Γύρνα σπίτι, άγγελέ μου: Το επικό μυθιστόρημα που ενέπνευσε τους λογοτέχνες

Γύρνα σπίτι, άγγελέ μου: Το επικό μυθιστόρημα που ενέπνευσε τους λογοτέχνες Facebook Twitter
Η έντονη σχέση του συγγραφέα με τον επιμελητή του αποτέλεσε και το υλικό της ταινίας Ένας χαρισματικός άνθρωπος με πρωταγωνιστές τους Τζουντ Λο και Κόλιν Φερθ (2016), καταδεικνύοντας ότι ο Γουλφ, ο οποίος έφυγε από τη ζωή πολύ πριν κλείσει τα σαράντα, απασχολεί ακόμα την αμερικανική συνείδηση.
0

«Ο Ευγένιος πίστευε στη δόξα και στο χρυσάφι» γράφει με πλήρη συναίσθηση κάπου στο δεύτερο μισό του επικού μυθιστορήματος Γύρνα σπίτι, άγγελέ μου ο Τόμας Γουλφ, χαρίζοντας στον ήρωά του τη δυνατότητα να γίνει όλα όσα κανείς δεν τολμά: μάγος, ιδαλγός, ονειροπόλος, αυτοκράτωρ των λέξεων, και φυσικά συγγραφέας. Ιδιότητες που πασχίζει να αποκτήσει σε έναν τόπο νοερό και άπιαστο, καθώς το alter ego του δεν κατέχει κάποια ξεχωριστή δύναμη πέρα από αυτήν που μπορούν να του χαρίσουν οι λέξεις, ακολουθώντας μια μοίρα αρκετά κοινή, μέχρι τέλους. Κανένα, επομένως, τραγικό περιστατικό –ακόμα και το ότι βλέπει κάποια από τα αδέλφια του να πεθαίνουν και τους έρωτες να σβήνουν σαν ρωμαϊκά κεριά– αλλά και καμία πλεονεκτική θέση –η καλή μόρφωση, η τροφή και η σχετική οικονομική επάρκεια– δεν μπορεί να χαρακτηρίσει τη ζωή του Ευγένιου Γκαντ ως δραματική ή γεμάτη τύχη. Μάλλον είναι και τα δύο. Τα επιμέρους συμβάντα μοιάζουν ανίκανα να αποκαλύψουν μια δραματουργική κορύφωση που θα αναγκάσει τον βίο του να πάρει μια παράταιρη τροπή, παρεκτός κι αν το προστάξει η φαντασία, η μόνη μεταμορφωτική δύναμη και ουσία: «Κι όσο σκεφτόταν τη μελλοντική ξαπόλυσή του μέσα σ' αυτό τον επικό κόσμο, που όλο το χρώμα της ζωής στραφτοκοπούσε τόσο πιο λαμπερά όσο πιο μακριά από το σπίτι, η καρδιά του πλημμύριζε το πρόσωπό του με λίμνες αίμα». Τα λόγια δοξάζονται σε όλη τους τη μεταφορική ενάργεια και είναι αυτά που μετατρέπουν ένα προβλέψιμο, αν αναλύσει κανείς τους χαρακτήρες, Bildungsroman σε αριστουργηματικό μύθο.

Πρωτίστως, όμως, είναι ένα μυθιστόρημα ταυτότητας, που ωστόσο δεν οδηγεί σε ωρίμανση, αφού τα οιδαλέα πλάσματα του νου δεν αφήνουν την ορμή να τιθασευτεί από τη λογική και την παραφορά να υποχωρήσει μπροστά στις επιταγές της πραγματικότητας.


