Ολότητα και Θραύσματα

Ολότητα και Θραύσματα Facebook Twitter
Ο Thomas Bernhard (1931-1989) αποτελεί μια περίπτωση δημιουργικής δημοφιλίας. Και λέω «δημιουργικής», καθότι εμπνέει και επηρεάζει με τα γραπτά του πολλούς δυναμικούς δημιουργούς που δεν αρκούνται στο να διαβάζουν απλώς τα έργα του αλλά μοχθούν να τα αναπλάσουν, να τα μελετήσουν ξανά και ξανά, να τα ενσωματώσουν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, στο δικό τους δημιουργικό πρόγραμμα...
0

1.

Δημιουργική Δημοφιλία. Πολλά τα ευπρόσδεκτα παράδοξα στο ελληνικό σύμπαν. Ιδίως στο πώς δεξιωνόμαστε δημιουργούς. Δύσκολοι μουσικοί, δύσκολοι συγγραφείς, δύσκολοι σκηνοθέτες, δύσκολοι εικαστικοί αγκαλιάζονται εδώ, στο αθηναϊκό μας κουλουβάχατο, με αναπάντεχη θέρμη. Θυμάμαι, και θυμίζω, πώς καλοδεχτήκαμε τον Nick Cave και τους Birthday Party όταν ήσαν άγνωστοι παγκοσμίως, πώς έπαθε ωραίο σοκ στο Ρόδον η Lyndia Lunch όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με εκατοντάδες φανατικούς που ήξεραν όλα της τα τραγούδια απέξω, πόσο πείσμον κοινό έχει ο Béla Tarr, τι ωραίος χαμός έγινε τελευταία με το βιβλίο Πόλεμος και Πόλεμος του Laszlo Krasznahorkai (μτφρ. Ιωάννα Αβραμίδου, εκδ. Πόλις). Ο Thomas Bernhard (1931-1989) αποτελεί μια τέτοια περίπτωση δημιουργικής δημοφιλίας. Και λέω «δημιουργικής», καθότι εμπνέει και επηρεάζει με τα γραπτά του πολλούς δυναμικούς δημιουργούς που δεν αρκούνται στο να διαβάζουν απλώς τα έργα του αλλά μοχθούν να τα αναπλάσουν, να τα μελετήσουν ξανά και ξανά, να τα ενσωματώσουν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, στο δικό τους δημιουργικό πρόγραμμα. Ο Bernhard συμβαίνει να έχει θαυμάσιους μεταφραστές στα ελληνικά, και να τον έχει εγκολπωθεί ένα πλούσιο σε ιδέες κοινό. Θυμίζω μεταφραστές: Αλέξανδρος Ίσαρης, Βασίλης Τομανάς, Σπύρος Μοσκόβου, Δημήτρης Βάρσος, Ιάκωβος Κοπερτί, Ζήσης Σαρίκας, Γιάννης Περλέγκας, και τώρα Βασίλης Τσαλής.


2.

