία - ένας αριθμός που δίνει αμέσως μια εικόνα όχι μόνο για την υψηλή παιδική θνησιμότητα αλλά και την εύλογη ιδιαίτερη μεταχείριση που επιφύλασσε η κοινότητα για τα παιδιά της. Βρέθηκαν επίσης ταφές σε λάρνακες, κιβωτιόσχημοι τάφοι (δηλαδή τάφοι ορθογώνιοι με κτιστές πλευρές), ταφικές πυρές και ταφές ζώων. Ένας από τους νεκρούς βρέθηκε, όπως και στην παλιά ανασκαφή του 1915, βασανισμένος και θαμμένος με δεμένα χέρια. 

 

Όπως συμβαίνει κατ'εξοχήν την εποχή αυτή, οι ταφές ήταν κυρίως κτερισμένες με πήλινα αγγεία κυρίως από τον Αθηναϊκό κεραμεικό αλλά και άλλα εισηγμένα από την Κόρινθο, την ανατολική Ελλάδα και την Εύβοια. Αλλά μόνον το 20% περίπου των ταφών είχαν τη δυνατότητα κτέρισης. Οι υπόλοιποι νεκροί τάφηκαν χωρίς σωζόμενα κτερίσματα – γιατί πάντα πρέπει να θυμόμαστε ότι τα οργανικά κατάλοιπα, π.χ. τα λουλούδια, σπανίως διατηρούνται.

 

Είναι ακόμη πολύ νωρίς να αποτιμηθεί ορθά το σύνολο του ευρήματος, καθώς είναι απαραίτητη μια σειρά ειδικευμένων μελετών και αναλύσεων σε όλα τα κατάλοιπα του νεκροταφείου, αλλά η εικόνα που διαμορφώνεται μέχρι στιγμής δείχνει ότι το νεκροταφείο του Δέλτα Φαλήρου αποτέλεσε την τελευταία κατοικία μιας πληθυσμιακής ομάδας που βρισκόταν μάλλον κοντά στη βάση της κοινωνικής κλίμακας του Αθηναϊκού πληθυσμού, χωρίς ιδιαίτερες προσβάσεις στα πολύτιμα αγαθά που διέθετε η αριστοκρατική τάξη. Σε αυτό το νεκροταφείο μάλιστα μπορούσαν να βρουν θέση ακόμη και οι κατάδικοι – αν και εκείνοι ήταν μάλλον πεταμένοι, παρά ευπρεπώς θαμμένοι.

 

 

Μέσα σε αυτό το εξαιρετικά σημαντικό αρχαιολογικό σύνολο, ξεχωρίζει μέσα σε όλες μια συγκεκριμένη ταφή λόγω της αρχαιολογικής σπανιότητάς της.

Πρόκειται για την ταφή ενός νεαρού ατόμου, ο νεκρός του οποίου είχε τοποθετηθεί μέσα σε μια ξύλινη θήκη, σε ένα μονόξυλο φέρετρο, λαξευμένο στον κορμό ενός μεγάλου δέντρου. Η θήκη είχε μήκος 1,61 μ., πλάτος 0,77 μ. και πάχος από 3 έως 9 εκατ. Γνωρίζουμε ότι ήδη από την 2η χιλιετία π.Χ. στην Ελλάδα - αν όχι παλαιότερα- χρησιμοποιούνταν ξύλινες κλίνες για την εναπόθεση ορισμένων νεκρών στους τάφους, όμως στην Ελλάδα, οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν, κατά κανόνα δεν επιτρέπουν τη διατήρηση του ξύλου και είναι σπάνια τα ξύλινα ευρήματα που έχουν σωθεί από την αρχαιότητα.

 

Εν προκειμένω, η έντονη υγρασία, η απουσία οξυγόνου και η παρουσία αργίλου συνέβαλαν στην ευτυχή διατήρηση ενός τόσο μεγάλου ξύλινου αντικειμένου.

