Μια (βραβευμένη) εποποιία για τη συνήθεια

Μια (βραβευμένη) εποποιία για τη συνήθεια Facebook Twitter
0

Με επτά βιβλία που δεν βρήκαν εκδότη στο συρτάρι, αλλά και με το 2008 Orange Award for Νew Writing για το Inglorious (θα κυκλοφορήσει στην Ελλάδα ως Η ένδοξη παραίτηση της Ρόζα Λέιν από το Μεταίχμιο), η Τζοάνα Καβένα είναι η νέα εμμονή κριτικών και δημοσιογράφων στη Βρετανία. Σε πολλούς θυμίζει τη Βιρτζίνια Γουλφ, το χιούμορ της την κάνει εξαιρετικά δημοφιλή, το ίδιο και η ζωή της (σύντροφος διάσημου συγγραφέα θρίλερ για τον οποίο δεν μιλάει ποτέ). Η ηρωίδα που την έκανε το πλέον υποσχόμενο όνομα στη βρετανική λογοτεχνία είναι η Ρόζα Λέιν, μια γυναίκα 34 ετών με εξαιρετική δουλειά σε εφημερίδα, που ζει σε ένα όμορφο διαμέρισμα στο Λονδίνο με τον αρραβωνιαστικό της. Χάνει τη μητέρα της και αποφασίζει να τα παρατήσει όλα, να διαγράψει τη ζωή της και να ταξιδέψει, επανεφεύροντας τη ζωή που της ταιριάζει.


Η διαδικασία του ταξιδιού φαίνεται να είναι ο κύριος άξονας στην πλοκή σας (κυριολεκτικά στο Ice Museum και μ’ έναν πιο ψυχολογικό τρόπο στην Η ένδοξη παραίτηση της Ρόζα Λέιν). Πώς το εξηγείται αυτό;
Με ενδιαφέρει πολύ ο τρόπος που ένας τόπος επηρεάζει τη διάθεση και την πράξη. Εν μέρει επειδή είμαι πάντα λίγο ανήσυχη, όπου και αν είμαι, και γενικά πιάνω τον εαυτό μου να σκέφτεται πως θα ‘πρεπε να βρίσκομαι κάπου αλλού. Η ιδέα για το The Ice Museum μού ήρθε όταν δούλευα στο Λονδίνο και ονειρευόμουν να αποδράσω από την πόλη. Όταν μου ανέθεσαν να γράψω το βιβλίο δεν μπορούσα να πιστέψω την τύχη μου - το γεγονός ότι θα μπορούσα να περάσω τα επόμενα χρόνια ζώντας και ταξιδεύοντας σε χώρες όπως η Ισλανδία, η Νορβηγία, η Γερμανία, η Εσθονία και η Γροιλανδία, διερευνώντας την αρχαιοελληνική ιστορία της Θούλης. Νομίζω πως αν είσαι φύσει εσωστρεφής, τότε τα ταξίδια είναι ένα καλό αντίδοτο, καθώς βομβαρδίζεσαι από καινούργιες εικόνες και αναγκάζεσαι να προσέξεις όσα σε περιβάλλουν. Με το Inglorious ήθελα να δω τι θα μπορούσε να συμβεί σε ένα εσωστρεφές πνεύμα, αν δεν μπορούσε να ταξιδέψει - από έλλειψη χρημάτων, κι επίσης από την ανικανότητα να αποφασίσει πού θέλει να πάει. Νόμιζα ότι ένα πρόσωπο θα μπορούσε να περιστρέφεται γύρω από το ίδιο μέρος, εκτελώντας έναν κυκλικό χορό, κατά μία έννοια, και ότι οι σκέψεις του θα χόρευαν επίσης.