Δημιουργική Διαταραχή. Όλοι οι ήρωες του Thomas Bernhard είναι διαταραγμένοι. Όχι τρελοί, όχι σαλοί, όχι παράφρονες. Διαταραγμένοι, παράφοροι, σε αντιμαχία με την κρατούσα κοινωνία, με τη δεσπόζουσα νοοτροπία, με τα κυρίαρχα έθιμα και ήθη. Συνήθως είναι άνθρωποι εξαιρετικής μορφώσεως, καλλιέργειας, ευαισθησίας, παλλόμενες μεμβράνες, δέκτες, κεραίες που λαμβάνουν τους τριγμούς όλων όσα διαδραματίζονται στο κοινωνικό πεδίο. Στα αφηγήματα του κομψού τομίδιου Πρόζα (μτφρ. Βασίλης Τσαλής, εκδ. Κριτική) έχουμε σε πύκνωση το σύνολο των θεμάτων που απασχόλησαν έκτοτε τον Αυστριακό μετρ, έχουμε την ολότητα σε θραύσματα, έχουμε εφτά διηγήματα που, όπως και η γλώσσα, κόκαλα δεν έχουν και κόκαλα τσακίζουν, έχουμε μια ανηλεή και δεξιοτεχνικά δομημένη κριτική σε έναν κόσμο σε παράκρουση που προκαλεί και γεννάει διαταραχές. Διηγήματα εριστικά, αφηγήματα εμπρηστικά, σινιάλα απόγνωσης, σήματα καπνού προς όποιον ξέρει και νιώθει και καταλαβαίνει, ασκήσεις ήθους, καταγραφές της απελπισίας που επιμένει να είναι αξιοπρεπής. Αλλά και, μέσα στον ζόφο, αναβοσβήνει μανιακά, καίτοι με ελεγχόμενη μανία, το λαμπάκι του χιούμορ, που γίνεται ενίοτε προβολέας. Διαβάζω ξανά και ξανά το αριστούργημα του τόμου, την Τραγιάσκα, ένα στροβίλισμα γύρω από την τυχαία εύρεση ενός καπέλου τύπου τραγιάσκα σ' ένα δάσος και το πώς κανείς κυριεύεται άξαφνα από έναν καταιγισμό σκέψεων που είναι προορισμένες, καίτοι απολύτως λογικά συναρθρωμένες, να οδηγήσουν στην παράνοια. Ο Bernhard δεν χάνει ευκαιρία, και εδώ, να προχωρήσει σε αποφάνσεις για την τρέλα, τη διάνοια, τη γλώσσα, την επικοινωνία, την απώλεια επικοινωνίας, τον κατατεμαχισμό του κόσμου: ζούμε σε έναν θρυμματισμένο κόσμο, επισημαίνει εμμονικά ήδη από την αυγή της δεκαετίας του 1960. «Η αλήθεια είναι ότι θέλω να τρελαθώ», λέει ο διαταραγμένος δασολόγος αφηγητής, «θέλω να τρελαθώ, τίποτα περισσότερο απ' το να τρελαθώ στ' αλήθεια, όμως φοβάμαι ότι απέχω πολύ απ' το να καταφέρω να τρελαθώ. Θέλω να τρελαθώ επιτέλους! Δεν θέλω απλώς να φοβάμαι ότι θα τρελαθώ, θέλω επιτέλους να τρελαθώ». Λίγο μετά, ο εικοσιπεντάχρονος δασολόγος αφηγητής θα προβεί σε διόλου διαταραγμένες, σε διαυγέσταστες διευκρινίσεις σχετικά με το γλωσσικό οπλοστάσιό μας και σχετικά με την κοινωνική αλλοτρίωση. Θα πει: «Όλα αυτά θα μπορούσαν να ειπωθούν με μία και μοναδική πρόταση, όπως όλα θα μπορούσαν να λέγονται με μία και μοναδική πρόταση, όμως κανένας δεν μπορεί να τα πει όλα με μία και μοναδική πρόταση». Και: «Η προσοχή των ανθρώπων στρέφεται αμέσως στην ενδυμασία, στις τραγιάσκες, στα σακάκια, στα παλτά, στα παπούτσια, δεν κοιτάζουν καθόλου το πρόσωπο, το βάδισμα, την κίνηση του κεφαλιού, τίποτε άλλο πέρα απ' την ενδυμασία δεν τραβά την προσοχή τους, βλέπουν μόνο το σακάκι και το παντελόνι, μέσα στα οποία είναι χωμένος ο άνθρωπος, τα παπούτσια και προπάντων την τραγιάσκα που φοράει».


3.

Δημιουργική Διάπλαση. Ο μεταφραστής Βασίλης Τσαλής υπογράφει και το περιεκτικότατο, μεστό επίμετρο. Αντιλαμβάνεται το γερμανικό πρωτότυπο σαν παρτιτούρα και αναπλάθει, μεταπλάθει, διαπλάθει τις λέξεις, τις φράσεις, τις παραγράφους του Bern hard. Είναι γνωστό ότι ο Αυστριακός δημιουργός είχε σπουδάσει μουσικολογία και είχε φροντίσει να έχουν καταλυτική μουσικότητα τα γραπτά του. Αυτήν τη μουσικότητα τη σεβάστηκε δεόντως, και παιγνιωδώς, ο Τσαλής, ο οποίος άλλωστε είναι σοβαρός γνώστης όχι μόνο της γερμανόφωνης φιλολογίας αλλά και της φιλοσοφίας. Κατάφερε συνεπώς να εντοπίσει και να αποδώσει άριστα τις μουσικολογικές, φιλολογικές και φιλοσοφικές αναφορές του Bernhard στις σελίδες της Πρόζας. Ο Τσαλής σημειώνει εύστοχα ότι ο Bernhard αγαπά τους σκεπτικιστές φιλοσόφους επειδή ακριβώς είναι ατελείς και αδύναμοι, επειδή στέργουν να μιλήσουν για το ψεγάδι και την ανημπόρια και όχι επειδή διακατέχονται από εμμονή για την αλήθεια ή επειδή συγκροτούν ένα συμπαγές, αρραγές, άρτιο σύστημα. Αγαπά τον Μονταίνι, τον Πασκάλ, τον Βολταίρο, τον Νίτσε, τον Σοπενχάουερ και τον Βιτγκενστάιν, αγαπά τη φιλοσοφία, γράφει ο Τσαλής, «επειδή είναι ανήμπορη, αγαπά τα βιβλία που είναι αποσπασματικά, χαοτικά, τα βιβλία στα οποία μπορούμε να ανακαλύψουμε το λάθος».