 

Όπως μας πληροφορεί το εξαιρετικό ιστολόγιο της ΚΣΤ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων "το εύρημα εγκιβωτίστηκε μαζί με το χώμα του και μεταφέρθηκε στις εργοταξιακές εγκαταστάσεις της ΚΣΤ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στο Δέλτα Φαλήρου, όπου ακολούθησε η σταδιακή αποκάλυψη του και η τοποθέτησή του σε ξύλινο νάρθηκα Στη συνεχεία, μεταφέρθηκε στο κτήριο της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεώτερων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, όπου και τοποθετήθηκε σε δεξαμενή αφαλάτωσης ωσότου ολοκληρωθούν οι διαδικασίες αφαίρεσης του ιζήματος και αρχίσει η συντήρηση του."

 

 

 

 

Δίχως αμφιβολία αυτή η ταφή στο νεκροταφείο του Φαλήρου κρύβει πίσω της μια ενδιαφέρουσα ιστορία που ελπίζουμε να διαφωτιστεί με τη μελέτη του οστεολογικού υλικού και του ίδιου του ξύλινου αντικειμένου.

Ήταν άραγε το ξύλινο φέρετρο του Φαλήρου αρχικά μια μονόξυλη βάρκα που έγινε το νεκρικό κρεβάτι για τον νεαρό κωπηλάτη της;

 

 

_______________ 

*Πηγές πληροφοριών και φωτογραφιών

Tο ιστολόγιο της ΚΣΤ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων

 

H ανακοίνωση του ευρήματος του νεκροταφείου στον ιστότοπο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

 

 

Δείτε επίσης το εξαιρετικά ενδιαφέρον και πληροφοριακό βίντεο σχετικά με την πρόσφατη ανασκαφή στο Δέλτα:

 

 

Αρχαιολογία & Ιστορία
2

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τι σήμαινε να είσαι ασθενής στο Αιγινήτειο στις αρχές του 20ου αιώνα;

Ιστορία μιας πόλης / Τι σήμαινε να είσαι ασθενής στο Αιγινήτειο στις αρχές του 20ού αιώνα;

Χάρη σε ένα κληροδότημα, ιδρύεται στις αρχές του 20ου αιώνα επί της Λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας ένα νοσοκομείο το οποίο στεγάζει την έδρα της Νευροψυχιατρικής του ΕΚΠΑ. Ένα νοσοκομείο του οποίου η σχέση με το Πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά και με τις κοινωνικές μεταβολές στην πόλη και στη χώρα είναι άρρηκτες. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά για την ιστορία του Αιγινητείου με την ιστορικό Δέσπω Κριτσωτάκη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Αθηναϊκή οπερέτα: Ευρωπαϊκός αέρας και η μοντέρνα ζωή των αστών του Mεσοπολέμου

Ιστορία μιας πόλης / Αθηναϊκή οπερέτα: Ευρωπαϊκός αέρας στη ζωή των αστών του Mεσοπολέμου

Η οπερέτα στην Αθήνα ανθίζει και εξελίσσεται εν μέσω μεγάλων ιστορικών γεγονότων: Βαλκανικοί πόλεμοι, εθνικός διχασμός και αργότερα η Μικρασιατική Καταστροφή. Ήταν η οπερέτα μια διέξοδος για τους Αθηναίους της εποχής; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Αλέξανδρο Ευκλείδη για την ιστορία και τους μεγάλους σταθμούς της αθηναϊκής οπερέτας.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Δοξιάδης: Ο πρωτοπόρος πολεοδόμος και η έρευνα του για τους κατοίκους της Αθήνας

Ιστορία μιας πόλης / Κωνσταντίνος Δοξιάδης: Ο πρωτοπόρος πολεοδόμος της Αθήνας

Πρωτοπορία, όραμα, κοσμοπολιτισμός: Τα υλικά με τα οποία ήταν φτιαγμένος ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την Μαριάννα Χαριτωνίδου για την δράση, την έρευνά του για τους κατοίκους της Αθήνας, την παρακαταθήκη του στην πόλη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ο διαβόητος αρχαιοκάπηλος Ρόμπιν Σάιμς και ο ελληνικός του σύνδεσμος