Από την αρχή κιόλας του κλασικού πλέον μυθιστορήματος Γύρνα σπίτι, άγγελέ μου στην ιστορική μετάφραση του Κοσμά Πολίτη, που εγκαινίασε την όμορφη σειρά των μεγάλων αφηγήσεων του Μεταίχμιου, διακρίνουμε έναν καταιγισμό μεταφορικών λόγων και υπέροχων φράσεων που υπερτονίζουν το παιχνίδι της μοίρας. Η δυναμική αυτή έναρξη, μία από τις πιο διάσημες στην ιστορία της λογοτεχνίας, είναι που τράβηξε την προσοχή του Μάξγουελ Πέρκινς, γνωστού και ως επιμελητή των Χέμινγουεϊ και Φιτζέραλντ, κι έτσι προχώρησε στην προσεκτική μελέτη των αμέτρητων σελίδων που κανείς μέχρι τότε δεν δεχόταν να εκδώσει! Τελικά, από το πρωτότυπο περικόπηκαν 60.000 λέξεις, για να φτάσουμε στο βιβλίο που έμεινε γνωστό ως Γύρνα σπίτι, άγγελέ μου, αντί του αρχικού Οι χαμένοι. Η έντονη σχέση του συγγραφέα με τον επιμελητή του αποτέλεσε και το υλικό της ταινίας Ένας χαρισματικός άνθρωπος με πρωταγωνιστές τους Τζουντ Λο και Κόλιν Φερθ (2016), καταδεικνύοντας ότι ο Γουλφ, ο οποίος έφυγε από τη ζωή πολύ πριν κλείσει τα σαράντα, απασχολεί ακόμα την αμερικανική συνείδηση. Αυτόν θεώρησε πρότυπό του ο Φόκνερ, δόξασε ο Ροθ και εξυμνούν όλοι όσοι βλέπουν πίσω από την επική σάγκα τα πρώτα υλικά του Μεγάλου Αμερικανικού Μυθιστορήματος. Η υπόθεση, που ξεκινάει με την ιστορία του Γκίλμπερτ Γκοντ, που αργότερα άλλαξε σε Γκαντ, αναδεικνύει σε πρόσωπο-κλειδί τον βακχικό, σχεδόν γαργαντουικό εγγονό του Όλιβερ Γκαντ, ο οποίος κατεβαίνει στον αμερικανικό Νότο για να παντρευτεί, ύστερα από έναν πρώτο αποτυχημένο γάμο, τη δυναμική, διαισθητική, όπως τη χαρακτηρίζει διαρκώς ο Γουλφ, Ελίζα. Μαζί θα φτιάξουν μια οικογένεια που δεν μπορεί να χωρέσει σε δεδομένα: οι εκρήξεις βίας του Όλιβερ ταράζουν, αλλά δεν πτοούν την Ελίζα και ενώ όλα μοιάζουν αδιανόητα για τα μικρά τέκνα που μεγαλώνουν με τη λεκτική βία, τελικά αυτό που επικρατεί είναι μια κρυμμένη, αλλά ζείδωρη για τις δύσκολες στιγμές αγάπη. Κάποια στιγμή, σε μια έκρηξη θυμού και υπό την επήρεια μέθης ο πατέρας παραλίγο να φτάσει στον φόνο, όμως τα ξεσπάσματά του αυτά είναι τυχαία, φευγαλέα και επιδερμικά. Ο πρωτόγονος πλην όμως τρυφερός πατέρας λατρεύει τα παιδιά του και ειδικά την κόρη του, φροντίζει να μη λείπει ποτέ από το σπίτι, είναι αυτός που ανάβει συμβολικά τη φωτιά και δείχνει να έχει μια εσωτερική σύνδεση μέχρι τέλους με τον προικισμένο γιο και πρωταγωνιστή του βιβλίου, τον Ευγένιο. Μέσα σε όλα αυτά κάποιοι από την οικογένεια ηττώνται από τη σκληρή πραγματικότητα, άλλοι τραβάνε τον δικό τους δρόμο: ο περιπλανώμενος και μάλλον αντιπαθής Στιβ βολεύεται σε έναν γάμο με μια μεγαλύτερή του, ο καλόβολος Μπεν δεν έχει καλή τύχη, η εμμονική με τον πατέρα της Έλεν το ρίχνει στο τραγούδι, ο κοινωνικός και εύθυμος Λιουκ καταλήγει στις θάλασσες. Ο πατέρας τους μένει τελικά μόνος, καθώς οι αντοχές της μητέρας εξαντλούνται και η οικογενειακή ζωή μοιράζεται ανάμεσα στην πανσιόν της Ελίζας, την περίφημη Ντίξιλαντ, και στο γραφείο τελετών του Όλιβερ με τον επιβλητικό μαρμάρινο άγγελο να ορθώνεται, ταυτόχρονα σωτήριος και απειλητικός.


