Ο τολμηρός προφήτης

Ο τολμηρός προφήτης Facebook Twitter
0

Η λογοτεχνία είναι ένας δύσκολος και τολμηρός δρόμος. Τόσο για την επιβίωση όσο και για την καταξίωση. Πόσο μάλλον αν δεν επιλέγεις το εύκολο μονοπάτι, χαϊδεύοντας τα τρυφερά ανθρώπινα αυτιά, αλλά προσπαθείς να προβληματίσεις, διαταράσσοντας ακόμα και τις παγιωμένες αρχέγονες αντιλήψεις. Κοιτάζοντας χωρίς φανατισμό τη ζωή του συγγραφέα Ζοζέ Σαραμάγκου, μπορούμε να πούμε ότι τα κατάφερε, και παρά το γεγονός ότι άφησε τα εγκόσμια τον Ιούνιο που μας πέρασε το έργο του θα είναι πάντα δίπλα μας, ζωντανό, να θέτει ερωτήσεις, ενισχύοντας το στοιχείο της αμφισβήτησης και όχι της τυφλής παραδοχής των γεγονότων. Ο Σαραμάγκου τόλμησε και δεν φοβήθηκε να αναζητήσει την αλήθεια σε θέματα που οι περισσότεροι ούτε καν θ' άγγιζαν. Αν και πολλοί στοιχημάτιζαν πως θα έτρωγε το κεφάλι του, αυτός αντιστεκόταν με τον τρόπο του. Μάλιστα, ο σημαντικός λογοτεχνικός κριτικός Χάουαρντ Μπλουμ έγραψε κάποτε γι' αυτόν: «Είναι ο μεγαλύτερος εν ζωή συγγραφέας». Το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1998 ήταν μια ακόμα επιβράβευση για τη λογοτεχνική του αξία.

Γεννήθηκε στις 16 Νοεμβρίου του 1922 στο χωριό Αζινιάνγκα της Πορτογαλίας. Οι γονείς του ήταν φτωχοί ακτήμονες. Το Σαραμάγκου ως επίθετο, που στα ελληνικά σημαίνει άγριο ραδίκι, το απέκτησε τυχαία κατά την επίσημη καταγραφή του στα μητρώα γέννησης. Μετακομίζει το 1924 με την οικογένειά του στη Λισσαβόνα. Αν και εξαιρετικός μαθητής, αφήνει για οικονομικούς λόγους το κανονικό σχολείο και γράφεται σε τεχνικό. Τελειώνοντας, εργάζεται ως κλειδαράς και μηχανικός αυτοκινήτων. Παρά το γεγονός ότι έπιαναν τα χέρια του», η δημοσιογραφία και οι εκδόσεις τον κερδίζουν. Αυτοδίδακτος, εργάζεται σε διάφορες εφημερίδες ως αρθρογράφος, ρεπόρτερ και μεταφραστής. Με τα χρόνια ανεβαίνει στην ιεραρχία και γίνεται διευθυντής της έκδοσης της Diário de Notícias. Τη θέση αφήνει μετά την Επανάσταση των Γαρυφάλλων και την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας στην Πορτογαλία. Ήδη, από το 1969, είναι μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος και δηλωμένος άθεος και πεσιμιστής.

