Ο Ζακυνθινός συνθέτης Δημήτρης Λάγιος, που έφυγε τόσο νωρίς από τη ζωή, το 1991, στα 39 χρόνια του, υπήρξε μια αξιολογότατη μουσική προσωπικότητα. Και τούτο γιατί επιχείρησε στο σύντομο βίο του να καταγράψει όχι μόνο τη δική του πνοή και ευαισθησία σε θαυμάσια (σύνθετα) έργα και (απλά) τραγούδια, αλλά και να αναδείξει την τέχνη άλλων. Την τέχνη των συντοπιτών του, των ζακυνθινών συνθετών (ανώνυμων και επώνυμων), που δημιούργησαν, χοντρικά, στην εκατονταετία 1850-1950. Λαϊκά τραγούδια εν ολίγοις, τα οποία θα άκουγε, οπωσδήποτε, ο Λάγιος στον τόπο που γεννήθηκε, που θα συμπλήρωνε αργότερα με τον προσωπικό ερευνητικό του κάματο, και που θα έβλεπαν το φως της δισκογραφίας, μέσα από τη δική του ώθηση, στη δεκαετία του '80 πια.
Ο λόγος για τα άλμπουμ «Λαϊκά Τραγούδια της Ζάκυνθος» (1985) σε συνεργασία με το Κάλβειο Παραδοσιακό Συγκρότημα και τους Τραγουδιστάδες του Ασκηταριού, «Του Σολωμού και της Ζάκυνθος» (1986) και «Ζακυνθινές Σερενάδες» τού συνθέτη Τζώρτζη Κωστή (1870-1959), τούτο το τελευταίο από το 1988. Σ' αυτό το άλμπουμ, που έγινε φυσικά με την επιμέλεια του Λάγιου (ενορχηστρώσεις, παραγωγή κ.λπ.) τραγουδούσαν ο τενόρος Κωνσταντίνος Παλιατσάρας, ο βαρύτονος Διονύσης Τρούσσας, ενώ συμμετείχε και η Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων του Δήμου Πατρέων. Το ρεπερτόριο; Συνθέσεις του Τζώρτζη Κωστή σε στίχους Δημητρίου Πελεκάση (1881-1973) και Γιάννη Τσιλιμίγκρα (1872-1947).
Ποιος ήταν όμως ο Τζώρτζης Κωστής;
Όπως γράφει ο Στέλιος Τζερμπίνος στον τόμο «Φιόρα Τιμής για τον Μητροπολίτη Ζακύνθου Χρυσόστομο Β Συνετό» [Ζάκυνθος 2009]:
«Ο Γεώργιος Τζώρτζης Κωστής (1871-1959) είναι ο πατέρας της ζακυνθινής σερενάτας. Οι 18 περίπου διωδίες του (τα ντουέτα του), που σήμερα διασώζονται σε δύο αξιόλογες δισκογραφικές εκδόσεις (σ.σ. η πρώτη είναι αυτή σε επιμέλεια Δημήτρη Λάγιου και η δεύτερη οι «Σερενάτες» σε μιαν έκδοση 2LP του 1993, σε παραγωγή των Φίλων του «Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων»), αλλά και στη μνήμη κάποιων παλιών Ζακυνθινών, αποτέλεσαν αποθέωση του ιταλικού μπελκάντο σε τοπικά πλαίσια και οδηγούς έκφρασης ερωτικών καημών, από το τέλος του 19ου αιώνα μέχρι και το μοιραίο 1953 (σ.σ. με τους καταστρεπτικούς σεισμούς). Στάθηκαν ακόμη και μοντέλα συνθετικής έμπνευσης για τους συνθέτες της αθηναϊκής καντάδας. Ελάχιστες οι λεπτομέρειες για τη ζωή του και τις μουσικές του σπουδές. Δεν ξέρουμε ούτε πώς ούτε πού έμαθε μουσική. Πιθανολογούμε απλά ότι υπήρξε μαθητής του ιταλού αρχιμουσικού του Φιλαρμονικού Συλλόγου Ζακύνθου Φραντσέσκο Νικολίνι. Ο Τζώρζης Κωστής γεννήθηκε στη Ζάκυνθο και πέθανε 88 χρονών στο Άργος. Μέχρι τη σεισμοπυρκαϊά του 1953 στη Ζάκυνθο, μετερχόμενος το επάγγελμα του ράφτη. Παράλληλα πρόσφερε τη μουσική και συνθετική του εμπειρία στην εκκλησιαστική χορωδία της Μητρόπολης, ως συντονιστής της χορωδίας και ως βαθύφωνος. Το μεγάλο του ρόλο όμως στη μουσική ιστορία της Ζακύνθου ο Κωστής τον είχε διαδραματίσει μέχρι το 1912. Μέχρι τότε είχε προσφέρει στη Ζάκυνθο, και το τραγούδι, υπέρτατα δωρήματα μουσικής έμπνευσης και κοσμικού πάθους, εκφρασμένα μέσα από τις ερωτικές διωδίες (ντουέτα – σερενάτες) που είχε συνθέσει κυρίως πάνω σε στίχους του ωραιολάτρη γιατρού και ποιητή Γιάγκου Τσιλιμίγκρα και του ζωγράφου-ποιητή Μίμη Πελεκάση. Ο σχεδόν ισοπεδωτικός σεισμός του 1912 στη Ζάκυνθο υπήρξε για τον Κωστή καθοριστικός. Θεώρησε το γεγονός ως προειδοποίηση εξ ουρανού για τις... αμαρτίες του και η μετάνοιά του υπήρξε ακαριαία. Οι ερωτικές νυκτωδίες αντικαταστάθηκαν με εκκλησιαστικά χερουβικά».
