Η γοητεία των νεφών: Το #cloudporn είχε επινοηθεί πολύ πριν από το Instagram Facebook Twitter
Lionel Constable (1828 - 1887), Cloud Study, μεταξύ 1849 και 1855. Λάδι σε χαρτί.

Η γοητεία των νεφών: Το #cloudporn είχε επινοηθεί πολύ πριν από το Instagram

0

Τη στιγμή που γράφεται αυτό το άρθρο, στο Instagram το #clouds συγκεντρώνει 82.146.776 αναρτήσεις, το #cloudporn μετρά 19.279.668 ενώ το #skyporn αγγίζει τα 20.565.013.

Οι αριθμοί αυτοί μαρτυρούν πως το να ατενίζουμε τον ουρανό και να ονειροπολούμε απολαμβάνοντας τα σχήματα, τα χρώματα και το ταξίδι που διαγράφουν τα σύννεφα, συναρπάζει τον άνθρωπο ακόμα και σήμερα που έχουμε στη διάθεση μας αναρίθμητους τρόπους για να περάσουμε την ώρα μας.

Από την αρχαιότητα μέχρι και την σύγχρονη εποχή ο άνθρωπος διαχρονικά μαγεύεται από τους αιθέριους αυτούς σχηματισμούς. Ανάλογα με την ώρα της ημέρας, τις καιρικές συνθήκες και το τοπίο μέσα στο οποίο βρισκόμαστε, αλλά κυρίως ανάλογα με το τοπίο που κρύβεται μέσα μας, τα σύννεφα εμπνέουν διαφορετικά συναισθήματα και λειτουργούν συνήθως κατευναστικά στον ψυχισμό μας. 

Aν οι αέρινες αυτές μάζες συνεπαίρνουν εμάς, τους απλούς θνητούς, για τους καλλιτέχνες έχουν υπάρξει πηγή έμπνευσης και αφορμή να επιδείξουν τη δεξιοτεχνία τους εδώ και αιώνες. 

Είτε αρμενίζουν μοναχικά εν αιθρία, είτε συνωστίζονται προμηνύοντας κάτι κακό, λευκά σαν προβατάκια, κόκκινα, χρυσά, ανάλαφρα κι ευοίωνα ή βαριά και μαύρα που εγκυμονούν καταστροφές, τα σύννεφα πάντα μας συναρπάζουν.

Απρόσιτα και παροδικά, κυματίζουν πάνω από τα κεφάλια μας και μας καλούν να στρέψουμε το βλέμμα ψηλά, μακριά από τις καθημερινές χθόνιες ασχολίες που περιορίζουν τον ορίζοντα μας.

Λειτουργώντας ως το τεστ Ρόρσαχ της φύσης, επιτρέπουν σε όσα κρύβονται στις πιο απροσπέλαστες περιοχές του μυαλού μας να αναδυθούν και κάπως μαγικά να αρθρωθούν σε σκέψεις και διαθέσεις ώστε εν τέλει να εκτονωθούν.

Καθώς αλλάζουν το φως και τα σχήματά τους, αλλάζει μαζί και η αντίληψη μας για τον χώρο, το βάθος και τον χρόνο.

Ακόμα και οι πιο τρελές ανθρωπογενείς χρωματικές παρεκκλίσεις δεν μπορούν να συναγωνιστούν την παλέτα του ουρανού όταν αποφασίζει να παίξει με την αδιαφάνεια και τη διάθλαση του φωτός μέσα από τα δισεκατομμύρια υδροσταγονίδια που αιχμαλωτίζουν την προσοχή και τη φαντασία μας.

Η γοητεία των νεφών: Το #cloudporn είχε επινοηθεί πολύ πριν από το Instagram Facebook Twitter
John Constable (1776–1837): Cloud Study, 1830–35. Σκίτσο, νερομπογιά σε γραφίτη,

Κι αν οι αέρινες αυτές μάζες συνεπαίρνουν εμάς, τους απλούς θνητούς, για τους καλλιτέχνες έχουν υπάρξει πηγή έμπνευσης και αφορμή να επιδείξουν την δεξιοτεχνία τους εδώ και αιώνες.