Πώς συλλάβατε το χαρακτήρα της Ρόζα Λέιν; Είναι φτιαγμένη από χαρακτηριστικά και στοιχεία που υπάρχουν σε άλλους κορυφαίους γυναικείους χαρακτήρες της λογοτεχνίας;
Κατάλαβα ότι με είχε κυριεύσει ένα ερώτημα: τι θα συνέβαινε αν μια μέρα κάποιος ξυπνούσε και αποφάσιζε ότι η ζωή του, όλα όσα είχε χτίσει προσεχτικά για χρόνια, δεν ήταν αυτό που ήθελε; Όλοι αναρωτιούνται κατά καιρούς «Μου ταιριάζει αυτή η ζωή; Είμαι ευτυχισμένος;». Τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι δεν μπορούν να αλλάξουν τα πάντα έτσι απλά, ακόμα κι αν απαντούν αρνητικά σε αυτές τις ερωτήσεις. Είναι οικονομικά παγιδευμένοι ή έχουν παιδιά που εξαρτώνται από αυτούς, ή ηλικιωμένους γονείς που έχουν ανάγκη τη φροντίδα τους. Δεν μπορούν να ξεφύγουν από τη ζωή τους. Γι’ αυτό ήθελα να δημιουργήσω μια ηρωίδα που ήταν αρκετά ελεύθερη ώστε να αφήσει την παλιά της ζωή, που πραγματικά κατάλαβε ότι ήταν απίστευτα εύκολο να αλλάξει τα πάντα. Ο καταλύτης είναι ο θάνατος της μητέρας της. Αυτό είναι που κάνει τη Ρόζα να αμφισβητεί τις σταθερές της. Παραιτείται από τη δουλειά της, χωρίζει και αφήνει το διαμέρισμά της. Αντιλαμβάνεται ότι δεν υπάρχουν πολλά πράγματα ικανά να διατηρήσουν ακέραια την προσωπικότητά της. Δεν βουτάει κατευθείαν στα βαθιά. Μάλλον πρέπει να δουλέψει σκληρά για να χτίσει κάτι άλλο. Παύει να επιλέγει την πεπατημένη, την κοινώς αποδεκτή οδό, και βρίσκει ότι η άλλη -η λιγότερο δοκιμασμένη- είναι πολύ δύσκολη, κανείς δεν θέλει να τη συνοδεύσει, ούτε την επιδοκιμάζει γι’ αυτό που προσπαθεί να κάνει. Υπήρχαν μερικοί χαρακτήρες που είχα κατά νου όταν δημιουργούσα τη Ρόζα, όπως οι Herzog (Herzog, Saul Bellow) και Mersault (L’ Etranger, του Aλμπέρ Καμύ), και η κυρία Ντάλογουεϊ (Κυρία Ντάλογουεϊ της Βιρτζίνια Γουλφ) και ο Άμλετ. Όλοι αυτοί οι χαρακτήρες ασχολούνται με το θέμα της θνητότητας και με τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε το θάνατο των αγαπημένων μας προσώπων. Αναρωτιούνται πώς είναι ζει κανείς ευτυχισμένος υπό την απειλή του θανάτου, πώς αντιλαμβάνεται το πέρασμα του χρόνου. Αυτά είναι επίσης τα ερωτήματα που προσπαθεί να απαντήσει η Ρόζα.

Η Ρόζα είναι 35 χρόνων, το σημείο καμπής του Δάντη - η δική σας ηλικία. Πόσο χρήσιμο ήταν αυτό στη δομή της πλοκής σας;
Είναι αλήθεια ότι τώρα έχω την ηλικία της Ρόζα Λέιν. Όταν όμως έγραφα το βιβλίο ήμουν στα τριάντα. Ήμουν βέβαια όταν άρχισα να σκέφτομαι τον χαρακτήρα της Ρόζα ότι πρέπει να είναι μεγαλύτερη απ’ όσο ήμουν εγώ εκείνη την εποχή. Ήθελα οι αποφάσεις της να είναι σοβαρές και αναπόφευκτες γιατί βρίσκεται σε μια ηλικία που δεν μπορείς πλέον να δικαιολογείς τα λάθη σου ως νεανικά σφάλματα. Νομίζω ότι αυτό ισχύει εξίσου για τις γυναίκες και τους άντρες. Υπάρχει ακόμα, όπως ανέφερες, η φιλοσοφική προέκταση του σημείου καμπής της ζωής, το σημείο απ’ όπου αναπολείς τα νιάτα σου και αναλογίζεσαι την επερχόμενη ωριμότητα. Σε πάρα πολλές φιλοσοφικές ή κοινωνικές παραδόσεις η δεκαετία 35-45 είναι μια περίοδος ακμής της προσωπικότητας, κατά την οποία αρχίζεις να καταλαβαίνεις τα πράγματα με μεγαλύτερη ευκρίνεια -τον εαυτό σου, τις σχέσεις με την οικογένειά σου και την κοινωνία- ίσως και να διαμορφώνεις κάποιου είδους φιλοσοφία, κάτι που να μπορείς να υποστηρίξεις. Γι’ αυτό ήθελα η Ρόζα να μπαίνει σε αυτήν τη φάση.

Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες δυσκολίες που είχατε γράφοντας αυτό το βιβλίο;
Ήθελα να γράψω μια εποποιία για τη συνήθεια. Χρησιμοποιώντας τη δομή ενός ηρωικού μύθου, ήθελα να γράψω για ένα μη ηρωικό πρόσωπο, ή για κάποιον που δεν θεωρείται κατά καμία έννοια ήρωας. Σκέφτηκα πως αν ήσουν σαν τη Ρόζα και έκανες πάντα το «σωστό», και στη συνέχεια προσπαθούσες να κάνεις κάτι εντελώς διαφορετικό, οι απόπειρές σου θα αποκτούσαν για σένα προσωπικά επικές διαστάσεις, και το να πηγαίνεις στο μαγαζί θα αποκτούσε το ίδιο βάρος και την ίδια σημασία που είχε για τον Ιάσονα η απόκτηση του Χρυσόμαλλου Δέρατος, π.χ. Αυτό συνέβη εν μέρει για να προσδώσει κωμικότητα στο όλο εγχείρημα -ήθελα οι απόπειρες της Ρόζα να αποτελούν μαύρη κωμωδία- και εν μέρει επειδή πιστεύω πραγματικά πως οι περισσότερες από τις αποκαλούμενες «συνηθισμένες ζωές» έχουν σφυρηλατηθεί μέσα από απίστευτες δοκιμασίες.
Το άλλο ζήτημα με το οποίο ασχολήθηκα είναι αυτό της αναγνωσιμότητας. Πολλοί από τους χαρακτήρες που είχα στο μυαλό μου όταν δημιουργούσα τη Ρόζα ήταν είρωνες, ψευτο-ηρωικοί αρσενικοί χαρακτήρες - Mersault, Herzog, επίσης ο Ulrich στο Der Mann Ohne Eigenschaften, επίσης ο Ferdinand στο Ταξίδι στην άκρη της νύχτας. Ήθελα να δημιουργήσω μια θηλυκή εκδοχή αυτών των χαρακτήρων, κατά μία έννοια, αλλά μετά αναρωτήθηκα κατά πόσο ο αναγνώστης θα ανταποκρινόταν διαφορετικά εάν ο ψευτο-ηρωικός χαρακτήρας ήταν γυναίκα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο μια κοπέλα βιβλιόφιλη εκπαιδεύει το μυαλό της διαβάζοντας μια τεράστια γκάμα διηγημάτων γραμμένων από άντρες - επειδή πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο πολύ λίγες γυναίκες συγγραφείς ήταν κάποιου επιπέδου στο Ηνωμένο Βασίλειο, για πολλούς λόγους. Έτσι χάνεις την αίσθηση των φύλων: ταυτίζεσαι το ίδιο βαθιά με την οπτική ενός άντρα συγγραφέα όπως και με μιας γυναίκας. Αλλά υποπτεύομαι ότι πρέπει να είναι λίγο διαφορετικά αν το δεις από την άλλη πλευρά, επειδή οι άνδρες δεν μεγαλώνουν διαβάζοντας πολλή γυναικεία λογοτεχνία. Με ενδιέφερε πολύ η γνώμη των αναγνωστών για τη Ρόζα, κατά πόσο τα διλήμματά της θα αναγνωρίζονταν ως ειδικώς «γυναικεία» ή ως «γενικά».  Φυσικά, εύχομαι να συμβεί το δεύτερο, κι έχοντας αυτό στο μυαλό μου προσπάθησα επίτηδες να κάνω τα θεμελιώδη διλήμματα και τις αποκαλύψεις της Ρόζα να έχουν απήχηση τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες: δηλαδή η απόπειρα να έχεις «καλή ζωή» και τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό. Επίσης, η ανάγκη να δουλέψεις για να κερδίσεις τα προς το ζην, και ο τρόπος που βγάζεις λεφτά και βρίσκεις μια δουλειά που να απολαμβάνεις. Ακόμα, ο τρόπος που αντιμετωπίζεις τις απίστευτα αντικρουόμενες συνθήκες της απελπισίας και της ελπίδας.

Ποια βιβλία διαβάζατε γράφοντας το Inglorious;
Ειλικρινά, δεν μπορώ να θυμηθώ. Συχνά επιστρέφω στα έργα του Joseph Campbell, της Virginia Woolf, του Philip K. Dick και του Rudolf Steiner, γι’ αυτό και μπορώ να τους αναφέρω σίγουρα. Επίσης, πάντα ξαναδιαβάζω τους ελληνικούς μύθους, οι οποίοι με συναρπάζουν και με εμπνέουν. Επίσης, συχνά διαβάζω Νίτσε και Τόμας Μαν. Για πολλά χρόνια ήμουν παθιασμένη με την Αρχαία Αίγυπτο, κι έτσι αναμφισβήτητα επηρεάστηκα από έργα σχετικά.

