Κική Δημουλά: Για τον χρόνο και τις λέξεις.

Κική Δημουλά: Για τον χρόνο και τις λέξεις. Facebook Twitter
Αμφιθυμία, αμφισημία, αμφιβολία, ιδού τα όπλα της ποιήτριας στη μάχη κατά των δουλικών που είναι οι άκαμπτες πεποιθήσεις και υπέρ της πιο ποιητικής υλικότητας που είναι το γεγονός. Φωτο: SOOC
0

Στοχασμοί σχετικά με τον χρόνο και τις λέξεις. Γιατί καλά το ξέρουν οι ποιητές: καμωμένοι είμαστε από το υλικό, το άυλο, του χρόνου και των λέξεων. Κι αν έχουμε μια καλή δουλειά να κάνουμε, αυτή είναι να στοχαστούμε σχετικά με το τι είναι και πώς μας δυναστεύει ο χρόνος, τι είναι και πώς μας απελευθερώνουν οι λέξεις. Αυτή είναι η διαλεκτική της ζωής, αυτή είναι η διαλεκτική της Δημουλά: Χρόνε, εσύ μας οδηγείς στον όλεθρο, μα με τις λέξεις τον όλεθρο ας τον κάνουμε γλέντι, έστω κι αν ξέρουμε πώς τελειώνουν τα γλέντια που θέλουν να είναι κεράκια στο σκότος του χρόνου. Από το 1952 παλεύει η Κική Δημουλά να βάλει τα δέοντα σημεία στίξεως στο αχανές χειρόγραφο του χρόνου και των λέξεων, πάει να πει να επινοεί, ξανά και ξανά, τη ζωή την ίδια, τη μελαγχολία της αντίστασης στο αδυσώπητο κύλισμα των δευτερολέπτων, στο κενό των ημερών και των νυχτών που μας κλέβει τον καπνό των πολύτιμων σιγαρέττων μας (και τα σιγαρέττα μας είναι τα μισοϋλικά μισοάυλα κομπολόγια και κομποσκοίνια μας).

Πάλι μνήμη πάλι λήθη.
Διαρκώς τις ίδιες λέξεις χρησιμοποιώ.

Κι ο βίος ο πολυλογάς
σ' αυτές τις δύο λέξεις αρκείται
εν τέλει, μνήμη και λήθη

ψάλλει/προσεύχεται η Δημουλά στο τελευταίο της έργο με τίτλο Άνω τελεία (εκδ. Ίκαρος). Και είναι ψαλμωδία, είναι προσευχή, αυτή η επανάληψη του «πάλι». Και αλλού, πάντα επιμένοντας στον χρόνο και στις λέξεις, στοχάζεται η ποιήτρια για το Άλλοτε και το Τότε, για τα δύο βήματα που χωρίζουν το «έχω» από το «έχασα», για τη διαρκή διελκυστίνδα ανάμεσα στην Αλήθεια και το Ψέμα, στην αγάπη και στην απώλεια, στο νόημα των λέξεων και στη συντριβή αυτού του νοήματος – μια συντριβή που το αντίδοτό της αποτελεί η ποίηση.

2.

Σχολαστικότητες

Άλλοτε και Τότε.
Και τα δύο χρόνος
μια αλήθεια σαν ψέμα.

Κανένα ελαφρυντικό
πολύ γοργά μας απομάκρυναν
από το μόλις πριν λίγο.

Ωστόσο βρίσκω πιο ένοχο το Άλλοτε.
Μας οδήγησε
σε πιο χαώδη ακόμα μακρινή αοριστία
τόσο που η μια ζωή στερήθηκε
ν' αγναντεύει την άλλη

άσε που απομακρύνθηκα κι εγώ
τόσο που δε βλέπω αν είμαι κανενός
ούτε καν του σώματός μου
μια ζεστή ανάμνηση.

Απαρνούμαι το Άλλοτε
στο Τότε αφοσιώνομαι γελιέμαι

πως κάθε Τότε
είναι πολύ κοντά στα τωρινά μου
σαν δυο βήματα μόνο ν' απέχει
το έχω από το έχασα.

Όμως αν είναι έτσι
εάν εφάπτονται τόσο θερμά οι διαφορές
αν αγαπιέται ακόμα το έχω με το έχασα

τότε λοιπόν εσύ
γιατί δεν μου κρατάς πια το χέρι;

Και συ Αλήθεια γιατί λες τόσα ψέματα;
Κι εσύ Ψέμα γιατί δεν αληθεύεις ποτέ;

(Όπου θαυμάζουμε την εσκεμμένη ανάσα ανάμεσα στο «και» και στο «συ», όταν έχουμε απεύθυνση στην Αλήθεια, ενώ ένα λαχάνιασμα φουριόζο υπάρχει στο «κι εσύ» όταν η ποιήτρια ρωτάει το Ψέμα).