Όταν το 1803 ο Βρετανός χημικός και μετεωρολόγος Λουκ Χάουαρντ κατέταξε τα νέφη σε σωρείτες, στρώματα και θυσάνους και περιέγραψε τα ύψη και τους μελανίες, ενέπνευσε τον εξηντάχρονο τότε Γκαίτε, με τον οποίο αλληλογραφούσαν, να γράψει μία σειρά ποιημάτων αφιερωμένων στον επιστήμονα που ονομάτισε αυτές τις άπιαστες και απροσδιόριστες νεφελώδεις μορφές.

Η παροδική φύση του ουράνιου αυτού θεάματος ώθησε πολλούς ζωγράφους να προσπαθήσουν να απαθανατίσουν την ομορφιά του.

Μάλιστα κάποιοι, όπως ο Βρετανός εκπρόσωπος του ρομαντισμού John Constable, αλλά και ο επίσης ζωγράφος γιος του, Lionel Bicknell Constable, επηρεάστηκαν πολύ από τις θεωρίες του και φιλοτέχνησαν πολλές ονειρικές σπουδές στα σύννεφα.

Η συγγραφέας Mary Jacobus σε ένα βιβλίο της αναφέρει πως εκτός από μετεωρολογικό φαινόμενο, τα σύννεφα για τον πατέρα Constable ήταν μία πηγή αισθήσεως και αντίληψης, ένα αισθητηριακό όργανο:

«Αν η ζωγραφική είναι μία άλλη διάσταση αίσθησης και ο ουρανός ένα αισθητηριακό όργανο, τότε τα σύννεφα που σχεδίαζε είναι λιγότερο μια απεικόνιση των αλλαγών του καιρού και περισσότερο μια ρομαντική αποτύπωση του θαυμασμού, των σκέψεων και των συλλογισμών που συνδέονται με έναν συγκεκριμένο τόπο και μια δεδομένη χρονική στιγμή».

Η γοητεία των νεφών: Το #cloudporn είχε επινοηθεί πολύ πριν από το Instagram Facebook Twitter
Lionel Constable (1828 - 1887), Cloud Study, μεταξύ 1849 και 1855. Λάδι σε χαρτί.

Ωστόσο δεν συμφωνούσαν όλοι οι καλλιτέχνες με την ιδέα της ταξινόμησης και κατηγοριοποίησης των φυσικών φαινομένων βάσει των έξωθεν χαρακτηριστικών τους.

Για παράδειγμα ο Γερμανός ζωγράφος τοπίων Caspar David Friedrich που επίσης ανήκε στους Ρομαντικούς, θεωρούσε πως η κατάταξη του Howard περιόριζε σημαντικά τη δυναμική έκφρασης των καλλιτεχνών και την απεικόνιση των νεφών στην τέχνη.

Ίσως μάλιστα ο πιο γνωστός πίνακας του, Wanderer above the Sea of Fog (1818), ο οποίος θεωρείται αριστούργημα του γερμανικού ρομαντισμού, να αντικατοπτρίζει ακριβώς αυτή την περιφρόνησή του, μέσω της κυριαρχίας του τοπίου και την ασημαντότητα της ανθρώπινης φιγούρας.  

Η γοητεία των νεφών: Το #cloudporn είχε επινοηθεί πολύ πριν από το Instagram Facebook Twitter
Caspar David Friedrich, Wanderer above the Sea of Fog, 1819. Λάδι σε μουσαμά.

Στην ελληνική τέχνη τα σύννεφα αποτυπώνονται μεγαλειωδώς στις θαλασσογραφίες, όπως στο έργο του Ιωάννη Αλταμούρα Το Λιμάνι της Κοπεγχάγης του 1874, όπου ο ουρανός σχεδόν κυριαρχεί, ενώ χωρισμένος από την θάλασσα με τη νοητή γραμμή του ορίζοντα συνθέτουν μια κλεψύδρα μέσα στην οποία ο χρόνος κυλά σαν άμμος, μαζί με τις αναρίθμητες αποχρώσεις των νεφών που αντικατοπτρίζονται στην επιφάνειά της.

