Οι Σαλοί του Διαφωτισμού: μεγάλα καθάρματα με αλλόκοτες ιδέες

Οι Σαλοί του Διαφωτισμού: μεγάλα καθάρματα με αλλόκοτες ιδέες Facebook Twitter
Νικήτας Σινιόσογλου
0

Το μεγαλύτερο κάθαρμα που γέννησε η Ελλάδα. Ο αδιανόητος τύπος που άκουγε στο όνομα Κωνσταντίνος Συμωνίδης και που ουδείς γνωρίζει πότε και πού ακριβώς γεννήθηκε −στα 1823 ή στα 1824, σε ένα πολεμικό πλοίο εν πλω για τη Σύμη ή στην Ύδρα− και πώς και πότε και πού ακριβώς πέθανε −το 1867 από λέπρα στην Αλεξάνδρεια, ή σε μια μικρή πόλη της Αλβανίας το 1890, ή σ' ένα κελί της Μονής του Αγίου Σάββα από φοβερή δυσεντερία το 1887− χαρακτηρίστηκε, μεταξύ άλλων, όπως απατεώνας και πλαστογράφος, «το μεγαλύτερο κάθαρμα που γέννησε η Ελλάδα». Και μάλιστα από κάποιον σοβαρότατο καθηγητή του Χάρβαρντ, ονόματι Κορνήλιους Κόνγουεϊ Φέλτον (Cornelius Conway Felton, 1807-1862). Σύμφωνα με φήμες και μαρτυρίες, εν πολλοίς εκπορευόμενες από τον ίδιον, ο Συμωνίδης, σαν άλλος Αρθούρος Κραβάν, ήταν βαφτισιμιός του ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη, απέκτησε πτυχία Φιλοσοφίας από πανεπιστήμια στη Μόσχα και στην Οδησσό, ήταν ιππότης, ο πατέρας του ήταν ευνοούμενος του Ιωάννη Καποδίστρια, καταγόταν από τα Στάγειρα και μακρινότατος πρόγονός του ήταν ο Αριστοτέλης! Τον βίο και την πολιτεία του Συμωνίδη θα τη ζήλευε και ο πιο ακραίος αναρχοντανταϊστής, ενώ την εργασία του, μια «εργασία του αρνητικού», θα την είχαν κάλλιστα πρότυπο οι καταστασιακοί (situationnistes), ήτοι ο Γκι Ντεμπόρ και οι φίλοι του, ανάμεσά τους και ένας άλλος περιλάλητος «πλαστογράφος», ο Gianfranco Sanguinetti. Θα τη ζήλευε, πιο πολύ απ' όλους, ο Φερνάντο Πεσσόα, μια και ο Συμωνίδης έσπειρε παντού ετερώνυμους, όπως ο Πορτογάλος πολυλογοτέχνης. Μάλιστα, εικάζεται ότι πλαστογράφησε τον ίδιο του τον βιογράφο, κάποιον Charles Stewart, ο οποίος κυκλοφόρησε στα 1859 τη βιογραφία του Συμωνίδη!

Οι Σαλοί του Διαφωτισμού: μεγάλα καθάρματα με αλλόκοτες ιδέες Facebook Twitter
Κωνσταντίνος Συμωνίδης
Οι Σαλοί του Διαφωτισμού: μεγάλα καθάρματα με αλλόκοτες ιδέες Facebook Twitter
Παναγιώτης Σοφιανόπουλος (1786-1856)

2.