3.

Αίνος στο ίσως. Η Δημουλά, σοφή και σαφής όσο ποτέ, ξέρει ότι δύναμή μας είναι η αδυναμία μας, ότι το ψέλλισμα είναι το ουρλιαχτό μας, ότι δίχως σιγαστήρα η κραυγή μας είναι άσφαιρο μελόδραμα, ότι υπονομεύοντας την ποιητικότητα διακονείς την Ποίηση, ότι το πνεύμα ενοικεί στην ύλη, ότι το Τίποτα εμπεριέχει το Παν, ότι αν δεν στέργεις να απουσιάζεις δεν έχεις παρουσία. Παίζει (και τι μεγαλείο είναι το παιχνίδι όταν μετράς έξι δεκαετίες στη γραφή!) με τις αντιφάσεις, δεν τις φοβάται, τις κανακεύει, μας τις προσφέρει. Αμφιθυμία, αμφισημία, αμφιβολία, ιδού τα όπλα της ποιήτριας στη μάχη κατά των δουλικών που είναι οι άκαμπτες πεποιθήσεις και υπέρ της πιο ποιητικής υλικότητας που είναι το γεγονός. Ποντάρει στο «ίσως» η Δημουλά, στη μικροκαμωμένη, στη μια σταλιά λέξη «ίσως» που είναι το όχημα του στοχασμού.

Δυο συλλαβές λέξη είσαι και τρέμει
η μάνα σου η γλώσσα
μη σε τσαλαπατήσουν οι πολυσύλλαβες
δυνάμεις
[...]
Τα ναι και τα όχι δειλή σε θεωρούν
πως είσαι τσιράκι της υπεκφυγής.

Ξέρει καλά η Δημουλά να ανθίσταται στην παντογνωσία, να εμμένει στο διαζευκτικό, να ελίσσεται ανάμεσα στα πολύβουα στερεότυπα, να προκρίνει το έμμεσο. Μέσευση, μεσολάβηση, ένας go-between, ένας ενδιάμεσος είναι η ποίηση ανάμεσα στην αμετάκλητη φθορά και στη σοφία, ανάμεσα στο αγχώδες αίτημα και στη μαγεία της μη διεκδίκησης, όπως θύμιζε και ένας άλλος ποιητής. Η Δημουλά ανήκει στον χώρο του «αλλιώς», στον χώρο όπου τα πράγματα και τα συναισθήματα συντίθενται, σμίγουν ξανά, αποκτούν την όντως διάστασή τους, αν και πάντα μένει μια ανησυχητική απορία, ένα ακόμα ερωτηματικό. Σε ένα από τα πιο συγκινητικά ποιήματα του βιβλίου Άνω τελεία επιμένει:

Θα ήθελα
κάπως αλλιώς ν' αγαπιούνται τα πράγματα

στριμωγμένα
σ' ένα μικρό δωμάτιο που να είναι
μπάνιο κουζίνα μαζί κι υπνοδωμάτιο
εντός και το καθιστικό
η μία χρήση να νίβει την άλλη

χώρισμα να μην υπάρχει
ούτε χώρος – σπιθαμή
για τον χωρισμό.

Θα ήθελα;
Και πού θα κοιμάται η προσποίηση;
αγκαλιά με την αγάπη;

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Καρολίνα Μέρμηγκα: «Οι συγγραφείς προχωράμε με αναμμένη δάδα στη σκοτεινή σπηλιά της λογοτεχνίας»

Βιβλίο / Καρολίνα Μέρμηγκα: «Όταν γράφουμε για αληθινούς ανθρώπους, πρέπει να σεβόμαστε τη μνήμη τους»

Η καταξιωμένη συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων Καρολίνα Μέρμηγκα μάς μιλάει για τη δύναμη της τέχνης, για το λογοτεχνικό της εργαστήρι αλλά και για τη χαρά της να μεταφράζει Χίλαρι Μαντέλ, τα βιβλία της οποίας επανακυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Βιβλία και Συγγραφείς / Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Πεθαίνει σαν σήμερα ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Έρη Σταυροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τον συγγραφέα του «Αλέξη Ζορμπά» και την αντοχή του έργου του.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