Η γοητεία των νεφών: Το #cloudporn είχε επινοηθεί πολύ πριν από το Instagram Facebook Twitter
Ιωάννης Αλταμούρας, Το Λιμάνι της Κοπεγχάγης, 1874. Λάδι σε μουσαμά.

Ένα άλλο έξοχο δείγμα της ονειρικής διάστασης που αποδίδεται στα σύννεφα στην ελληνική ζωγραφική, είναι η Εαρινή Συμφωνία (1885-1886) του Νικόλαου Γύζη. Ο αλληγορικός πίνακας απεικονίζει δεκάδες μορφές και άυλες οπτασίες που μοιάζουν σαν να κατεβαίνουν από τα νέφη που καλύπτουν το άνω μέρος του, συμβολίζοντας την ένωση ουρανού και γης που οδηγεί στην αναγέννηση της φύσης. 

Η γοητεία των νεφών: Το #cloudporn είχε επινοηθεί πολύ πριν από το Instagram Facebook Twitter
Νικόλαος Γύζης, Εαρινή Συμφωνία, 1886. Λάδι σε μουσαμά.

Με την ανάδυση και εξέλιξη της φωτογραφίας οι αιθέριες μάζες αποτυπώθηκαν έτσι ώστε η υφή τους να προσκαλεί τον θεατή να χαθεί εντός του πουπουλένιου περιγράμματος και να ξεχάσει την τραχύτητα της ζωής.

Στο έργο Nuage 8 (Σύννεφο 8, 1999) του Ελβετού φωτογράφου Balthasar Burkhard απεικονίζεται αυτούσιο το ατμοσφαιρικό αυτό φαινόμενο σε μια αεροφωτογραφία που ανυψώνει το βλέμμα μας στο επίπεδο των νεφών και εστιάζει στην παραδοξότητα του βάθους ενός άυλου σχηματισμού.

Ο φαινομενικά πλούσιος όγκος δεν είναι παρά μια πάχνη, αδιαφανής και διαπερατή συνάμα.

Η γοητεία των νεφών: Το #cloudporn είχε επινοηθεί πολύ πριν από το Instagram Facebook Twitter
Balthasar Burkhard, Nuages 8, 1999. Φωτογραφία© Estate Balthasar Burkhard

Η Αμερικανίδα καλλιτέχνις Georgia O'Keeffe, γνωστή κυρίως για τους εντυπωσιακούς πίνακες με λουλούδια που πάλλονταν από ζωή, δημιούργησε το 1965 ένα μνημειώδες έργο, το In Sky Above Clouds IV.

Στο τεράστιο τελάρο των 2,4 επί 7,3 μέτρων η τότε 77 ετών ζωγράφος αποτύπωσε την οπτική της από την καμπίνα του αεροπλάνου, όπου ατέλειωτα μικρά σύννεφα καλύπτουν απόλυτα τον ορίζοντα, σχηματίζοντας ένα στυλιζαρισμένο μοτίβο που λειτουργεί σαν πουα κουρτίνα που κρύβει την γη.

Η γοητεία των νεφών: Το #cloudporn είχε επινοηθεί πολύ πριν από το Instagram Facebook Twitter
Georgia O'Keefe: Sky above Clouds IV, 1965

Την ίδια περίπου περίοδο, ο Γερμανός Gerhard Richter δημιούργησε πάνω από 30 χαρακτηριστικά έργα που ονόμασε «φωτογραφικούς πίνακες», χρησιμοποιώντας φωτογραφίες νεφών που αποτελούσαν την βάση για τα σύννεφα που εκτείνονταν πέρα από τον μουσαμά.

Οι «ουρανοί» του ακτινοβολούν φως που διαθλάται μέσα από πολυεπίπεδους και γκρίζους όγκους πάχνης.

