Ανακαλύπτοντας τα ίχνη τελετουργικής ανθρωποθυσίας στην αρχαία Κυδωνία

Ανακαλύπτοντας τα ίχνη τελετουργικής ανθρωποθυσίας στην αρχαία Κυδωνία Facebook Twitter
Το ανθρώπινο κρανίο είχε διαμελιστεί όπως και το υπόλοιπο σώμα με τον ίδιο τρόπο που είχαν διαμελιστεί και αυτά των ζώων. Ήταν μια εικόνα που μας σόκαρε»
5

«Κάτω από λίθους και πλάκες αποκαλύφθηκε αυτό που αναμέναμε, αλλά χωρίς να είμαστε σίγουροι ότι θα μπορέσουμε να το βρούμε: το κρανίο μιας νεαρής ανάμεσα σε κρανία ζώων, όχι όμως σε ακέραια μορφή. Όπως όλα τα υπόλοιπα οστά, ήταν ανοιγμένο ακριβώς με οπή, αφού προηγήθηκε κόψιμο με ξίφος. Το ανθρώπινο κρανίο είχε διαμελιστεί όπως και το υπόλοιπο σώμα με τον ίδιο τρόπο που είχαν διαμελιστεί και αυτά των ζώων. Τα δύο βρεγματικά, το ινιακό και το μετωπιαίο, που έχουν έρθει στο φως δεν είναι κομματιασμένα αλλά ανοιγμένα από τις φυσικές τους ραφές, και διασκορπισμένα. Κοντά τους, και η δεξιά κάτω σιαγόνα. Ήταν μια εικόνα που μας σόκαρε» λέει στη LiFO η αρχαιολόγος και γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη για τη σημαντική αρχαιολογική ανακάλυψη τελετουργικής ανθρωποθυσίας στην αρχαία Κυδωνία.


Όλα τα ευρήματα από τις ανασκαφές συγκλίνουν στην άποψη ότι η Κυδωνία ταυτίζεται με τη θέση όπου σήμερα βρίσκεται η πόλη των Χανίων. Κατά τους ερευνητές, το χαμηλό υψόμετρο του λόφου στο Καστέλι σε σχέση με το φυσικό λιμάνι και τον χανιώτικο κάμπο αποδείχτηκε ιδανικό σημείο προκειμένου να δημιουργηθεί εκεί ένα ανακτορικό κέντρο.


Στις αρχές του 14ου αιώνα π.Χ. το ανάκτορο της Κνωσού καταστρέφεται και η Κυδωνία παραδίδεται στις φλόγες. Σύμφωνα με την έρευνα της κ. Βλαζάκη και των συνεργατών της στον συγκεκριμένο χώρο έχουν εντοπιστεί οστά, σφάγια, υπολείμματα θυσιών ζώων και, το σπουδαιότερο όλων, τα οστά μιας νεαρής γυναίκας, με τον ίδιο τρόπο που βρέθηκαν εκείνα των ζώων. Πρόκειται, ξεκάθαρα, για τελετουργικές πράξεις θυσιών και προσφορών.

Η ανθρωποθυσία ήταν η πράξη που ακολουθούσε τις χθόνιες θεότητες. Ήταν οι επονομαζόμενες «άγευστες θυσίες», κατά τις οποίες δεν έτρωγαν τίποτα και τα πρόσφεραν όλα στις χθόνιες δυνάμεις. Μετά την τελετουργική σφαγή του θύματος το κρίσιμο και ευαίσθητο σημείο ήταν η ολοκληρωτική καταστροφή του.


Γενικότερα, εκείνη την περίοδο οι πρακτικές που χρησιμοποιούνταν παρέπεμπαν περισσότερο σε λατρευτικές συνήθειες μέσω των οποίων υπήρχε μια μορφή επικοινωνίας του ανθρώπου με τους θεούς. Δηλαδή αφιέρωναν και θυσίαζαν ό,τι πολυτιμότερο είχαν, την ίδια την ανθρώπινη ζωή. Γι' αυτό και συναντάμε σε πολλές αρχαίες πηγές τις ανθρωποθυσίες.