Βασιλεύς μιας κόλλας χαρτίου. Λίγο νεότερος του Συμωνίδη είναι ο εξίσου εξωφρενικός πρωτοπόρος ιατροφιλόσοφος Παναγιώτης Σοφιανόπουλος (1786-1856), μετρ στην παραγωγή νέων λέξεων και στη χρήση μιας προντανταϊστικής υπερλεξιστικής, για να θυμηθούμε τον Ελευθέριο Δούγια που έπλασε ο Αλέξανδρος Σχινάς, γλώσσας και σύνταξης. Ο Σοφιανόπουλος καταδικάστηκε το 1844 ως εχθρός του χριστιανισμού, όντας «σεσημασμένος αντικληρικαλικός συγγραφέας», όπως μας πληροφορεί ο Νικήτας Σινιόσογλου (Αθήνα, 1976) που υπογράφει το πολύτιμο πόνημα Αλλόκοτος Ελληνισμός − Δοκίμιο για την οριακή εμπειρία των ιδεών (εκδ. Κίχλη). Ο Σοφιανόπουλος «είναι ο εισηγητής ουτοπικών ιδεών του Σαιν-Σιμόν και του Φουριέ στην Ελλάδα, αυτοπροσδιορίζεται ως "νέων κοινωνιών διδάσκαλος" και προκρίνει την άμεση, μη συστηματική και απροϋπόθετη "αναθώρησιν όλων των ουρανίων και επιγείων φαινομένων: πασών των ιδεών και γνώσεων" [...] Καθόλου τυχαία, ο Σοφιανόπουλος είναι ο άνθρωπος που ήδη το 1815 εισάγει τους νεολογισμούς Νεοέλληνες και νεοελληνισμός στο πλαίσιο προωθημένων εννοιολογικών πειραματισμών», γράφει ο Σινιόσογλου.

3.

Ανέστιοι και ουτοπιστές. Μπορείς να πεις ότι η ιστορία αρχίζει με τον εξίσου εξωφρενικό τύπο Κυριακό Αγκωνιάτη που έδρασε ως κατάσκοπος του πάπα Ευγενίου Δ', που γύρισε τον κόσμο επιδιδόμενος στην ερειπιογραφία και στην αστυγραφία, πρόδρομος και αυτός των situationnistes, ένας flâneur πριν από τον Ρόμπερτ Βάλζερ (Robert Walser) και τον περιβόητο Ιβάν Στσεγκλόφ (Ivan Chtcheglov), ένας ψυχογεωγράφος πεντακόσια χρόνια πριν από την επινόηση της πειραματικής επιστήμης της ψυχογεωγραφίας από τον Γκι Ντεμπόρ. Η ιστορία, την οποία γλαφυρά και με λογοτεχνική ενάργεια αφηγείται ο Σινιόσογλου, συνεχίζεται με τον πληθωρικό ουτοπιστή Γεώργιο Γεμιστό Πλήθωνα (1355-1452) που «κινήθηκε ενάντια στα φαινόμενα των καιρών και απαίτησε δυνάμεις εκεί που αυτές έμοιαζαν να έχουν ολότελα στερέψει» και με τον ανέστιο πλάνητα πολεμιστή ποιητή Μάρουλλο Ταρχανιώτη (1453-1500), έναν απίστευτο «μισθοφόρο στις λέξεις και στα όπλα, που βιώνει συνεχώς τη βία μιας κοσμοϊστορικής μεταβολής». Και περνάμε στον εξ Ακαρνανίας Χριστόδουλο Παμπλέκη (1733-1793), που γεννιέται στο Ξηρόμερο και πεθαίνει στη Λειψία, αφού προηγουμένως έχει ταράξει τα σύμπαντα με το έργο του Περί Θεοκρατίας και έχει υποστεί κάθε λογής διώξεις, συνεχίζοντας να «θρέφει τη μνήμη και μήνιν της Εκκλησίας τουλάχιστον ως τα 1844», όπως σημειώνει ο Σινιόσογλου. Δεν λείπει από την παρέα των Σαλών του Διαφωτισμού ο Θεόφιλος Καΐρης (1784-1853), εισηγητής του πειράματος της «Θεοσέβειας», ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή φυλακισμένος στη Σύρο, ενώ τον Μάρτιο του 1850 έγινε απόπειρα λιθοβολισμού του στην Άνδρο. Αυτοί είναι οι ήρωες του Αλλόκοτου Ελληνισμού, αυτού του βιβλίου που διαβάζεται σαν περιπετειώδες μυθιστόρημα και μας ωθεί να επαναλάβουμε τη διερώτηση «από τι μακελειό κατάγομαι» καθώς και να συναντηθούμε με τα υπόγεια ρεύματα της σκέψης και της δράσης που είναι γόνιμα και ζωογόνα.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Μανώλης Πιμπλής και η Σταυρούλα Παπασπύρου μιλούν για την αγαπημένη εκπομπή των booklovers