Στην ύστερη καριέρα του, στις αρχές του '80, ο Richter επανέρχεται στο συγκεκριμένο θέμα με το έργο Clouds (1982), όπου εισάγει ένα αφαιρετικό στοιχείο με τα τολμηρά χρώματα που διδάσκουν στον θεατή μια νέα ερμηνεία των ονειρικών νεφών.

Η γοητεία των νεφών: Το #cloudporn είχε επινοηθεί πολύ πριν από το Instagram Facebook Twitter
Gerhard Richter: Wolke / Cloud, 1971 [έργο βασισμένος σε μοντάζ φωτογραφιών που τράβηξε ο καλλιτέχνης και ένα σχέδιο του 1969]

Στη σύγχρονη τέχνη τα σύννεφα αναπαράγονται κυριολεκτικά από καλλιτέχνες όπως ο Ολλανδός Berndnaut Smilde, που ως δια μαγείας δημιουργεί νέφη εντός εσωτερικών χώρων για να αποτυπώσει τον εφήμερο χαρακτήρα της παρουσίας μας σε έναν συγκεκριμένο τόπο και χρόνο.

Το Nimbus, έργο σε εξέλιξη, μπορεί να ερμηνευθεί ως αποτύπωμα της απώλειας, συμπύκνωση της ουσίας ή πολύ απλά ως λεπτομέρεια ενός κλασικού πίνακα.

Με τη χρήση καπνού, υδρατμού και ελέγχοντας απόλυτα την θερμοκρασία του χώρου, ο Smilde σχηματίζει σε κλειστούς χώρους ένα μικρό σύννεφο το οποίο σύντομα διαλύεται, υπενθυμίζοντας την εφήμερη διάσταση της τέχνης και της φύσης ενώ κλείνει το μάτι στον σουρεαλισμό του Μαγκρίτ.

Απ' ό,τι φαίνεται τα σύννεφα και οι σχηματισμοί τους θα συνεχίσουν για πολλά χρόνια ακόμα να μαγεύουν τον ανθρώπινο νου με την χάρη, τη λεπταίσθητη υφή και τους αέναους μετασχηματισμούς, προσκαλώντας μας σε φαντασιακά ταξίδια όπου μόνο η ομορφιά είναι συνεπιβάτης. 

Η γοητεία των νεφών: Το #cloudporn είχε επινοηθεί πολύ πριν από το Instagram Facebook Twitter
Berndnaut Smilde, Nimbus Green Room, 2013
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ας το παραδεχτούμε, ο Egon Schiele παρενοχλούσε σεξουαλικά τα μοντέλα του

Εικαστικά / Ας το παραδεχτούμε, ο Egon Schiele παρενοχλούσε σεξουαλικά τα μοντέλα του

Για πρώτη φορά τα Μουσεία της Νέας Υόρκης μπαίνουν στη διαδικασία να ενημερώνουν τους επισκέπτες για τους ζωγράφους που κατά το παρελθόν κατηγορήθηκαν για σεξουαλικές επιθέσεις, στο πλαίσιο της παγκόσμιας ευαισθητοποίησης για τη σεξουαλική παρενόχληση
THE LIFO TEAM

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τρεις εκθέσεις για την Κέτε Κόλβιτς που κατέγραψε τις πιο σκοτεινές στιγμές της ανθρώπινης εμπειρίας

Εικαστικά / Μέσα στο '24 θα τρέξουν όχι μία, όχι δύο, αλλά τρεις εκθέσεις για την Κέτε Κόλβιτς

Τρεις μεγάλες εκθέσεις αποκαλύπτουν τις πολλές μορφές του έργου μιας καλλιτέχνιδας που κατέγραψε τις πιο σκοτεινές στιγμές της ανθρώπινης εμπειρίας και αψήφησε την κατηγοριοποίηση.
NEWSROOM
ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 2024