Από τη συζήτησή μας με τη γενική γραμματέα Πολιτισμού προέκυψε ότι η συγκεκριμένη ανακάλυψη ανιχνεύτηκε τυχαία, αφού δεν υπήρχε καμία ένδειξη για το τι θα ξεπρόβαλλε από την καρδιά της αρχαίας Κυδωνίας, της σημερινής πόλης των Χανίων. «Σκάβεις και απλώς περιμένεις να συμπληρωθεί το παζλ» θα μου πει η κ. Βλαζάκη.


Η έρευνα στον συγκεκριμένο χώρο ξεκίνησε το 2005 και εξακολουθεί να βρίσκεται σε εξέλιξη. Στον λόφο του Καστελίου οι ανασκαφές είναι δύσκολες εξαιτίας των οικιστικών στρωμάτων και των διαφοροποιήσεων που παρατηρούνται. Το γεγονός ότι υπάρχουν πολλά λεπτά στρώματα ανακόπτει την ταχύτητα της έρευνας.


Την ίδια στιγμή, δύο από τα σημεία που κέντρισαν το ενδιαφέρον της αρχαιολόγου ήταν το κάθετο κόψιμο και η οπή που είχε δημιουργηθεί στο κρανίο της κοπέλας από αιχμηρό όπλο ή ξίφος με σκοπό να ανοίξουν οι ραφές. Ωστόσο, όταν η κ. Βλαζάκη άρχισε να διαπιστώνει την παρουσία ανθρώπινων οστών, ζήτησε να μεταβεί στον συγκεκριμένο χώρο ανθρωπολόγος. «Τα πρώτα βράδια ήταν πολύ δύσκολα, σε σημείο που δυσκολευόμουν να κοιμηθώ. Αναρωτιόμουν τι κάνω εκεί και τι άλλο μπορούσε να προκύψει» αφηγείται.

Ανακαλύπτοντας τα ίχνη τελετουργικής ανθρωποθυσίας στην αρχαία Κυδωνία Facebook Twitter
Στο δυτικό τμήμα ήρθαν στο φως πολλά οστά από αιγάγρους, νεαρούς χοίρους, αιγοπρόβατα, και αγελάδα, ορισμένα θραυσμένα από τους υπερκείμενους λίθους.

Η ανθρωποθυσία ήταν η πράξη που ακολουθούσε τις χθόνιες θεότητες. Ήταν οι επονομαζόμενες «άγευστες θυσίες», κατά τις οποίες δεν έτρωγαν τίποτα και τα πρόσφεραν όλα στις χθόνιες δυνάμεις. Μετά την τελετουργική σφαγή του θύματος το κρίσιμο και ευαίσθητο σημείο ήταν η ολοκληρωτική καταστροφή του.


«Είχε προηγηθεί ένας μεγάλος σεισμός, ο οποίος, με τη σειρά του, είχε προκαλέσει πυρκαγιά. Επομένως δεν μιλάμε για μια άγρια πράξη αλλά για μια πράξη εξιλέωσης και εξευμενισμού. Έδιναν ό,τι πολυτιμότερο είχαν, που ήταν η ίδια η ανθρώπινη ζωή. Άλλο οι θυσίες των αιχμαλώτων, λοιπόν, και άλλο οι τελετουργικές ανθρωποθυσίες με σκοπό τον εξαγνισμό από τις δυνάμεις που πίστευαν ότι τους έφερναν την καταστροφή. Άρα, να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν ήταν κανιβαλισμός αλλά προσπάθεια για εξιλασμό και εύνοια για τη μελλοντική τους πορεία» υποστηρίζει η κ. Βλαζάκη.

Χρονολογικά, τα γεγονότα ακολουθούν την εξής σειρά: γίνεται σεισμική δόνηση, ακολουθεί πυρκαγιά που κατακαίει τα πάντα και στη συνέχεια συντελείται η θυσία που περιλάμβανε μια νεαρή γυναίκα, 43 αιγοπρόβατα και αίγαγρους, 4 χοίρους και ένα βόδι. Έπειτα, όπως πιθανολογούν οι ερευνητές, έγινε μετασεισμός ο οποίος οδήγησε σε ολοκληρωτική καταστροφή, χωρίς όμως να πυροδοτηθεί κάποια νέα φωτιά, εξού και τα οστά δεν παρουσιάζουν ίχνη καύσης.