Σε μια οικογενειακή κάστα που μοιάζει απομακρυσμένη από την πραγματικότητα, αφού η συναναστροφή με το εξωτερικό περιβάλλον είναι σχεδόν ανύπαρκτη, βρίσκει, λοιπόν, ο Τόμας Γουλφ τη βάση για το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημά του που θα μπορούσε κάλλιστα να φαντάζει ως ένα ποιητικό παρανάλωμα, μια κόλαση του Δάντη στημένη στον αμερικανικό Νότο. Πρωτίστως, όμως, είναι ένα μυθιστόρημα ταυτότητας, που ωστόσο δεν οδηγεί σε ωρίμανση, αφού τα οιδαλέα πλάσματα του νου δεν αφήνουν την ορμή να τιθασευτεί από τη λογική και την παραφορά να υποχωρήσει μπροστά στις επιταγές της πραγματικότητας. Πολλοί κριτικοί λογοτεχνίας μίλησαν για ένα αντιπροσωπευτικό stream of consciousness, αλλά δεν υπάρχει τίποτα παρανοϊκό ή αυθόρμητο σε αυτές τις λυρικές εντάσεις του ρομαντικού πνεύματος – μάλλον πρόκειται για τις εσωτερικές εξάρσεις της βούλησης και τις επικές διαπιστώσεις για τις απροσμέτρητες δυνατότητες που χαρίζει στον άνθρωπο η πίστη. Η εσωτερική ονειροπόληση ενίοτε διακόπτεται, σκίζεται και γίνεται κομμάτια από τις δυνατές, αυθόρμητες και άσχετες, αισθήσεις περιέργειας, έρωτα ή μελαγχολίας εκ μέρους του πρωταγωνιστή. Αλλά αυτό που προσδοκά στο βάθος ο νεαρός Ευγένιος είναι να βιώσει στην πράξη τα ενορατικά διδάγματα του Σαίξπηρ, τον οποίο επικαλείται διαρκώς ο πατέρας του, και τις ένδοξες στιγμές του αγαπημένου του Ομήρου, αφού διεκδικεί με αξιώσεις την κατάκτηση της δικής του Τροίας. Η ένδοξη πόλη που παίρνει τη θέση ενός άγνωστου σκοπού προς εξερεύνηση (η Τροία επανέρχεται ως σημείο αναφοράς στο μυθιστόρημα) γίνεται συνώνυμο του αλλότριου τόπου που οδηγεί μακριά από το Άλταμοντ ή το Νόρφολκ. Ο Νότος γίνεται έτσι η αφορμή για να ξεκινήσει αυτή η μαγική εξόρμηση σε κόσμους όπου ούτε ο ίδιος ο συγγραφέας δεν ξέρει ότι ανήκει: «Η αγάπη του για τον Νότο δεν ήταν ιστορική αλλά μάλλον ο πυρήνας και ο πόθος κάποιου σκοτεινού ρομαντισμού – εκείνη η απεριόριστη και ανεξήγητη μέθη, ο μαγνητισμός μέσα στο αίμα μερικών ανθρώπων που τους οδηγεί στην καρδιά της ζέστης, και πιο πέρα, στο πολικό και σμαραγδένιο κρύο του Νότου, με την ίδια ταχύτητα που οδήγησε την καρδιά εκείνου του ασύγκριτου ρομαντικού που έγραψε τη Ρίμα του αρχαίου ναύτη και που πέρα απ' αυτήν τίποτα δεν υπάρχει» γράφει με ρομαντική ενάργεια ο Γουλφ. Προφανώς, πέρα από κει δεν υπάρχει τίποτα, αλλά μπορεί να υπάρχουν και τα πάντα, κυρίως ολάκερη η αμερικανική ήπειρος, που θεμελιώθηκε ακριβώς σε αυτές τις ψευδαισθήσεις με μοναδικό μέτρο τον ουρανό, που είναι το όριο κάθε φαντασιοκοπίας. Ή, όπως επισημαίνει πολύ καίρια ο Ηλίας Μαγκλίνης στην κατατοπιστικότατο πρόλογό του: «Το Γύρνα σπίτι, άγγελέ μου είναι ένα πορτρέτο της Αμερικής που συνδυάζει την αγροτική με την αστική, εκβιομηχανισμένη κοινωνία, με αναφορές που φτάνουν ως τον βαθύ 19ο αιώνα. Κατά προέκταση: είναι η Αμερική της κοινοτικής αλληλεγγύης και της ατομικής ελευθερίας. Το δεύτερο φυσικά υπερισχύει, όπως και σε κάθε γνήσιο αμερικανικό μυθιστόρημα. Ειδικά εδώ όμως έχουμε να κάνουμε με ένα είδος επινόησης του εαυτού μέσα από τη φυγή, την περιπλάνηση, κάτι πολύ συνηθισμένο στις απέραντες ΗΠΑ». Συμπερασματικά μιλώντας, το βιβλίο περιπλάνησης που είναι τελικά το Γύρνα σπίτι, άγγελέ μου δεν έχει τυχαία αυτό τον τίτλο, αφού αναφέρεται στη μοναδική περιπλάνηση από τους ανήλιαγους τόπους της μη-ταυτότητας προς μια παράξενη, ατελείωτη χώρα που είναι η ίδια η Αμερική, η χώρα που δεν έγινε τυχαία συνώνυμη με το όνειρο σε ένα βιβλίο που εκδόθηκε, ειρωνικώ τω τρόπω, τη στιγμή της κατάρρευσής του, το 1929.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις ποτέ τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