Η πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα γίνεται το 1947, μεσούσης της σκληρής δικτατορίας του Αντόνιο Σαλαζάρ. Το μυθιστόρημα Η γη της αμαρτίας» περνάει σχεδόν απαρατήρητο. Οι επόμενες ποιητικές και πεζογραφικές του προσπάθειες δεν τυγχάνουν ιδιαίτερης αναγνώρισης μέχρι το 1982, οπότε το Χρονικό του μοναστηρίου γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. Ο ίδιος έχει δηλώσει: «Αν πέθαινα λίγο πριν τα εξήντα μου, δεν θα με ήξερε κανείς σήμερα». Μεγάλος σάλος γύρω από το όνομά του ξεσηκώνεται δέκα χρόνια αργότερα. Το «Κατά Ιησού Ευαγγέλιον» εξοργίζει την Καθολική Εκκλησιά και σκανδαλίζει την πορτογαλική κοινωνία. Ο Σαραμάγκου στο βιβλίο τολμάει να παρουσιάσει τον Ιησού με ανθρώπινα χαρακτηριστικά, βάζοντάς Τον να κάνει έρωτα με τη Μαρία Μαγδαληνή, και χρησιμοποιεί τον Θεό για να εξασφαλίσει την παγκόσμια κυριαρχία. Η κυβέρνηση της χώρας του απορρίπτει την υποψηφιότητά του για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας και οδηγεί τον συγγραφέα σε αυτοεξορία στα Κανάρια Νησιά. Εκεί έγραψε και το τελευταίο του μυθιστόρημα, Κάιν, το 2009, όπου περιέγραψε με ειρωνικό τρόπο τη δολοφονία του Άβελ από τον αδερφό του, κάνοντας για άλλη μια φορά έξαλλη την Καθολική Εκκλησία.

Συνολικά εξέδωσε τριάντα έργα (πεζά, ποιήματα, δοκίμια και θεατρικά έργα). Στα πιο γνωστά του συγγράμματα περιλαμβάνονται και τα Περί Τυφλότητας, Όλα τα ονόματα, Περί Φωτίσεως, το Περί Θανάτου. Το κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η καταγραφή και απεικόνιση μεγάλων γεγονότων της ιστορίας μέσα από την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση των πρωταγωνιστών της. Ήταν τολμηρός και στον τρόπο γραφής του, αφού ήταν γνωστός για το πειραματικό στυλ του, που χαρακτηρίζεται από μακριές προτάσεις, διαλόγους που δεν χωρίζονται με εισαγωγικά και μεγάλες παραγράφους. Στο πολιτικό σκέλος του βίου του υπήρξε υπέρμαχος της ελευθερίας των ανθρώπων. Μέχρι τον θάνατό του καταδίκαζε οποιαδήποτε στρατιωτική εισβολή και καταφέρθηκε συχνά εναντίον των Αμερικανών για τις πολεμικές επιχειρήσεις τους. Μάλιστα, τόλμησε να παρομοιάσει τα παλαιστινιακά εδάφη μ' ένα σύγχρονο Άουσβιτς, προκαλώντας την μήνι των Ισραηλινών. Συνοψίζοντας το σύνολο του έργου του, ανέφερε στην τελευταία φράση του λόγο του για το Νόμπελ Λογοτεχνίας: «Σταματώ εδώ. Η φωνή που διάβασε αυτές τις σελίδες θέλησε να γίνει η ηχώ της φωνής όλων μαζί των ηρώων μου. Δεν έχω, έτσι κι αλλιώς, άλλη φωνή από τη φωνή που έχουν εκείνοι. Συγχωρήστε με, αν σας φάνηκε λίγο αυτό που είναι για μένα το παν».

Πέθανε στις 18 Ιουνίου του 2010. Έκανε δύο γάμους κι απέκτησε μια κόρη, τη Βιολάντε, με την πρώτη του γυναίκα. Στο σπίτι του στα Κανάρια, το ρολόι ήταν κολλημένο στις τέσσερις το απόγευμα: ήταν η ώρα που γνώρισε τη δεύτερη γυναίκα του, Πιλάρ δελ Ρίο.

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ντον Ντελίλο: «Άνθρωπος σε πτώση»

Το πίσω ράφι / «Άνθρωπος σε πτώση»: Το ρεαλιστικό έργο ενός από τους σπουδαιότερους εξερευνητές της μοντέρνας εποχής

Ο πολυβραβευμένος Ντον Ντελίλο γράφει για την ανάγκη των ανθρώπων να ανήκουν κάπου και να επικοινωνήσουν, όταν εισπράττουν από την Ιστορία οδύνη, απώλειες και χιλιάδες ερωτηματικά.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Αντώνης Καραμπατζός: Με έλκει ο μυθιστορηματικός κόσμος του Καραγάτση