Οθόνες / «Βιβλιοβούλιο»: Μια διόλου σοβαροφανής τηλεοπτική εκπομπή για το βιβλίο

Ο Μανώλης Πιμπλής και η Σταυρούλα Παπασπύρου ήταν κάποτε «ανταγωνιστές». Και πια κάνουν μαζί την αγαπημένη εκπομπή των βιβλιόφιλων, τη μοναδική που υπάρχει για το βιβλίο στην ελληνική τηλεόραση, που επικεντρώνεται στη σύγχρονη εκδοτική παραγωγή και έχει καταφέρει να είναι ευχάριστη και ενημερωτική.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Θανάσης Καστανιώτης: «Αν έκανα ένα δείπνο για συγγραφείς, δίπλα στον Χέμινγουεϊ θα έβαζα τη Ζυράννα Ζατέλη»

The Book Lovers / Θανάσης Καστανιώτης: «Αν έκανα ένα δείπνο για συγγραφείς, δίπλα στον Χέμινγουεϊ θα έβαζα τη Ζυράννα Ζατέλη»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον εκδότη Θανάση Καστανιώτη για την μεγάλη διαδρομή των εκδόσεών του και τη δική του, προσωπική και ιδιοσυγκρασιακή σχέση με τα βιβλία και την ανάγνωση.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Τελικά, είναι ο Τομ Ρίπλεϊ γκέι; 

Βιβλίο / Τελικά, είναι γκέι ο Τομ Ρίπλεϊ;

Το ερώτημα έχει τη σημασία του. Η δολοφονία του Ντίκι Γκρίνλιφ από τον Ρίπλεϊ, η πιο συγκλονιστική από τις πολλές δολοφονίες που διαπράττει σε βάθος χρόνου ο χαρακτήρας, είναι και η πιο περίπλοκη επειδή είναι συνυφασμένη με τη σεξουαλικότητά του.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Ο Δον Κιχώτης» του Θερβάντες: Ο θρίαμβος της λογοτεχνίας και της ανιδιοτελούς φιλίας

Σαν Σήμερα / «Ο Δον Κιχώτης» του Θερβάντες: Ο θρίαμβος της λογοτεχνίας και της ανιδιοτελούς φιλίας

Η ιστορία ενός αλλοπαρμένου αγρότη που υπερασπίζεται υψηλά ιδανικά είναι το πιο γνωστό έργο του σπουδαιότερου Ισπανού συγγραφέα, που πέθανε σαν σήμερα το 1616.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Γουσταύος Κλάους στη χώρα του κρασιού: Μια γοητευτική βιογραφία του Βαυαρού εμπόρου

Βιβλίο / Γουσταύος Κλάους: Το γοητευτικό στόρι του ανθρώπου που έβαλε την Ελλάδα στον παγκόσμιο οινικό χάρτη

Το βιβλίο «Γκούτλαντ, ο Γουσταύος Κλάους και η χώρα του κρασιού» του Νίκου Μπακουνάκη είναι μια θαυμάσια μυθιστορηματική αφήγηση της ιστορίας του Βαυαρού εμπόρου που ήρθε στην Πάτρα στα μέσα του 19ου αιώνα και δημιούργησε την Οινοποιία Αχαΐα.
M. HULOT
Η (μεγάλη) επιστροφή στην Ιαπωνική λογοτεχνία

Βιβλίο / Η (μεγάλη) επιστροφή στην ιαπωνική λογοτεχνία

Πληθαίνουν οι κυκλοφορίες των ιαπωνικών έργων στα ελληνικά, με μεγάλο μέρος της πρόσφατης σχετικής βιβλιοπαραγωγής, π.χ. των εκδόσεων Άγρα, να καλύπτεται από ξεχωριστούς τίτλους μιας γραφής που διακρίνεται για την απλότητα, τη φαντασία και την εμμονική πίστη στην ομορφιά.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Κλαούδια Πινιέιρο: «Είμαι γυναίκα, συγγραφέας, μητέρα, ειλικρινής, κουρελιασμένη»

Βιβλίο / Κλαούδια Πινιέιρο: «Είμαι γυναίκα, συγγραφέας, μητέρα, ειλικρινής, κουρελιασμένη»

Παρόλο που οι κριτικοί και οι βιβλιοπώλες κατατάσσουν τα βιβλία της στην αστυνομική λογοτεχνία, η συγγραφέας που τα τελευταία χρόνια έχουν λατρέψει οι Έλληνες αναγνώστες, μια σπουδαία φωνή της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας και του φεμινισμού, μοιάζει να ασφυκτιά σε τέτοια στενά πλαίσια.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΟΥΛΟΣ
Κωστής Γκιμοσούλης: «Δυο μήνες στην αποθήκη»