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις ποτέ τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

The Book Lovers / Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Ακύλλα Καραζήση για την αναγνωστική διαδρομή του, που ξεκινάει από τον «Τομ Σόγερ» και τη Θεσσαλονίκη, περνάει από τον ρομαντικό κόσμο της Χαϊδελβέργης και φτάνει στην Αθήνα του θεάτρου και των κειμένων.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Βιβλίο / Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Η συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου μιλά για την εποχή μας, τον χώρο της εκπαίδευσης και την ταυτότητα του νεοέλληνα.   
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Βιβλίο / «Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Ο Ντόναλντ Σασούν, ομότιμος καθηγητής Συγκριτικής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και άλλοτε στενός φίλος, συνεργάτης και επιμελητής των βιβλίων του Έρικ Χoμπσμπάουμ, μιλά στη LiFO.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Βιβλίο / Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Η συγγραφέας του βιβλίου “Diva”, Ντέζι Γκούντγουιν, τονίζει με άρθρο της στον Guardian ότι το να χαρακτηρίζει κανείς τη ζωή της κορυφαίας τραγουδίστριας τραγική, σημαίνει ότι την αδικεί κατάφωρα.
THE LIFO TEAM
Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Βιβλίο / Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Ο Βρετανός ιστορικός Πολ Κάρτλετζ αποκαθιστά την ιστορική πόλη της αρχαιότητας που αντιμετώπιζαν υπεροπτικά οι Αθηναίοι. Δείχνει πώς τα θηβαϊκά θέματα επιβιώνουν στη σύγχρονη τέχνη, γράφει για τον Επαμεινώνδα που είχε έναν μόνο τραχύ μανδύα, παρουσιάζει την κοινωνία που δημιουργεί τον Ιερό Λόχο, ένα στρατιωτικό σώμα που αποτελείται αποκλειστικά από εραστές και ερώμενους.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Συζητώντας για ένα θέμα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας, τους δωσίλογους της Κατοχής

Βιβλίο / Oι δωσίλογοι, ένα θέμα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας

Μέσα από την έρευνά του σε αρχεία που μέχρι σήμερα παραμένουν κλειστά ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης εξετάζει τα γεγονότα και τα πρόσωπα που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς κατακτητές σε μια πολύπαθη και αιματηρή για την Αθήνα περίοδο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το πρώτο μυθιστόρημα της Καλλιρρόης Παρούση μπήκε στα ευπώλητα από στόμα σε στόμα

Βιβλίο / Το πρώτο μυθιστόρημα της Καλλιρρόης Παρούση μπήκε στα ευπώλητα από στόμα σε στόμα

Το Λίγα Λόγια για μένα της Καλλιρρόης Παρούση είναι ένα μυθιστόρημα με ποιητικό λόγο που το νεανικό κοινό το ανακάλυψε μέσω word of mouth. Και όπως λέει και ένας φίλος της «ένα καλό βιβλίο είναι σαν μία νάρκη, δεν ξέρεις σε ποιανού την ψυχή θα σκάσει».
M. HULOT
Γκαζμέντ Καπλάνι «Με λένε Ευρώπη»

Το πίσω ράφι / «Με λένε Ευρώπη»: Το βιβλίο ενός Αλβανού μετανάστη για τις περιπέτειές του στην Ελλάδα