The Book Lovers / Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Ακύλλα Καραζήση για την αναγνωστική διαδρομή του, που ξεκινάει από τον «Τομ Σόγερ» και τη Θεσσαλονίκη, περνάει από τον ρομαντικό κόσμο της Χαϊδελβέργης και φτάνει στην Αθήνα του θεάτρου και των κειμένων.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Βιβλίο / Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Η συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου μιλά για την εποχή μας, τον χώρο της εκπαίδευσης και την ταυτότητα του νεοέλληνα.   
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Βιβλίο / «Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Ο Ντόναλντ Σασούν, ομότιμος καθηγητής Συγκριτικής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και άλλοτε στενός φίλος, συνεργάτης και επιμελητής των βιβλίων του Έρικ Χoμπσμπάουμ, μιλά στη LiFO.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Βιβλίο / Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Η συγγραφέας του βιβλίου “Diva”, Ντέζι Γκούντγουιν, τονίζει με άρθρο της στον Guardian ότι το να χαρακτηρίζει κανείς τη ζωή της κορυφαίας τραγουδίστριας τραγική, σημαίνει ότι την αδικεί κατάφωρα.
THE LIFO TEAM
Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Βιβλίο / Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Ο Βρετανός ιστορικός Πολ Κάρτλετζ αποκαθιστά την ιστορική πόλη της αρχαιότητας που αντιμετώπιζαν υπεροπτικά οι Αθηναίοι. Δείχνει πώς τα θηβαϊκά θέματα επιβιώνουν στη σύγχρονη τέχνη, γράφει για τον Επαμεινώνδα που είχε έναν μόνο τραχύ μανδύα, παρουσιάζει την κοινωνία που δημιουργεί τον Ιερό Λόχο, ένα στρατιωτικό σώμα που αποτελείται αποκλειστικά από εραστές και ερώμενους.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Συζητώντας για ένα θέμα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας, τους δωσίλογους της Κατοχής

Βιβλίο / Oι δωσίλογοι, ένα θέμα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας

Μέσα από την έρευνά του σε αρχεία που μέχρι σήμερα παραμένουν κλειστά ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης εξετάζει τα γεγονότα και τα πρόσωπα που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς κατακτητές σε μια πολύπαθη και αιματηρή για την Αθήνα περίοδο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το πρώτο μυθιστόρημα της Καλλιρρόης Παρούση μπήκε στα ευπώλητα από στόμα σε στόμα

Βιβλίο / Το πρώτο μυθιστόρημα της Καλλιρρόης Παρούση μπήκε στα ευπώλητα από στόμα σε στόμα

Το Λίγα Λόγια για μένα της Καλλιρρόης Παρούση είναι ένα μυθιστόρημα με ποιητικό λόγο που το νεανικό κοινό το ανακάλυψε μέσω word of mouth. Και όπως λέει και ένας φίλος της «ένα καλό βιβλίο είναι σαν μία νάρκη, δεν ξέρεις σε ποιανού την ψυχή θα σκάσει».
M. HULOT
Γκαζμέντ Καπλάνι «Με λένε Ευρώπη»

Το πίσω ράφι / «Με λένε Ευρώπη»: Το βιβλίο ενός Αλβανού μετανάστη για τις περιπέτειές του στην Ελλάδα