The Book Lovers / Αντώνης Καραμπατζός: «Με έλκει ο μυθιστορηματικός κόσμος του Καραγάτση»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον καθηγητή Αστικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Αντώνη Καραμπατζό για το πώς το έργο του Τζότζεφ Κόνραντ, του Φίλιπ Ρόθ ή η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη ανοίγουν δρόμους στο συναίσθημα, στις ανθρώπινες σχέσεις και στην ιστορία.
THE LIFO TEAM
Ο θάνατος τής πήγαινε πολύ

Βιβλίο / Κάντι Ντάρλινγκ: Η συγκινητική ιστορία του τρανς ειδώλου και μούσας του Άντι Γουόρχολ

Η Κάντι Ντάρλινγκ προκαλούσε ανέκαθεν συμπάθεια και θαυμασμό, όχι τόσο για τα επιτεύγματά της στη σκηνή και τη μεγάλη οθόνη, όσο για την ομορφιά και την εύθραυστη αύρα της.
THE LIFO TEAM
Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

The Happy Reader / Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

Η Γενιά Ζ γράφει και διαβάζει, καταρρίπτοντας τα στερεότυπα. Βιογραφίες, ταξιδιωτικοί οδηγοί και υγεία οδηγούν τους Ευρωπαίους στα βιβλιοπωλεία. Οι γιοι του Μάρκες, Ροδρίγκο και Γκονζάλες, απολογούνται για το δικαίωμά τους στο έργο του πατέρα τους. Εκδοτικό γεγονός, η μετάφραση του πρώτου μυθιστορήματος του Τζέιμς Μπόλντουιν.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
«Teatro Grottesco»: Η γοτθική σκηνή της ζοφερής απελπισίας

Βιβλίο / «Teatro Grottesco»: Mια συλλογή σκοτεινών διηγημάτων από έναν μετρ του τρόμου

Κάποιοι ίσως τον γνωρίζουν από την πρώτη (και καλύτερη) σεζόν του «True Detective». Η βουτιά στις πλέον σκοτεινές πτυχές της υπαρξιακής φιλοσοφίας, η άκρως ζοφερή ατμόσφαιρα, η εικονοποιία που φλερτάρει με τη γοτθική αισθητική είναι χαρακτηριστικά του έργου του Τόμας Λιγκότι, η απουσία του οποίου από την ελληνική αγορά είναι τρανταχτή.
ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΤΣΑΠΡΑΪ́ΛΗΣ
Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις ποτέ τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

The Book Lovers / Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Ακύλλα Καραζήση για την αναγνωστική διαδρομή του, που ξεκινάει από τον «Τομ Σόγερ» και τη Θεσσαλονίκη, περνάει από τον ρομαντικό κόσμο της Χαϊδελβέργης και φτάνει στην Αθήνα του θεάτρου και των κειμένων.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Βιβλίο / Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Η συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου μιλά για την εποχή μας, τον χώρο της εκπαίδευσης και την ταυτότητα του νεοέλληνα.   
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Βιβλίο / «Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Ο Ντόναλντ Σασούν, ομότιμος καθηγητής Συγκριτικής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και άλλοτε στενός φίλος, συνεργάτης και επιμελητής των βιβλίων του Έρικ Χoμπσμπάουμ, μιλά στη LiFO.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Βιβλίο / Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Η συγγραφέας του βιβλίου “Diva”, Ντέζι Γκούντγουιν, τονίζει με άρθρο της στον Guardian ότι το να χαρακτηρίζει κανείς τη ζωή της κορυφαίας τραγουδίστριας τραγική, σημαίνει ότι την αδικεί κατάφωρα.
THE LIFO TEAM
Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Βιβλίο / Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Ο Βρετανός ιστορικός Πολ Κάρτλετζ αποκαθιστά την ιστορική πόλη της αρχαιότητας που αντιμετώπιζαν υπεροπτικά οι Αθηναίοι. Δείχνει πώς τα θηβαϊκά θέματα επιβιώνουν στη σύγχρονη τέχνη, γράφει για τον Επαμεινώνδα που είχε έναν μόνο τραχύ μανδύα, παρουσιάζει την κοινωνία που δημιουργεί τον Ιερό Λόχο, ένα στρατιωτικό σώμα που αποτελείται αποκλειστικά από εραστές και ερώμενους.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