Κατά την κ. Βλαζάκη, στον αύλειο χώρο του ανασκαπτόμενου ανακτορικού κέντρου της Κυδωνίας πραγματοποιούνταν δύο μεγάλες κατηγορίες θυσιών: «Αιματηρές και αναίμακτες, ακολουθώντας ένα συγκεκριμένο τελετουργικό. Οι παραστάσεις στην περίφημη λάρνακα της Αγίας Τριάδας μπορούν να θεωρηθούν οδηγός στις τελετές που διεξάγονταν στην αυλή, λίγες δεκάδες χρόνια μετά: αιματηρή θυσία ζώων, ταύρου και αιγάγρου πάνω σε τράπεζα, αλλά και αναίμακτη προσφορά πάνω σε βωμό».

Ανακαλύπτοντας τα ίχνη τελετουργικής ανθρωποθυσίας στην αρχαία Κυδωνία Facebook Twitter
Εδώ φαίνεται το αποτύπωμα από σεισμική δράση στα νότια του βυζαντινού τείχους.


Παρόλο που η γνωστή αρχαιολόγος επιμένει ότι δεν πρέπει να μας παραξενεύει η ανεύρεση των οστών νεαρής γυναίκας, αφού πολλές φορές οι θυσίες πραγματοποιούνταν ως πράξεις βαθιάς υποταγής και ευλάβειας προς το θείο, υπήρχε τελικά κάτι που την εντυπωσίασε απ' όλη την έρευνα;

«Το χώμα σού μιλάει αν καθίσεις και το ακούσεις προσεκτικά», επισημαίνει και συμπληρώνει: «Κάτι που με εντυπωσίασε ήταν ο πυρήνας της αλήθειας μέσα σ' έναν μύθο. Θυμηθείτε ότι στην τοπική παράδοση υπάρχουν οι μύθοι παρθένων στον ρόλο εξιλαστήριου θύματος και παρουσιάζονται ως πράξεις δέους και εξαγνισμού, κάτι σαν διαπραγμάτευση με τις υπέρτατες δυνάμεις και όχι σαν άγριες και αδίστακτες σφαγές. Υπάρχουν τα παραδείγματα της θυσίας των Λεωκόρων, θυγατέρων του Λεώ, της Αγλαύρου, θυγατέρας του Κέκροπα, των Υακινθίδων, θυγατέρων του Ερεχθέα ή του Υάκινθου, της Μακαρίας, θυγατέρας του Ηρακλή, των Κορωνίδων, θυγατέρων του Ωρίωνα και της Ιφιγένειας.


Και, τέλος, του βασιλιά Κύδωνα, ο οποίος θυσίασε τη θυγατέρα του Ευλιμένη ως παρθένα. Η ίδια ενώθηκε κρυφά με τον Κρήτα αρχηγό Λύκαστο, ενώ ο πατέρας της την είχε αρραβωνιάσει με τον αριστοκράτη Άπτερο. Όταν λοιπόν ο πατέρας της κινδύνεψε, επειδή ξεσηκώθηκαν πόλεις της Κρήτης εναντίον του, ο άρχοντας πήρε χρησμό να θυσιάσει μια παρθένο. Τότε ο κλήρος έπεσε στην κόρη του και ο Λύκαστος, για να μη θανατωθεί η αγαπημένη του, αποκάλυψε ότι ήταν έγκυος.


Ωστόσο, αυτό δεν άλλαξε την απόφαση, αφού και πάλι ο λαός ζητούσε τον θάνατο της Ευλιμένης, αυτήν τη φορά για τη συμπεριφορά της. Όταν θυσιάστηκε, ο Κύδων ζήτησε από τον ιερέα να ανοίξουν την κοιλιά της για να δουν αν η ίδια και ο Λύκαστος έλεγαν την αλήθεια. Με την αποκάλυψη της εγκυμοσύνης, ο Άπτερος, που επρόκειτο να παντρευτεί την Ευλιμένη, είτε επειδή αισθάνθηκε προσβεβλημένος είτε επειδή φοβήθηκε την εκδίκηση του Λύκαστου, έστησε καρτέρι και τον σκότωσε».