Το πίσω ράφι / «Δυο μήνες στην αποθήκη»: Οι ατέλειωτες νύχτες στο νοσοκομείο που άλλαξαν έναν συγγραφέα

Ο Κωστής Γκιμοσούλης έφυγε πρόωρα από τη ζωή. Με τους όρους της ιατρικής, ο εκπρόσωπος της «γενιάς του '80» είχε χτυπηθεί από μηνιγγίτιδα. Με τους δικούς του όρους, όμως, εκείνο που τον καθήλωσε και πήγε να τον τρελάνει ήταν ο διχασμός του ανάμεσα σε δύο αγάπες.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Έτσι μας πέταξαν μέσα στην Ιστορία

Βιβλίο / Το φιλόδοξο λογοτεχνικό ντεμπούτο του Κώστα Καλτσά είναι μια οικογενειακή σάγκα με απρόβλεπτες διαδρομές

«Νικήτρια Σκόνη»: Μια αξιοδιάβαστη αφήγηση της μεγάλης Ιστορίας του 20ού και του 21ου αιώνα στην Ελλάδα, από τα Δεκεμβριανά του 1944 έως το 2015.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Γκρέγκορ φον Ρετσόρι: Αποχαιρετώντας μια Ευρώπη που χάνεται

Βιβλίο / Γκρέγκορ φον Ρετσόρι: Αποχαιρετώντας μια Ευρώπη που χάνεται

Ένας από τους τελευταίους κοσμοπολίτες καλλιτέχνες και συγγραφείς αυτοβιογραφείται στο αριστουργηματικό, σύμφωνα με κριτικούς και συγγραφείς όπως ο Τζον Μπάνβιλ, βιβλίο του «Τα περσινά χιόνια», θέτοντας ερωτήματα για τον παλιό, σχεδόν μυθικό κόσμο της Ευρώπης που έχει χαθεί για πάντα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
CARRIE

Βιβλίο / H Carrie στα 50: Το φοβερό λογοτεχνικό ντεμπούτο του Στίβεν Κινγκ που παραλίγο να καταλήξει στα σκουπίδια

Πάνω από 60 μυθιστορήματα που έχουν πουλήσει περισσότερα από 350 εκατομμύρια αντίτυπα μετράει σήμερα ο «βασιλιάς του τρόμου», όλα όμως ξεκίνησαν πριν από μισό αιώνα με την πρώτη περίοδο μιας ντροπαλής και περιθωριοποιημένης μαθήτριας γυμνασίου.
THE LIFO TEAM
Οι «Αρχάριοι» του Ρέιμοντ Κάρβερ, ήρωες τσακισμένοι από το κυνήγι του αμερικανικού ονείρου

Το πίσω ράφι / Οι «Αρχάριοι» του Ρέιμοντ Κάρβερ, ήρωες τσακισμένοι από το κυνήγι του αμερικανικού ονείρου

Γεννημένος στο Όρεγκον τα χρόνια που ακολούθησαν την οικονομική κρίση του '29, γιος μιας σερβιτόρας κι ενός εργάτη σε εργοστάσιο ξυλείας, ο κορυφαίος εκπρόσωπος του «βρόμικου ρεαλισμού» βίωσε στο πετσί του την αθλιότητα, τις δυσκολίες και την αποξένωση που αποτύπωσε στο έργο του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Μιχάλης Μακρόπουλος: «Ζούμε σε μια εποχή βαθιάς μοναξιάς, μέσα σε μια θάλασσα διαδικτυακών “φίλων”».

Βιβλίο / Μιχάλης Μακρόπουλος: «Ζούμε στη βαθιά μοναξιά των διαδικτυακών μας “φίλων”»

Ο συγγραφέας και μεταφραστής μιλά για τη δύναμη της λογοτεχνίας, για τα βιβλία που διαβάζει και απέχουν απ’ όσα σήμερα «συζητιούνται», για τη ζωή στην επαρχία αλλά και για το πόσο τον ενοχλεί η «αυτοπροσωπολατρία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης».
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