Μία από τις ωραιότερες, αν όχι η ωραιότερη διωδία του Κωστή είναι, οπωσδήποτε, το «Ουράνιο πλάσμα», που το πρωτάκουσα σε δίσκο από τους Κωνσταντίνο Παλιατσάρα και Διονύση Τρούσσα (στην παραγωγή του Λάγιου). Με συνδέει κάτι πολύ βαθύ μ' αυτό το τραγούδι – και δεν ξέρω αν πρέπει να το πω, επειδή δεν συνηθίζω να μιλάω για πολύ προσωπικά θέματα στα γραπτά μου.
Το άσμα αυτό το τραγουδούσε, συχνά, ο καλλίφωνος πατέρας μου, ο οποίος, αν και Κερκυραίος, είχε ζήσει στα νιάτα του στη Ζάκυνθο, σχεδόν όλη τη δεκαετία του '30. Μάλιστα, και ας το πω και τούτο, κατά έναν περίεργο τρόπο όσους «Τρουσαίους» ξέρω είναι ή από τη Ζάκυνθο (όπως είναι ο βαθύφωνος Διονύσης Τρούσσας) ή από την Κέρκυρα. Συχνά, δε, μας διαφοροποιούν τα «σ» στο επώνυμο, που πότε είναι ένα και πότε δύο.
Tο θεσπέσιο «Ουράνιο πλάσμα» του Τζώρτζη Κωστή, σε στίχους Δημητρίου Πελεκάση, από τους Παλιατσάρα-Τρούσσα (σε επιμέλεια Δημήτρη Λάγιου)
Μου είχε διηγηθεί λοιπόν ο πατέρας μου ιστορίες με σερενάδες και καντάδες στα στενά της παλιάς πόλης της Ζακύνθου, χορούς (αποκριάτικους και μη) στην αίθουσα του Δημαρχείου και στα αρχοντικά των «ευγενών» της εποχής στη Μπόχαλη και το Αργάσι, και άλλα τέτοια σχετικά. Τότε τα άκουγα, χωρίς να έχω συνειδητοποιήσει το βάρος τους (και γι' αυτό δεν ζητούσα να μάθω περισσότερα), αλλά, τώρα, σκέφτομαι, πως έχασα μια πολύ μεγάλη ευκαιρία, και μάλιστα από πρώτο χέρι – καθώς ο πατέρας μου δεν βρίσκεται εδώ και χρόνια στη ζωή και άρα είναι πλέον αργά για επανορθώσεις. Anyway...
Ο Δημήτρης Λάγιος έκανε, ως παθιασμένος ερευνητής και Ζακυνθινός φυσικά, το χρέος του. Συνέλλεξε, επιμελήθηκε και ηχογράφησε αυτό το υλικό, τις σερενάδες του Κωστή, βρίσκοντας στα πρόσωπα τού τενόρου Παλιατσάρα και του βαθύφωνου Τρούσσα τους ιδανικούς ερμηνευτές και βεβαίως τοποθετώντας πίσω τους την τέλεια οργανική ομάδα, την ορχήστρα εγχόρδων του Δήμου Πατρέων (και όχι «Πάτρας», όπως διαβάζουμε στο εξώφυλλο του δίσκου, καθώς οι δήμοι είναι των πολιτών και όχι των πόλεων).
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1993, θα κυκλοφορήσει κι ένα δεύτερο double LP με τα τραγούδια του Τζώρτζη Κωστή, όπως προείπαμε, που είχε τίτλο «Οι Σερενάτες» και στο οποίο συμμετείχαν ο τενόρος Γιάννης Μανωλάκης, ο βαρύτονος Βασίλης Κουντούρης και η Μαντολινάτα του Διονύση Αποστολάτου.
Φυσικά, τα τραγούδια του Κωστή εξακολουθούν να ακούγονται σε γιορτές, όπως και σε τιμητικές και θεματικές βραδιές γύρω από το λαϊκό τραγούδι της Ζακύνθου και γενικότερα των Επτανήσων, όπως συνέβη π.χ. στη συναυλία (αφιέρωμα στην επτανησιακή μουσική) που πραγματοποιήθηκε την 2α Απριλίου 2013 στο θέατρο Badminton υπό την αιγίδα της Ένωσης Επτανησίων Ελλάδας - Μουσικά Σύνολα. Εκεί ενορχήστρωσε και διηύθυνε ο μαέστρος Παναγής Μπαρμπάτης, με τη συνοδεία μαντολινάτας, ενώ ερμήνευσαν, ιδανικά επίσης, ο τενόρος Αντώνης Κορωναίος και ο βαρύτονος Διονύσης Σούρμπης. Η παράσταση τυπώθηκε και σε 2CD, στο οποίο ακούγονταν όχι μόνο σερενάδες, αλλά και βαρκαρόλες, άριες, καντάδες και αρέκιες.
σχόλια