Εικαστικά / 28 εκθέσεις για έναν Μάρτιο γεμάτο τέχνη

Η συλλογή του Νίκου Αλεξίου στο Μουσείο Μπενάκη, ακόμα περισσότερες γυναίκες καλλιτέχνιδες στο ΕΜΣΤ, Marcel Duchamp στην Eleftheria Tseliou Gallery, Martin Margiela στην Bernier/Eliades, τρεις νέες προτάσεις στην Breeder και πολλές ακόμα επιλογές στο κορύφωμα της φετινής εικαστικής σεζόν.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Οι πολύχρωμοι κήποι της Hadassah Emmerich

Εικαστικά / Οι πολύχρωμοι κήποι της Hadassah Emmerich ανθίζουν στο ΕΜΣΤ

Η διεθνής καλλιτέχνιδα και δημιουργός της πολύχρωμης τοιχογραφίας «Επικούρειος Εδέμ» περιγράφει όσα κρύβονται στην εξωτική βλάστηση και στα λαμπερά χρώματα των έργων της, μιλά για την ερωτική τους διάσταση και απαντά στο αν την ενοχλεί που κάποιοι χαρακτηρίζουν τη δουλειά της περισσότερο ως διακοσμητική.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Στην πρώτη έκθεση με έργα του Μarcel Duchamp στην Ελλάδα

Εικαστικά / Στην πρώτη έκθεση με έργα του Μarcel Duchamp στην Ελλάδα

Η έκθεση «Re(a)Duchamp» μας προσκαλεί σε μια διανοητική συζήτηση με τα έργα του Duchamp, που περισσότερο από κάθε άλλου καλλιτέχνη του 20ού αιώνα επηρέασαν και συνεχίζουν να επηρεάζουν τους σύγχρονους δημιουργούς σε ένα ευρύ και σύνθετο πνευματικό πεδίο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O σουρεαλισμός κλείνει τα 100 και ο κόσμος μας μοιάζει πιο σουρεαλιστικός από ποτέ

Εικαστικά / O σουρεαλισμός κλείνει τα 100 και ο κόσμος μας μοιάζει πιο σουρεαλιστικός από ποτέ

Ένας αιώνας συμπληρώνεται φέτος από το «Σουρεαλιστικό Μανιφέστο» του Μπρετόν και μια σειρά από εκθέσεις και εκδηλώσεις ανά την υδρόγειο γιορτάζουν την επέτειο αναζητώντας τα ίχνη του κινήματος στις παράξενες μέρες μας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Η συναρπαστική ζωή της Λίζα Πόντι και τα σχέδιά της που θα δούμε στην Αθήνα

Εικαστικά / Η συναρπαστική ζωή της Λίζα Πόντι και τα σχέδιά της που θα δούμε στην Αθήνα

Ακολουθώντας το μότο της ζωής της «δεν χρειάζεται να κάνεις πολλά», η κόρη του διάσημου Ιταλού αρχιτέκτονα και εκδότη Τζίο Πόντι έκανε σχέδια που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στην γκαλερί The Breeder.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Bijoy Jain, ο αρχιτέκτονας της γης και της φιλοσοφίας του ελάχιστου

Εικαστικά / Bijoy Jain, ο ασυμβίβαστος αρχιτέκτονας της γης και της φιλοσοφίας του ελάχιστου

Οι καρέκλες του πωλούνται για χιλιάδες ευρώ, το έργο του παρουσιάζεται σε διεθνείς μπιενάλε και σε συλλογές μεγάλων μουσείων. Αντίθετα με τους αρχιτέκτονες-σταρ, ο Bijoy Jain δουλεύει μόνο με πελάτες που αποδέχονται τους όρους του και συνεργάζονται με ντόπιους τεχνίτες.
THE LIFO TEAM
Πέτρινες, μεταλλικές, εικαστικές: Οι πολυτραγουδισμένες γοργόνες της Ελλάδας

Εικαστικά / Πέτρινες, μεταλλικές, εικαστικές: Οι πολυτραγουδισμένες γοργόνες της Ελλάδας

Από την εντοιχισμένη στην πολυκατοικία της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας μέχρι αυτή στις Καβουρότρυπες Χαλκιδικής που της έκοψαν πρόστιμο, στην Ελλάδα υπάρχουν πολλές, συχνά παραγνωρισμένες γοργόνες.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