Ρεπορτάζ / Ο διαβόητος αρχαιοκάπηλος Ρόμπιν Σάιμς και ο ελληνικός του σύνδεσμος

Ποιος είναι ο διαβόητος Βρετανός λαθρέμπορος από την εταιρεία του οποίου ανακτήθηκαν πρόσφατα εκατοντάδες αρχαιότητες μετά από μακροχρόνια διεκδίκηση από το ελληνικό Δημόσιο;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Σχέδια για τις Απόκριες του 1933 και τα έθιμα της Παλιάς Αθήνας

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Οι παληές αθηναϊκές Απόκρηες»: Πώς γιορτάζονταν πριν έναν αιώνα;

Μια σειρά από σχέδια που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Παναθήναια» σχετικά με τις Απόκριες και άρθρα από το περιοδικό «Μπουκέτο» για τα αποκριάτικα έθιμα της παλιάς Αθήνας.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ
Γίγαντες, Τρίτωνες και ένα ανάκτορο στην Αθήνα

Ιστορία μιας πόλης / Γίγαντες, Τρίτωνες και ένα ανάκτορο στην Αθήνα

Πού μπορούμε να δούμε το Ανάκτορο των Γιγάντων σε μια βόλτα μας στο κέντρο της πόλης και τι συμβολίζουν τα γλυπτά που υπάρχουν στο πρόπυλο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον αρχαιολόγο Γιάννη Θεοχάρη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
ΠΕΑΝ: Όταν ανατινάχτηκαν τα γραφεία της φιλοναζιστικής ΕΣΠΟ στην οδό Γλάδστωνος

Ιστορία μιας πόλης / ΠΕΑΝ: Όταν ανατινάχτηκαν τα γραφεία της φιλοναζιστικής ΕΣΠΟ στην οδό Γλάδστωνος

Ποια ήταν η ολιγομελής ομάδα ΠΕΑΝ που έμεινε στην ιστορία για τις ριψοκίνδυνες δράσεις της ενάντια στους Ναζί; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Ευάνθη Χατζηβασιλείου για την Πανελλήνιο Ένωση Αγωνιζομένων Νέων.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Χαιρώνεια: Η μάχη που γέννησε τον σύγχρονο άνθρωπο

Ιστορία μιας πόλης / Χαιρώνεια: Η μάχη που γέννησε τον σύγχρονο άνθρωπο

Στις 2 Αυγούστου του 338 π.Χ. ο Φίλιππος Β’ οδηγεί τους Μακεδόνες σε μία μάχη η έκβαση της οποίας θα αλλάξει τον κόσμο. Τι σήμανε για τη Μακεδονία, την Αθήνα και τον ελλαδικό χώρο η Μάχη της Χαιρώνειας; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Παναγιώτη Ιωσήφ, συνεπιμελητή της έκθεσης που έχει ως θέμα την ιστορική μάχη και τρέχει αυτό το διάστημα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ανέκδοτες και σπάνιες εικόνες από την κατασκευή του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια (πριν έναν αιώνα)

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ανέκδοτες και σπάνιες εικόνες από την κατασκευή του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια, πριν από έναν αιώνα

Η LiFO, σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, θα παρουσιάσει μια σειρά από ανέκδοτα και σπάνια ντοκουμέντα για διάφορα θέματα από τη λαμπρή, ή και όχι τόσο, ιστορία του τόπου μας. Ξεκινάμε με τον ιστορικό σταθμό του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια, που δεν ήταν πάντοτε υπόγειος.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ
Όταν ανέβηκε στην Αθήνα η οπερέτα «Χασίς»

Ιστορία μιας πόλης / Όταν ανέβηκε στην Αθήνα η οπερέτα «Χασίς»

Ποιοι κάνουν χρήση ναρκωτικών στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα στην Ελλάδα και ποιο είναι το κοινωνικό αποτύπωμα των ναρκωτικών στην Αθήνα της εποχής; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον ιστορικό και ερευνητή Κωστή Γκοτσίνα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες; Η καθημερινή ζωή των ανθρώπων πίσω απ’ την πολεμική μηχανή