Ανακαλύπτοντας τα ίχνη τελετουργικής ανθρωποθυσίας στην αρχαία Κυδωνία Facebook Twitter
Οι εργασίες προχωρούσαν με αργό και πολύ προσεκτικό ρυθμό, με τους εργατοτεχνίτες και τους συντηρητές σε συνεχή συνεργασία και αλληλοβοήθεια.
Ανακαλύπτοντας τα ίχνη τελετουργικής ανθρωποθυσίας στην αρχαία Κυδωνία Facebook Twitter
Στο βόρειο μέτωπο της ανασκαφής και σε επαφή με την παρακείμενη σύγχρονη οικία ήλθαν στο φως μόλις το 2017 νέες τοιχογραφημένες επιφάνειες που συνδέονται με τις παλαιότερες και που επιβάλλουν περισσότερη διερεύνηση προς βορρά.
Αρχαιολογία & Ιστορία
5

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η Υπόγεια Αθήνα: η αθέατη (και αληθινή) πόλη κάτω απ’ την πόλη

Urban Culture / Η Υπόγεια Αθήνα: η αθέατη (και αληθινή) πόλη κάτω απ’ την πόλη

Ένα απέραντο δίκτυο από στοές, σήραγγες, καταφύγια, και το ρέμα του Ιλισού δημιουργούν έναν ολόκληρο κόσμο στο υπέδαφος του κέντρου της Αθήνας που συνδεόταν πάντα με ιστορίες, μύθους και αστικούς θρύλους
M. HULOT
Ελέφαντες και κουκούτσια ροδάκινων: ο αρχαιολογικός θησαυρός της Ρώμης εμπλουτίζεται από τα έργα του Μετρό

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ελέφαντες και κουκούτσια ροδάκινων: ο αρχαιολογικός θησαυρός της Ρώμης εμπλουτίζεται από τα έργα του Μετρό

Εν όψει των εργασιών επέκτασης στο αθηναϊκό μετρό, ας απολαύσουμε τα νέα αρχαιολογικά ευρήματα της Ρώμης που θα μπορούσαν να γεμίσουν πολλά μουσεία
IRENE D'ATHENES

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Κωνσταντίνος Δοξιάδης: Ο πρωτοπόρος πολεοδόμος και η έρευνα του για τους κατοίκους της Αθήνας

Ιστορία μιας πόλης / Κωνσταντίνος Δοξιάδης: Ο πρωτοπόρος πολεοδόμος της Αθήνας

Πρωτοπορία, όραμα, κοσμοπολιτισμός: Τα υλικά με τα οποία ήταν φτιαγμένος ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την Μαριάννα Χαριτωνίδου για την δράση, την έρευνά του για τους κατοίκους της Αθήνας, την παρακαταθήκη του στην πόλη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ο διαβόητος αρχαιοκάπηλος Ρόμπιν Σάιμς και ο ελληνικός του σύνδεσμος

Ρεπορτάζ / Ο διαβόητος αρχαιοκάπηλος Ρόμπιν Σάιμς και ο ελληνικός του σύνδεσμος

Ποιος είναι ο διαβόητος Βρετανός λαθρέμπορος από την εταιρεία του οποίου ανακτήθηκαν πρόσφατα εκατοντάδες αρχαιότητες μετά από μακροχρόνια διεκδίκηση από το ελληνικό Δημόσιο;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Σχέδια για τις Απόκριες του 1933 και τα έθιμα της Παλιάς Αθήνας

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Οι παληές αθηναϊκές Απόκρηες»: Πώς γιορτάζονταν πριν έναν αιώνα;

Μια σειρά από σχέδια που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Παναθήναια» σχετικά με τις Απόκριες και άρθρα από το περιοδικό «Μπουκέτο» για τα αποκριάτικα έθιμα της παλιάς Αθήνας.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ
Γίγαντες, Τρίτωνες και ένα ανάκτορο στην Αθήνα

Ιστορία μιας πόλης / Γίγαντες, Τρίτωνες και ένα ανάκτορο στην Αθήνα

Πού μπορούμε να δούμε το Ανάκτορο των Γιγάντων σε μια βόλτα μας στο κέντρο της πόλης και τι συμβολίζουν τα γλυπτά που υπάρχουν στο πρόπυλο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον αρχαιολόγο Γιάννη Θεοχάρη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
ΠΕΑΝ: Όταν ανατινάχτηκαν τα γραφεία της φιλοναζιστικής ΕΣΠΟ στην οδό Γλάδστωνος