Ο Γκαζμέντ Καπλάνι εναλλάσσει την εμπειρία του στην Ελλάδα με τις μικρές οδύσσειες ανθρώπων που άφησαν πίσω την πατρίδα τους, σε ένα βιβλίο που κινείται διαρκώς μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας και καταπιάνεται με το ανεξάντλητο θέμα της μετανάστευσης και της ταυτότητας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Larry Gus διάβασε τον «Οδυσσέα» του Τζόις περπατώντας τους δρόμους της Αθήνας

The Book Lovers / Ο Larry Gus διάβασε τον «Οδυσσέα» του Τζόις περπατώντας τους δρόμους της Αθήνας

O Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον μουσικό και συνθέτη Larry Gus, aka Παναγιώτη Μελίδη, για τα βιβλία που επηρέασαν τη μουσική του. Πρόκειται για έναν εντελώς ιδιοσυγκρασιακό αναγνώστη.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
«Μέχρι τον Αύγουστο»: Το ‘χαμένο’ μυθιστόρημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έπρεπε να παραμείνει χαμένο

Βιβλίο / «Μέχρι τον Αύγουστο»: Το «χαμένο» μυθιστόρημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έπρεπε να παραμείνει χαμένο

Το βιβλίο προσφέρει στιγμιαίες απολαύσεις, αλλά είναι ολοφάνερα ημιτελές και πολλά σημεία του μοιάζουν τόσο κακογραμμένα που καθιστούν απολύτως κατανοητή την επιθυμία του συγγραφέα να μην εκδοθεί ποτέ.
THE LIFO TEAM
Ο σουρεαλιστικός «συντε(λο)γοτεχνικός» κόσμος του Αχιλλέα ΙΙΙ

Βιβλίο / Ο σουρεαλιστικός «συντε(λο)γοτεχνικός» κόσμος του Αχιλλέα ΙΙΙ

Ο βραβευμένος συγγραφέας που μόλις κυκλοφόρησε τη συλλογή διηγημάτων του με τον διφορούμενο τίτλο «Τέλος Πάντων» εξηγεί, μεταξύ πολλών άλλων, γιατί τον απασχολούσε συνέχεια το τέλος του κόσμου, σε σημείο που του έγινε εμμονή.
M. HULOT
Πέρα από τις Ακυβέρνητες πολιτείες: O Τσίρκας, ο Σεφέρης, ο Κοτζιάς και η Χούντα του 1967

Lifo Mini – Series / Πέρα από τις Ακυβέρνητες Πολιτείες: O Τσίρκας, ο Σεφέρης, ο Κοτζιάς και η Χούντα του '67

H Κωνσταντίνα Βούλγαρη σκιαγραφεί την προσωπικότητα του Στρατή Τσίρκα, μιλά για τη φιλία του με τον Σεφέρη, την πολιτική του δράση μέσα στη Δικτατορία, αλλά και για το πώς έπεισε τον Παύλο Ζάννα να μεταφράσει Προυστ, μέσα στη φυλακή. Στο podcast ακούγονται για πρώτη φορά αποσπάσματα από διάλεξη που είχε δώσει ο Σ. Τσίρκας μαζί με τον Α. Kοτζιά.
THE LIFO TEAM
Σέρχιο Πιτόλ «Συζυγική ζωή»

Το Πίσω Ράφι / «Η συζυγική ζωή»: Η απολαυστική σάτιρα του Σέρχιο Πιτόλ για τις δηλητηριασμένες σχέσεις

Μέσα από τις απέλπιδες προσπάθειες μιας γυναίκας ν’ απαλλαγεί οριστικά από τον άπιστο σύζυγό της, με τη λοξή και ειρωνική ματιά του, ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους Λατινοαμερικανούς συγγραφείς μεταμορφώνει σε φάρσα αυτό που άλλοι θα έβλεπαν ως τραγωδία.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Paul Lynch

Βιβλίο / Paul Lynch: «Υπάρχουν συγγραφείς που παίζουν στο κέντρο του γηπέδου, εγώ παίζω στα άκρα»

Ο πέμπτος Ιρλανδός συγγραφέας που παίρνει το Booker εξηγεί στη Βένα Γεωργακοπούλου γιατί στην Ιρλανδία βγαίνουν τόσο σημαντικά βιβλία, περιγράφει πως σε μια λαϊκή σχολίασαν το βραβευμένο βιβλίο του ως «πολύ μαύρο» και πως αν καθόταν να γράψει κάτι για να κερδίσει, αυτό δεν θα ήταν το «Τραγούδι του προφήτη».
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