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες; Η καθημερινότητα πίσω απ’ την πολεμική μηχανή

Μια νέα έκθεση στο Βρετανικό Μουσείο αποκαλύπτει τη ζωή των Ρωμαίων που έζησαν μέσα στις τάξεις του στρατού της Αυτοκρατορίας και την υπηρέτησαν πιστά.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Δεν ξέρουμε πού βρίσκεται το σώμα του Αλέξανδρου, όμως ο τάφος του είναι σίγουρα στην Αλεξάνδρεια»

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Δεν ξέρουμε πού βρίσκεται το σώμα του Αλέξανδρου, όμως ο τάφος του είναι σίγουρα στην Αλεξάνδρεια»

Η Καλλιόπη Λημναίου-Παπακώστα, διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου-Ιδρύματος Αλεξανδρινού Πολιτισμού, που σκάβει στην Αλεξάνδρεια από το 1998 μιλά για τις ανασκαφές που πραγματοποιεί εκεί, τα μέχρι στιγμής ευρήματα, τον Μεγαλέξανδρο, τη σχέση του με την Αίγυπτο και το πολυσυζητημένο ντοκιμαντέρ του Netflix, στο οποίο συμμετείχε.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Στοά Νικολούδη, Σαρόγλειο, Μέγαρο Υπατία: Τα έργα του Α. Νικολούδη έδωσαν ευρωπαϊκό αέρα στην Αθήνα

Ιστορία μιας πόλης / Στοά Νικολούδη, Σαρόγλειο, Μέγαρο Υπατία: Τα έργα του Α. Νικολούδη έδωσαν ευρωπαϊκό αέρα στην Αθήνα

Τα κτίρια του Αλέξανδρου Νικολούδη υπάρχουν παντού στην Αθήνα. Όμως γιατί γνωρίζουμε τόσο λίγα γι' αυτόν τον αρχιτέκτονα; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με την Αμαλία Κωτσάκη.
THE LIFO TEAM
Βυζάντιο και Αφρική: Μια έκθεση με τα εκπληκτικά καλλιτεχνικά επιτεύγματα ενός ανεξερεύνητου κόσμου

Αρχαιολογία & Ιστορία / Αφρική και Βυζάντιο: Τα εκπληκτικά καλλιτεχνικά επιτεύγματα ενός ανεξερεύνητου κόσμου

Μέσα από σπάνια αντικείμενα η νέα έκθεση του Met αφηγείται την κεντρική θέση της Αφρικής στα διηπειρωτικά δίκτυα εμπορίου και πολιτιστικών ανταλλαγών με το Βυζάντιο.
THE LIFO TEAM
Οι δυτικοί λόφοι της αρχαίας Αθήνας

Ιστορία μιας πόλης / Πνύκα, Νυμφών, Φιλοπάππου: Οι δυτικοί λόφοι της αρχαίας Αθήνας

H Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τη Λήδα Κωστάκη και τον Μάρκο Κατσιάνη για τους τρεις λόφους που βρίσκονται απέναντι από την Ακρόπολη (Πνύκας, Νυμφών και Μουσών-Φιλοπάππου) και καθόρισαν την εξέλιξη του αστικού ιστού της Αθήνας.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ

σχόλια

2 σχόλια
Διαβάζοντας αυτό το άρθρο , σκέφθηκα ότι αυτοί που κάνουν αυτή την εξαιρετική δουλειά είναι "δημόσιοι υπάλληλοι"που δεν ανήκουν σε "ευγενείς" κατηγορίες όπως οι "ένστολοι και οι δικαστές ΑΡΑ θα είναι από αυτούς που, μέσω του "νέου, δίκαιου ΚΑΙ ΠΙΟ ΕΝΝΙΑΙΟΥ μισθολογίου" θα δώσουν το οβολό τους υπέρ των "δικαιωμένων"!