Ιστορία μιας πόλης / ΠΕΑΝ: Όταν ανατινάχτηκαν τα γραφεία της φιλοναζιστικής ΕΣΠΟ στην οδό Γλάδστωνος

Ποια ήταν η ολιγομελής ομάδα ΠΕΑΝ που έμεινε στην ιστορία για τις ριψοκίνδυνες δράσεις της ενάντια στους Ναζί; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Ευάνθη Χατζηβασιλείου για την Πανελλήνιο Ένωση Αγωνιζομένων Νέων.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Χαιρώνεια: Η μάχη που γέννησε τον σύγχρονο άνθρωπο

Ιστορία μιας πόλης / Χαιρώνεια: Η μάχη που γέννησε τον σύγχρονο άνθρωπο

Στις 2 Αυγούστου του 338 π.Χ. ο Φίλιππος Β’ οδηγεί τους Μακεδόνες σε μία μάχη η έκβαση της οποίας θα αλλάξει τον κόσμο. Τι σήμανε για τη Μακεδονία, την Αθήνα και τον ελλαδικό χώρο η Μάχη της Χαιρώνειας; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Παναγιώτη Ιωσήφ, συνεπιμελητή της έκθεσης που έχει ως θέμα την ιστορική μάχη και τρέχει αυτό το διάστημα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ανέκδοτες και σπάνιες εικόνες από την κατασκευή του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια (πριν έναν αιώνα)

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ανέκδοτες και σπάνιες εικόνες από την κατασκευή του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια, πριν από έναν αιώνα

Η LiFO, σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, θα παρουσιάσει μια σειρά από ανέκδοτα και σπάνια ντοκουμέντα για διάφορα θέματα από τη λαμπρή, ή και όχι τόσο, ιστορία του τόπου μας. Ξεκινάμε με τον ιστορικό σταθμό του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια, που δεν ήταν πάντοτε υπόγειος.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ
Όταν ανέβηκε στην Αθήνα η οπερέτα «Χασίς»

Ιστορία μιας πόλης / Όταν ανέβηκε στην Αθήνα η οπερέτα «Χασίς»

Ποιοι κάνουν χρήση ναρκωτικών στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα στην Ελλάδα και ποιο είναι το κοινωνικό αποτύπωμα των ναρκωτικών στην Αθήνα της εποχής; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον ιστορικό και ερευνητή Κωστή Γκοτσίνα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες; Η καθημερινή ζωή των ανθρώπων πίσω απ’ την πολεμική μηχανή

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες; Η καθημερινότητα πίσω απ’ την πολεμική μηχανή

Μια νέα έκθεση στο Βρετανικό Μουσείο αποκαλύπτει τη ζωή των Ρωμαίων που έζησαν μέσα στις τάξεις του στρατού της Αυτοκρατορίας και την υπηρέτησαν πιστά.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Δεν ξέρουμε πού βρίσκεται το σώμα του Αλέξανδρου, όμως ο τάφος του είναι σίγουρα στην Αλεξάνδρεια»

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Δεν ξέρουμε πού βρίσκεται το σώμα του Αλέξανδρου, όμως ο τάφος του είναι σίγουρα στην Αλεξάνδρεια»

Η Καλλιόπη Λημναίου-Παπακώστα, διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου-Ιδρύματος Αλεξανδρινού Πολιτισμού, που σκάβει στην Αλεξάνδρεια από το 1998 μιλά για τις ανασκαφές που πραγματοποιεί εκεί, τα μέχρι στιγμής ευρήματα, τον Μεγαλέξανδρο, τη σχέση του με την Αίγυπτο και το πολυσυζητημένο ντοκιμαντέρ του Netflix, στο οποίο συμμετείχε.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Στοά Νικολούδη, Σαρόγλειο, Μέγαρο Υπατία: Τα έργα του Α. Νικολούδη έδωσαν ευρωπαϊκό αέρα στην Αθήνα