Ο Γκαζμέντ Καπλάνι εναλλάσσει την εμπειρία του στην Ελλάδα με τις μικρές οδύσσειες ανθρώπων που άφησαν πίσω την πατρίδα τους, σε ένα βιβλίο που κινείται διαρκώς μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας και καταπιάνεται με το ανεξάντλητο θέμα της μετανάστευσης και της ταυτότητας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Larry Gus διάβασε τον «Οδυσσέα» του Τζόις περπατώντας τους δρόμους της Αθήνας

The Book Lovers / Ο Larry Gus διάβασε τον «Οδυσσέα» του Τζόις περπατώντας τους δρόμους της Αθήνας

O Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον μουσικό και συνθέτη Larry Gus, aka Παναγιώτη Μελίδη, για τα βιβλία που επηρέασαν τη μουσική του. Πρόκειται για έναν εντελώς ιδιοσυγκρασιακό αναγνώστη.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
«Μέχρι τον Αύγουστο»: Το ‘χαμένο’ μυθιστόρημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έπρεπε να παραμείνει χαμένο

Βιβλίο / «Μέχρι τον Αύγουστο»: Το «χαμένο» μυθιστόρημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έπρεπε να παραμείνει χαμένο

Το βιβλίο προσφέρει στιγμιαίες απολαύσεις, αλλά είναι ολοφάνερα ημιτελές και πολλά σημεία του μοιάζουν τόσο κακογραμμένα που καθιστούν απολύτως κατανοητή την επιθυμία του συγγραφέα να μην εκδοθεί ποτέ.
THE LIFO TEAM
Ο σουρεαλιστικός «συντε(λο)γοτεχνικός» κόσμος του Αχιλλέα ΙΙΙ

Βιβλίο / Ο σουρεαλιστικός «συντε(λο)γοτεχνικός» κόσμος του Αχιλλέα ΙΙΙ

Ο βραβευμένος συγγραφέας που μόλις κυκλοφόρησε τη συλλογή διηγημάτων του με τον διφορούμενο τίτλο «Τέλος Πάντων» εξηγεί, μεταξύ πολλών άλλων, γιατί τον απασχολούσε συνέχεια το τέλος του κόσμου, σε σημείο που του έγινε εμμονή.
M. HULOT
Πέρα από τις Ακυβέρνητες πολιτείες: O Τσίρκας, ο Σεφέρης, ο Κοτζιάς και η Χούντα του 1967

Lifo Mini – Series / Πέρα από τις Ακυβέρνητες Πολιτείες: O Τσίρκας, ο Σεφέρης, ο Κοτζιάς και η Χούντα του '67

H Κωνσταντίνα Βούλγαρη σκιαγραφεί την προσωπικότητα του Στρατή Τσίρκα, μιλά για τη φιλία του με τον Σεφέρη, την πολιτική του δράση μέσα στη Δικτατορία, αλλά και για το πώς έπεισε τον Παύλο Ζάννα να μεταφράσει Προυστ, μέσα στη φυλακή. Στο podcast ακούγονται για πρώτη φορά αποσπάσματα από διάλεξη που είχε δώσει ο Σ. Τσίρκας μαζί με τον Α. Kοτζιά.
THE LIFO TEAM
Σέρχιο Πιτόλ «Συζυγική ζωή»

Το Πίσω Ράφι / «Η συζυγική ζωή»: Η απολαυστική σάτιρα του Σέρχιο Πιτόλ για τις δηλητηριασμένες σχέσεις

Μέσα από τις απέλπιδες προσπάθειες μιας γυναίκας ν’ απαλλαγεί οριστικά από τον άπιστο σύζυγό της, με τη λοξή και ειρωνική ματιά του, ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους Λατινοαμερικανούς συγγραφείς μεταμορφώνει σε φάρσα αυτό που άλλοι θα έβλεπαν ως τραγωδία.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Paul Lynch

Βιβλίο / Paul Lynch: «Υπάρχουν συγγραφείς που παίζουν στο κέντρο του γηπέδου, εγώ παίζω στα άκρα»

Ο πέμπτος Ιρλανδός συγγραφέας που παίρνει το Booker εξηγεί στη Βένα Γεωργακοπούλου γιατί στην Ιρλανδία βγαίνουν τόσο σημαντικά βιβλία, περιγράφει πως σε μια λαϊκή σχολίασαν το βραβευμένο βιβλίο του ως «πολύ μαύρο» και πως αν καθόταν να γράψει κάτι για να κερδίσει, αυτό δεν θα ήταν το «Τραγούδι του προφήτη».
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