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ντον Ντελίλο: «Άνθρωπος σε πτώση»

Το πίσω ράφι / «Άνθρωπος σε πτώση»: Το ρεαλιστικό έργο ενός από τους σπουδαιότερους εξερευνητές της μοντέρνας εποχής

Ο πολυβραβευμένος Ντον Ντελίλο γράφει για την ανάγκη των ανθρώπων να ανήκουν κάπου και να επικοινωνήσουν, όταν εισπράττουν από την Ιστορία οδύνη, απώλειες και χιλιάδες ερωτηματικά.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Αντώνης Καραμπατζός: Με έλκει ο μυθιστορηματικός κόσμος του Καραγάτση

The Book Lovers / Αντώνης Καραμπατζός: «Με έλκει ο μυθιστορηματικός κόσμος του Καραγάτση»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον καθηγητή Αστικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Αντώνη Καραμπατζό για το πώς το έργο του Τζότζεφ Κόνραντ, του Φίλιπ Ρόθ ή η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη ανοίγουν δρόμους στο συναίσθημα, στις ανθρώπινες σχέσεις και στην ιστορία.
THE LIFO TEAM
Ο θάνατος τής πήγαινε πολύ

Βιβλίο / Κάντι Ντάρλινγκ: Η συγκινητική ιστορία του τρανς ειδώλου και μούσας του Άντι Γουόρχολ

Η Κάντι Ντάρλινγκ προκαλούσε ανέκαθεν συμπάθεια και θαυμασμό, όχι τόσο για τα επιτεύγματά της στη σκηνή και τη μεγάλη οθόνη, όσο για την ομορφιά και την εύθραυστη αύρα της.
THE LIFO TEAM
Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

The Happy Reader / Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

Η Γενιά Ζ γράφει και διαβάζει, καταρρίπτοντας τα στερεότυπα. Βιογραφίες, ταξιδιωτικοί οδηγοί και υγεία οδηγούν τους Ευρωπαίους στα βιβλιοπωλεία. Οι γιοι του Μάρκες, Ροδρίγκο και Γκονζάλες, απολογούνται για το δικαίωμά τους στο έργο του πατέρα τους. Εκδοτικό γεγονός, η μετάφραση του πρώτου μυθιστορήματος του Τζέιμς Μπόλντουιν.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
«Teatro Grottesco»: Η γοτθική σκηνή της ζοφερής απελπισίας

Βιβλίο / «Teatro Grottesco»: Mια συλλογή σκοτεινών διηγημάτων από έναν μετρ του τρόμου

Κάποιοι ίσως τον γνωρίζουν από την πρώτη (και καλύτερη) σεζόν του «True Detective». Η βουτιά στις πλέον σκοτεινές πτυχές της υπαρξιακής φιλοσοφίας, η άκρως ζοφερή ατμόσφαιρα, η εικονοποιία που φλερτάρει με τη γοτθική αισθητική είναι χαρακτηριστικά του έργου του Τόμας Λιγκότι, η απουσία του οποίου από την ελληνική αγορά είναι τρανταχτή.
ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΤΣΑΠΡΑΪ́ΛΗΣ
Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις ποτέ τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

The Book Lovers / Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Ακύλλα Καραζήση για την αναγνωστική διαδρομή του, που ξεκινάει από τον «Τομ Σόγερ» και τη Θεσσαλονίκη, περνάει από τον ρομαντικό κόσμο της Χαϊδελβέργης και φτάνει στην Αθήνα του θεάτρου και των κειμένων.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Βιβλίο / Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Η συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου μιλά για την εποχή μας, τον χώρο της εκπαίδευσης και την ταυτότητα του νεοέλληνα.   
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Βιβλίο / «Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Ο Ντόναλντ Σασούν, ομότιμος καθηγητής Συγκριτικής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και άλλοτε στενός φίλος, συνεργάτης και επιμελητής των βιβλίων του Έρικ Χoμπσμπάουμ, μιλά στη LiFO.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Βιβλίο / Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Η συγγραφέας του βιβλίου “Diva”, Ντέζι Γκούντγουιν, τονίζει με άρθρο της στον Guardian ότι το να χαρακτηρίζει κανείς τη ζωή της κορυφαίας τραγουδίστριας τραγική, σημαίνει ότι την αδικεί κατάφωρα.
THE LIFO TEAM
Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Βιβλίο / Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Ο Βρετανός ιστορικός Πολ Κάρτλετζ αποκαθιστά την ιστορική πόλη της αρχαιότητας που αντιμετώπιζαν υπεροπτικά οι Αθηναίοι. Δείχνει πώς τα θηβαϊκά θέματα επιβιώνουν στη σύγχρονη τέχνη, γράφει για τον Επαμεινώνδα που είχε έναν μόνο τραχύ μανδύα, παρουσιάζει την κοινωνία που δημιουργεί τον Ιερό Λόχο, ένα στρατιωτικό σώμα που αποτελείται αποκλειστικά από εραστές και ερώμενους.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