Ιστορία μιας πόλης / Στοά Νικολούδη, Σαρόγλειο, Μέγαρο Υπατία: Τα έργα του Α. Νικολούδη έδωσαν ευρωπαϊκό αέρα στην Αθήνα

Τα κτίρια του Αλέξανδρου Νικολούδη υπάρχουν παντού στην Αθήνα. Όμως γιατί γνωρίζουμε τόσο λίγα γι' αυτόν τον αρχιτέκτονα; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με την Αμαλία Κωτσάκη.
THE LIFO TEAM
Βυζάντιο και Αφρική: Μια έκθεση με τα εκπληκτικά καλλιτεχνικά επιτεύγματα ενός ανεξερεύνητου κόσμου

Αρχαιολογία & Ιστορία / Αφρική και Βυζάντιο: Τα εκπληκτικά καλλιτεχνικά επιτεύγματα ενός ανεξερεύνητου κόσμου

Μέσα από σπάνια αντικείμενα η νέα έκθεση του Met αφηγείται την κεντρική θέση της Αφρικής στα διηπειρωτικά δίκτυα εμπορίου και πολιτιστικών ανταλλαγών με το Βυζάντιο.
THE LIFO TEAM
Οι δυτικοί λόφοι της αρχαίας Αθήνας

Ιστορία μιας πόλης / Πνύκα, Νυμφών, Φιλοπάππου: Οι δυτικοί λόφοι της αρχαίας Αθήνας

H Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τη Λήδα Κωστάκη και τον Μάρκο Κατσιάνη για τους τρεις λόφους που βρίσκονται απέναντι από την Ακρόπολη (Πνύκας, Νυμφών και Μουσών-Φιλοπάππου) και καθόρισαν την εξέλιξη του αστικού ιστού της Αθήνας.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ

σχόλια

3 σχόλια
Στο Λυκαιο ορος εχουμε κανονική ταφή νεκρού σε συνεςταλμένη στάση και τιποτα δεν προδικάζει περί ανθρωποθυσίας. Εγινε μια προσπάθεια κυρίως για δημοσιότητα του θέματος να συνδεθεί με τις μυθολογικές αφηγήσεις του άχρονος και άτοπου περί Λυκαονα και άνθρωποθυσιών βρεφών και κανιβαλισμού. Για την ιστορια του θέματος η ταφή ανήκει στην ύστερη Μυκηναικη εποχη τον 11 αιώνα και αφορά νεαρό άντρα η έφηβο. Σε Ιερά και Βωμούς δεν γίνονταν ταφές, πόσω μάλλον υποτιθέμενων “θυμάτων”, που σε όλων των ειδών τα θυσιαστικά έθη, όπου γης, θεωρούνται αναλώματα. Ταφή μέσα σε Ιερό ή Βωμό θα μπορούσε να γίνει μόνον για ήδη αφηρωϊσμένο ή αποθεωθέντα (εξαρτάται από την ύπαρξη ή όχι κτερισμού) νεκρό.
Δεδομένων και έτερων σκελετών που έχουν βρεθεί στην Κρήτη, αλλά και αλλού:(βλ. "Γίνονταν ανθρωποθυσίες στο Λύκαιο Όρος;"http://news247.gr/eidiseis/psixagogia/politismos/ginontan-anthrwpothysies-sto-lukaio-oros.4210039.html) …εικάζω πως οι ανθρωποθυσίες (με ή χωρίς ενδεχόμενο κανιβαλισμού) θα ήταν μία αρκετά σπάνια, αλλά όχι εντελώς ανύπαρκτη πρακτική.Υπάρχει κι ένα bookie που συγκεντρώνει διάφορα στοιχεία μυθολογικά/ αρχαιολογικά, ιστορικές αναφορές υποτίθεται κ.λπ., με τον τίτλο: "Human Sacrifice in Ancient Greece" Βέβαια, το θέμα των ανθρωποθυσιών, ιστορικά δεν ήταν ένα notion ιδιαίτερα appealing, ούτε στο παρελθόν, αλλά ίσως ακόμη και τώρα να είναι ένα ψιλό ταμπού: (βλ. "Σχολαστική έρευνα, διεισδυτική ματιάΈφη Σαπουνά-Σακελλαράκη"www.archaiologia.gr/.../σχολαστική-δουλειά-και-δημιουργική-φ/)